Czym jest CRBR

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) jest prowadzony przy użyciu systemu teleinformatycznego i służy do gromadzenia i przetwarzania informacji o beneficjentach rzeczywistych podmiotów wymienionych w art. 58 oraz informacji o osobach uprawnionych do dokonania zgłoszeń do CRBR, o których mowa w art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej ustawa AML).

Jednym z głównych zadań CRBR jest przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Posiadanie dokładnych i aktualnych danych o beneficjentach rzeczywistych ma kluczowe znaczenie dla zwalczania tych zjawisk, ponieważ uniemożliwia przestępcom ukrycie swojej tożsamości w skomplikowanej strukturze korporacyjnej. Publiczny charakter rejestru, umożliwiający każdemu nieodpłatny dostęp do informacji o beneficjentach rzeczywistych, zapewnia również większą kontrolę informacji przez społeczeństwo obywatelskie oraz przyczynia się do zwiększenia zaufania do rynku finansowego i uczestników obrotu gospodarczego.

Organ właściwy w sprawach CRBR

Zgodnie z art. 55 ustawy AML organem właściwym w sprawach CRBR jest minister właściwy do spraw finansów publicznych.

Do wykonywania zadań organu właściwego w sprawach CRBR został wyznaczony Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Bydgoszczy (podstawa prawna art. 71a ustawy AML).

Do zadań Dyrektora IAS Bydgoszcz należy:

1. prowadzenie Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych oraz określanie organizacyjnych warunków jego prowadzenia;
2. przetwarzanie informacji o:

1. beneficjentach rzeczywistych podmiotów wymienionych w art. 58 ustawy AML,
2. osobach, o których mowa w art. 61 ust. 1 ustawy AML;

3. opracowywania analiz statystycznych dotyczących informacji przetwarzanych w CRBR;
4. nakładanie w drodze decyzji kar pieniężnych, o których mowa w art. 153 ust. 1 i 3 ustawy AML;
5. podejmowanie działań w celu zapewnienia prawidłowości oraz aktualizacji informacji zawartych w CRBR, w tym wydawania decyzji, o których mowa w art. 61b ust. 2 ustawy AML.

Dane czyich beneficjentów rzeczywistych zawiera CRBR

Rejestr gromadzi dane dotyczące beneficjentów rzeczywistych:

1. spółek jawnych,
2. spółek komandytowych,
3. spółek komandytowo-akcyjnych,
4. spółek z ograniczoną odpowiedzialnością,
5. prostych spółek akcyjnych,
6. spółek akcyjnych, z wyjątkiem spółek publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych,
7. spółek partnerskich,
8. europejskich zgrupowań interesów gospodarczych,
9. spółek europejskich,
10. spółdzielni,
11. spółdzielni europejskich,
12. stowarzyszeń podlegających wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego,
13. fundacji.
14. trustów (w rozumieniu ustawy AML), których powiernicy lub osoby zajmujące stanowiska równoważne:
    1. mają miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub
    2. nawiązują stosunki gospodarcze lub nabywają nieruchomość na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w imieniu lub na rzecz trustu,

Kim jest beneficjent rzeczywisty podmiotu z art. 58 ustawy AML

Stosownie do definicji znajdującej się w art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy AML beneficjent rzeczywisty to każda osoba fizyczna:

• sprawująca bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad podmiotem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez podmiot, lub
• w imieniu której są nawiązywane stosunki gospodarcze lub jest przeprowadzana transakcja okazjonalna.

W przypadku podmiotu – osoby prawnej, innej niż spółka, której papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, podlegającym wymogom ujawniania informacji na podstawie przepisów prawa Unii Europejskiej lub odpowiadającym im przepisom prawa państwa trzeciego, beneficjentem rzeczywistym podmiotu jest w szczególności:

• osoba fizyczna będąca udziałowcem lub akcjonariuszem, której przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej osoby prawnej,
• osoba fizyczna dysponująca więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym  spółki, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
• osoba fizyczna sprawująca kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji, lub łącznie dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym tej osoby prawnej, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
• osoba fizyczna sprawująca kontrolę nad osobą prawną przez posiadanie w stosunku do niej uprawnień, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, lub
• osoba fizyczna zajmująca wyższe stanowisko kierownicze w organach spółki - w przypadku udokumentowanego braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych w powyższych punktach oraz w przypadku niestwierdzenia podejrzeń prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

W przypadku podmiotu będącego trustem w rozumieniu ustawy AML, beneficjentem rzeczywistym jest w szczególności:

• założyciel trustu,
• powiernik trustu,
• nadzorca trustu (jeśli został ustanowiony),
• beneficjent trustu,
• grupowy beneficjent trustu – w przypadku gdy osoby fizyczne czerpiące korzyści z danego trustu nie zostały jeszcze określone (grupa osób, w których głównym interesie powstał lub działa trust)
• inna osoba sprawująca kontrolę nad trustem
• każda inna osoba fizyczna posiadająca uprawnienia lub wykonująca obowiązki równoważne z określonymi w powyższych punktach

Ustawa AML definiuje jeszcze jeden przypadki, w którym instytucja obowiązana identyfikuje beneficjentów rzeczywistych swoich klientów: w przypadku klienta, który jest osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, wobec którego nie stwierdzono przesłanek lub okoliczności mogących wskazywać na sprawowanie kontroli nad nim przez inną osobę fizyczną lub osoby fizyczne przyjmuje się, że taki klient jest jednocześnie beneficjentem rzeczywistym.

Jednak w tym przypadku informacja o beneficjentach rzeczywistych (osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą) nie jest przekazywana do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych. Pełna definicja beneficjenta rzeczywistego znajduje się w art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy AML.

Podstawa prawna

Utworzenie Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych stanowi realizację przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (tzw. IV dyrektywa AML). Przepisy Unii Europejskiej zobowiązują państwa członkowskie do przechowywania informacji na temat beneficjentów rzeczywistych w centralnym rejestrze oraz do udostępniania tych informacji właściwym organom i jednostkom analityki finansowej, a także podmiotom zobowiązanym (w ramach stosowania środków należytej staranności wobec klienta).

W Polsce podstawą funkcjonowania CRBR jest ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, która implementuje przepisy IV i V dyrektywy AML.

W Polsce Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych jest jawny i ma charakter publiczny.

Sposób i tryb składania zgłoszeń do CRBR oraz sposób sporządzania i składania wniosków o udostępnienie informacji, wraz z trybem składania i udostępniania, jest uregulowany w rozporządzeniach Ministra Finansów.