Informacje podstawowe

Podstawy prawne funkcjonowania funduszy emerytalnych w Polsce

Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady tworzenia i działania funduszy emerytalnych w Polsce jest Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.

Zgodnie z ustawą fundusz emerytalny jest osobą prawną, której przedmiotem działalności jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie, z zastrzeżeniem zapewnienia maksymalnego stopnia bezpieczeństwa i rentowności dokonywanych lokat, z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego, a także wypłata okresowych emerytur kapitałowych, o których mowa w Ustawie z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych.

Organem zarządzającym funduszem emerytalnym i reprezentującym go w stosunkach z osobami trzecimi jest towarzystwo emerytalne. Fundusz emerytalny może zostać utworzony wyłącznie przez towarzystwo emerytalne, po uzyskaniu zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego, jako Otwarty Fundusz Emerytalny, Pracowniczy Fundusz Emerytalny lub też Dobrowolny Fundusz Emerytalny (począwszy od 1 stycznia 2012 r.).

Członkostwo w funduszach emerytalnych

Uzyskanie członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym następuje z chwilą zawarcia umowy z funduszem, jeżeli w dniu zawarcia pierwszej umowy z otwartym funduszem osoba przystępująca do funduszu podlega lub podlegała, w okresie 4 miesięcy przed dniem zawarcia umowy, ubezpieczeniu emerytalnemu w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, oraz Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokona odpowiedniego wpisu lub zmian w Centralnym Rejestrze Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych.

Uzyskanie członkostwa w dobrowolnym funduszu następuje z chwilą zawarcia z funduszem umowy o prowadzenie Indywidualnego Konta Emerytalnego lub Indywidualnego Konta Zabezpieczenia Emerytalnego.

Członkiem pracowniczego funduszu emerytalnego może zostać osoba fizyczna spełniająca warunki określone dla uczestnika pracowniczego programu emerytalnego w Ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych.

Depozytariusz

Aktywa funduszu emerytalnego przechowywane są przez wybranego przez fundusz depozytariusza, którym może być bank spełniający wymienione w ustawie warunki, lub Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych SA. Podstawowym obowiązkiem depozytariusza jest przechowywanie aktywów funduszu oraz zapewnienie, aby były one lokowane zgodnie z przepisami prawa oraz statutem funduszu. Zapewnia on również wykonywanie obowiązków funduszu zgodne z przepisami prawa i statutem funduszu. Depozytariusz jest obowiązany poinformować niezwłocznie organ nadzoru o wszelkich działaniach i zaniechaniach oraz nieprawidłowościach funduszu, które w jego ocenie, stanowią naruszenie prawa, postanowień statutu funduszu lub powodują, że interesy członków funduszu nie są należycie uwzględniane. Depozytariusz jest obowiązany również do występowania w imieniu członków funduszu z powództwem przeciwko towarzystwu z tytułu szkody spowodowanej niewykonywaniem lub nienależytym wykonywaniem przez towarzystwo obowiązków w zakresie zarządzania funduszem i jego reprezentacji.

Ochrona członków funduszy

Na podstawie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych został utworzony Fundusz Gwarancyjny, którego administratorem jest Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych SA. Przychodami Funduszu Gwarancyjnego są obowiązkowe wpłaty dokonywane przez powszechne towarzystwa z własnych środków, przychody z lokowania środków Funduszu oraz inne przychody uzyskane w wyniku administrowania nim przez Krajowy Depozyt. Wpłaty powszechnego towarzystwa do Funduszu Gwarancyjnego stanowią określoną procentowo, identyczną dla wszystkich otwartych funduszy, część aktywów netto otwartego funduszu zarządzanego przez to towarzystwo. Środki Funduszu Gwarancyjnego nie podlegają egzekucji prowadzonej z majątku powszechnego towarzystwa.

Ze środków Funduszu Gwarancyjnego są pokrywane szkody, spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem przez powszechne towarzystwo obowiązków w zakresie zarządzania funduszem i jego reprezentacji, w zakresie, w jakim powszechne towarzystwo nie ponosi za nie odpowiedzialności, lub szkody te nie mogą być pokryte z jego masy upadłości.

Liczba funduszy emerytalnych oraz ich członków

Otwarte fundusze emerytalne (OFE)

Na koniec czerwca 2024 r. działalność operacyjną w Polsce prowadziło 8 otwartych funduszy emerytalnych oraz tyle samo powszechnych towarzystw emerytalnych. Na koniec czerwca 2024 r. do OFE należało ponad 14,3 mln członków, a ich aktywa wyniosły ponad 232,1 mld zł.

Pracownicze fundusze emerytalne

Na koniec grudnia 2023 r. działalność operacyjną w Polsce prowadziły 2 pracownicze fundusze emerytalne. Liczba członków pracowniczych funduszy emerytalnych na koniec grudnia 2023 r. wynosiła  28,8 tys. członków, a ich aktywa wyniosły 2,3 mld zł.

Pozostałe informacje

Więcej informacji o funduszach emerytalnych znajdziesz na stronie internetowej Komisji Nadzoru Finansowego. Znajdziesz tam również wykaz aktualnie działających funduszy emerytalnych w Polsce.

Wskazać także należy, iż – zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej – ministrem właściwym w zakresie ubezpieczenia społecznego oraz funduszy emerytalnych jest Minister Rodziny i Polityki Społecznej (dział zabezpieczenie społeczne). Więcej informacji znajdziesz na stronie internetowej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.