Komunikat nr 23 Generalnego Inspektora Informacji Finansowej w związku z zagrożeniami w obszarze prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, powiązanymi z rozprzestrzenianiem się COVID-19

Rozszerzająca się pandemia COVID-19 spowodowała szereg działań, ukierunkowanych na wsparcie polskiej gospodarki i sektora prywatnego, które zostały podjęte przez Rząd RP, m.in. poprzez wprowadzenie tzw. tarczy antykryzysowej, a w zakresie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu – przez przesunięcie końcowego terminu zgłoszenia spółek utworzonych przed 13 października 2019 r. do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych na dzień 13 lipca 2020 r. Ponadto podjęto ukierunkowane działania społeczne oraz środki, których celem jest ograniczenie rozprzestrzeniania się epidemii na terytorium Polski, m.in. poprzez ograniczenia w przemieszczaniu się ludności, tak na terytorium państwa, jak też w komunikacji międzynarodowej. Większość urzędów administracji publicznej pracuje w trybie zdalnym. Podobne zasady wprowadzone zostały także przez szereg instytucji sektora prywatnego. Pandemia COVID – 19 może zostać wykorzystana przez świat przestępczy do prania nielegalnych dochodów lub finansowania terroryzmu.

Generalny Inspektor Informacji Finansowej w oparciu o dokumenty organizacji międzynarodowych wskazuje poniższe zagrożenia, które mogą wiązać się z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu.

Zwiększająca się skala oszustw: raporty organizacji międzynarodowych i informacje państw konsekwentnie wskazują, że przestępcy próbują czerpać zyski z pandemii poprzez oszukańcze zbieranie funduszy na fałszywe organizacje charytatywne, różnego rodzaju oszustwa powiązane z sektorem medycznym czy sprzedaż online podrobionych leków i materiałów medycznych, takich jak zestawy testowe i sprzęt ochrony osobistej. W niektórych przypadkach przestępcy udają także funkcjonariuszy policji, innych służb w tym służby zdrowia, aby uzyskać dostęp do mieszkań ofiar, ich danych osobowych, w tym w celu kradzieży informacji o płatnościach, posiadanych kontach i in.

Cyberprzestępczość: Przestępcy, aby zainstalować złośliwe oprogramowanie na komputerach osobistych lub urządzeniach mobilnych, wykorzystują obawy społeczeństwa dotyczące COVID-19, podszywając się pod różnego rodzaju urzędy administracji publicznej, dostawców energii, czy inne podmioty lub instytucje i organizacje międzynarodowe. Na świecie odnotowano próby phishingu, gdzie przestępcy stworzyli fałszywe wiadomości e-mail Światowej Organizacji Zdrowia, zainstalowali złośliwe oprogramowanie w aplikacjach mobilnych. Przestępcy mogą podawać się za dostawców usług opieki zdrowotnej, z prośbą o zapłatę za leczenie lub obiecując zapewnienie środków na pomoc w nagłych wypadkach, wymagających interwencji lekarskiej.

Inwestycje w nieruchomości: w czasach spowolnienia gospodarczego przestępcy i terroryści mogą starać się inwestować w nieruchomości lub zagrożone upadkiem firmy, które mogą być wykorzystywane do generowania gotówki i maskowania nielegalnych dochodów, lub też do przeprowadzania korporacyjnych postępowań upadłościowych w celu maskowania źródeł pochodzenia środków.

Inne działania na rynkach finansowych: przestępcy mogą wprowadzać nielegalne wpływy do systemu finansowego, gdy klienci szukają nowych sposobów restrukturyzacji pożyczek i linii kredytowych. Istnieje ryzyko, że duże wypłaty gotówki, likwidacja portfeli akcji i inwestowanie w złoto kruszcowe mogą stanowić okazję dla przestępców do mieszania środków. Z uwagi na fakt, że na świecie liczne instytucje finansowe zamykają oddziały i biura lub działają w ograniczonym wymiarze czasowym, odnotowuje się wzrost mobilnych transakcji.

Szereg państw odnotowało wzrost wypłat gotówkowych i transferu środków oraz sprzedaży papierów wartościowych. Klienci niezaznajomieni z platformami internetowymi mogą być bardziej podatni na oszustwa internetowe, a ci bez dostępu do opcji finansowania online mogą przenieść aktywa do szarej strefy.

Finansowanie terroryzmu: ugrupowania terrorystyczne również mogą wykorzystywać okres pandemii COVID-19 do pozyskiwania lub przenoszenia funduszy, w tym poprzez nielegalną działalność, działania w darknecie, zbiórki pieniędzy pod pretekstem działań ukierunkowanych na zwalczanie skutków pandemii.

Wobec powyższego, w oparciu o opracowania międzynarodowe, Generalny Inspektor Informacji Finansowej wskazuje potencjalne ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, wynikające z wyżej wymienionych zagrożeń:

Zwiększone wykorzystanie schematów online i / lub wirtualnych aktywów jako metod maskowania środków w celu prania pieniędzy;
Potencjalny wzrost transakcji niezgodnych z profilem klientów, wykorzystanie gospodarki nieformalnej do zapewnienia finansowania instytucjonalnego, oraz wzrost przepływów gotówki
Wykorzystywanie osób prawnych w celu nieuczciwego pozyskiwania środków, przewidzianych na pomoc finansową dla firm i przedsiębiorstw, wykorzystywanie legalnych przedsiębiorstw do ukrywania funduszy, poprzez wskazanie niewypłacalności przedsiębiorstwa;
Przeniesienie działalności do nowych rodzajów biznesu, wymagających dużej gotówki i wysokiej płynności finansowej, co z kolei umożliwia pranie dochodów z nielegalnych źródeł.

Jednocześnie Generalny Inspektor Informacji Finansowej przypomina o podjętych działaniach, w celu usprawnienia komunikacji z sektorem prywatnym.

Komunikaty Generalnego Inspektora Informacji Finansowej w związku z COV-19:

W związku z zaistniałą sytuacją związaną z rozprzestrzenianiem się koronawirusa i wynikającymi z tego zmianami w organizacji pracy Instytucji Obowiązanych oraz obowiązującym stanem epidemii, Generalny Inspektor Informacji Finansowej:

umożliwia Instytucjom Obowiązanym zastąpienie dotychczasowej formy korespondencji prowadzonej za pośrednictwem fax-u, na rzecz korespondencji przekazywanej za pośrednictwem poczty elektronicznej.

Komunikat nr 20: https://www.gov.pl/web/finanse/komunikat-nr-20-w-sprawie-mozliwosc-otrzymywania-korespondencji-od-giif-za-posrednictwem-poczty-elektronicznej

zwraca się do instytucji obowiązanych z prośbą o przekazywanie, o ile to możliwe, zawiadomień o których mowa w art. 86 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (DZ. U. 2019 r., poz. 1115 ze zm.) w godzinach między 11.00 a 14.00.

Komunikat nr 21: https://www.gov.pl/web/finanse/komunikat-nr-21-w-sprawie-przekazywania-do-generalnego-inspektora-zawiadomien-o-ktorych-mowa-w-art-86-ustawy-aml

Pozostałe ważne komunikaty Generalnego Inspektora Informacji Finansowej:

Komunikat w sprawie identyfikacji klienta instytucji obowiązanej i weryfikacji jego tożsamości w sytuacji braku jego fizycznej obecności w zakresie ustalenia, czy fakt braku fizycznej obecności klienta podczas nawiązywania stosunków gospodarczych lub przeprowadzania transakcji okazjonalnej obliguje instytucję obowiązaną do stosowania wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego.

Komunikat nr 4: https://www.gov.pl/web/finanse/komunikat-nr-4-w-sprawie-korekty-komunikatu-generalnego-inspektora-informacji-finansowej-z-dnia-22-sierpnia-2018-r-w-sprawie-identyfikacji-klienta-instytucji-obowiazanej-i-weryfikacji-jego-tozsamosci

Kurs e-learning „Przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu":

Generalny Inspektor Informacji Finansowej przypomina również o bezpłatnym dostępie do kursu e-learningowego pt. „Przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu”. Uczestnictwo w kursie czyni zadość obowiązkowi określonemu w art. 52 ww. ustawy. Celem kursu jest przybliżenie tematyki przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, w zakresie obowiązujących przepisów.

Kurs znajduje się na stronie https://kursy.tomorrow.pro/

Inne pomocne komunikaty i stanowiska:

Stanowisko UKNF z dnia 5 czerwca 2019 r. dotyczące identyfikacji klienta i weryfikacji jego tożsamości w bankach oraz oddziałach instytucji kredytowych w oparciu o metodę wideoweryfikacji (konsultowane z GIIF):

Link: https://www.knf.gov.pl/o_nas/komunikaty?articleId=66067&p_id=18

Stanowisko EBA z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie działań mających na celu ograniczenie ryzyka przestępstw finansowych w pandemii COVID-19

EBA wzywa właściwe organy do ścisłej współpracy z instytucjami finansowymi m.in. w celu identyfikowania i podnoszenia świadomości w zakresie nowych ryzyk i typologii w obszarze prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, jak również w celu zapewnienia ciągłego monitorowania transakcji czy zgłaszania podejrzeń prania pieniędzy i finansowania terroryzmu odpowiednim FIU przez instytucje finansowe.

Link:https://eba.europa.eu/eba-provides-additional-clarity-on-measures-mitigate-impact-covid-19-eu-banking-sector -> Statement on actions to mitigate financial crime risks in the COVID-19 pandemic (wersja angielska)

Światowe rekomendacje i wytyczne dotyczące COVID-19 w zakresie AML/CFT na które warto zwrócić szczególną uwagę:

United States – FinCEN Press Release, FinCEN Encourages Financial Institutions to Communicate Concerns Related to COVID-19 and to Remain Alert to Related Illicit Financial Activity:

https://www.fincen.gov/news/news-releases/financial-crimes-enforcement-network-fincen-encourages-financial-institutions