• Nowa Ordynacja podatkowa przewiduje większą ochronę praw podatnika w jego kontaktach z administracją podatkową oraz zwiększenie efektywności i skuteczności poboru podatków.
• Gwarantem ochrony praw podatników będzie Rzecznik Praw Podatnika, który ma wspierać zmianę i tworzenie nowych standardów funkcjonowania administracji skarbowej.
• Oba projekty ustaw, przyjęte przez Radę Ministrów 28 maja 2019 r., służą uporządkowaniu i wzmocnieniu pozycji podatników.

 
Nowa Ordynacja podatkowa
 
„Cieszę się, że Rada Ministrów przyjęła dzisiaj projekt nowej Ordynacji podatkowej. Wprowadza ona rozwiązania, które dotychczas nie funkcjonowały w naszym systemie podatkowym, jak np. umowa podatkowa czy umowa o współdziałanie. To budowanie nowych, pozytywnych relacji pomiędzy urzędami skarbowymi a podatnikami” – powiedziała minister finansów prof. Teresa Czerwińska.
 
Projekt ustawy - Ordynacja podatkowa (wraz z projektem ustawy Przepisy wprowadzające ustawę Ordynacja podatkowa i ustawę o Rzeczniku Praw Podatnika) reguluje m.in.: zasady ogólne prawa podatkowego, formy załatwiania spraw podatkowych na zasadzie konsensusu (tj. umowy podatkowe, mediacja, konsultacje skutków podatkowych transakcji) oraz przepisy chroniące podatnika w przypadku zastosowania się do informacji organów podatkowych. Nowe przepisy wprowadzają zakaz orzekania na niekorzyść podatnika, prawo do skorygowania deklaracji przed zakończeniem postępowania podatkowego, możliwość rezygnacji z odwołania od decyzji na rzecz skargi do sądu czy dłuższe terminy do wniesienia odwołania i zażalenia.
 
Większa efektywność i skuteczność poboru podatków zostanie osiągnięta m.in dzięki wprowadzeniu efektywnego modelu postępowania podatkowego i zasady ugodowego załatwiania spraw, a także upowszechnieniu stosowania komunikacji elektronicznej czy uporządkowaniu zasad stosowania i miarkowania kar porządkowych.
 
Wybrane rozwiązania nowej Ordynacji
 
Zasady ogólne prawa podatkowego
W projekcie uporządkowano oraz uzupełniono kierunkowe dyrektywy postępowania w rozstrzyganiu spraw podatkowych, w tym niektóre obecne do tej pory jedynie w orzecznictwie i doktrynie (np. zasada ugodowego załatwiania spraw). Jest to realizacja wielokrotnie zgłaszanego postulatu dotyczącego porządkowania ogólnego prawa podatkowego. Rozwiązanie to wzmocni ochronę praw podatnika – w szczególności w połączeniu z powołaniem Rzecznika Praw Podatnika, stojącego na ich straży.
 
Współdziałanie
Zaproponowano Program Współdziałania, którego istotą będzie współpraca podatnika z organem podatkowym na rzecz prawidłowego wypełniania obowiązków podatkowych. Współdziałanie oparte będzie na transparentności działań podatnika, który będzie informował organ podatkowy o wszelkich istotnych kwestiach, mogących mieć wpływ na wysokość płaconych przez niego podatków. Efektem takiej współpracy będzie po stronie administracji podatkowej wiedza o działaniach podatnika, która wpływają na wysokość opodatkowania, a po stronie podatnika  pewność co do poprawności jego rozliczeń podatkowych.
 
Umowa podatkowa
Umożliwiono rozwiązywanie sporów podatkowych w drodze konsensusu. Umowa podatkowa będzie mogła być zawarta w szczególności w przypadku trudnych do usunięcia wątpliwości co do stanu faktycznego w sprawie. Katalog obszarów możliwych uzgodnień jest otwarty. Umowy podatkowe będą zawierane po przeprowadzeniu uzgodnień między podatnikiem
a administracją podatkową i dokumentowane protokołem stwierdzającym m.in. zakres i treść dokonanych uzgodnień. Rozwiązanie pozwoli zakończyć część sporów i zapewni dobrowolne wykonanie zobowiązania podatkowego przez podatnika.
 
Mediacja
Mediacja podatkowa (procedurę rozwiązywania sporów z udziałem pośrednika – mediatora) będzie mechanizmem procesowym, który ułatwi komunikację między administracją podatkową a podatnikiem. Strony będą swobodnie wybierać wspólnego mediatora z listy prowadzonej przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej.
 
Załatwianie spraw
Podatnik będzie mógł wnieść ponaglenie na przewlekłość tzw. ex post, tj. w celu ustalenia istnienia przewlekłości według stanu z daty jego wniesienia. Dla podatnika może być to ważne przy ewentualnych roszczeniach odszkodowawczych. Administracja podatkowa będzie zobowiązana do załatwienia sprawy w wyznaczonym terminie. Tylko w sytuacji, gdy wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody, wymagające odpowiednio dłuższego postępowania (nieznane w momencie wyznaczania terminu), organ wyższego stopnia będzie mógł wyznaczyć termin odpowiednio dłuższy. Skrócono do 14 dni termin rozpatrzenia ponaglenia. Rozwiązanie wzmocni zaufanie do administracji podatkowej.
 
Interpretacje i informacje dotyczące przepisów prawa podatkowego
Wprowadzono możliwość występowania przez organ uprawniony do wydawania interpretacji z pytaniem prawnym do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W efekcie zmniejszy się liczba skarg kierowanych do sądów administracyjnych.
 
Konsultacja skutków podatkowych transakcji
Wprowadzono procedurę konsultacyjną, w której wnioskodawca oraz organ podatkowy będą mogli uzgodnić przeszłe rozliczenia podatkowe przed zaistnieniem ewentualnego sporu. W takim postępowaniu będą wydawane decyzje podatkowe wiążące dla administracji podatkowej i podatnika, które będą podlegać zaskarżeniu. W przyszłym postępowaniu podatkowym organ podatkowy nie będzie mógł zająć innego stanowiska niż wyrażone w decyzji. Korzystanie z tej procedury będzie odpłatne. Rozwiązanie wyposaży podatników w cenny instrument uzyskiwania pewności prawa w sprawach złożonych i istotnych dla ich działalności. Nastąpi także ograniczenie liczby sporów.
 
Rozwiązania zawarte w nowej Ordynacji podatkowej wejdą w życie 1 stycznia 2021 r. Projektowany akt zastąpi obowiązującą ustawę z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.
 
Rzecznik Praw Podatnika
 
„Przyjęta dzisiaj przez rząd ustawa o Rzeczniku Praw Podatnika to kolejny krok w tworzeniu przyjaznej administracji skarbowej. Rzecznik będzie niezależnym fachowcem, do którego podatnik będzie mógł się zwrócić z prośbą o pomoc w kontaktach z administracją skarbową” – zapowiedziała minister Teresa Czerwińska.
 
Rzecznik, jako wysokiej klasy specjalista w zakresie prawa podatkowego, będzie stał na straży praw podatników, szczególnie poszanowania zasady zaufania do władzy publicznej, bezstronności, równego oraz sprawiedliwego traktowania, respektowania słusznych interesów podatników oraz racjonalności działania organów podatkowych wobec nich.
 
Projekt ustawy określa katalog zadań i uprawnień rzecznika, w tym m.in. prawo do:

• przedstawiania organom, organizacjom lub instytucjom publicznym wniosków zmierzających do zapewnienia skutecznej ochrony praw podatnika, wzmocnienia spójności prawa podatkowego, usunięcia zbędnych procedur czy wymogów formalnych lub usprawnienia załatwiania spraw,
• analizowania sposobu załatwiania skarg i wniosków podatników przez organy podatkowe (na tej podstawie Szef Krajowej Administracji Skarbowej będzie mógł przedstawić wnioski służące poprawie obsługi podatników),
• występowania do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej albo o wydanie lub zmianę aktów normatywnych z zakresu spraw podatkowych,
• uczestniczenia jako mediator w postępowaniu podatkowym i sądowo-administracyjnym;
• występowania do właściwego organu z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w sprawie podatnika, który nie ma możliwości samodzielnego złożenia takiego wniosku lub sprawia mu to nadmierną trudność,
• prowadzenia działalności edukacyjnej i informacyjnej z obszaru prawa podatkowego, a zwłaszcza dotyczącej praw i obowiązków podatnika wynikających z przepisów prawa podatkowego.

 
Rzecznik będzie działać z urzędu lub na wniosek, m.in. podatników, organizacji przedsiębiorców lub samorządu zawodowego. Organy i instytucje, do których rzecznik się zwróci o pomoc, będą zobowiązane do współpracy i udzielania mu nieodpłatnej pomocy. Będzie on również współpracował z Rzecznikiem Małych i Średnich Przedsiębiorców na zasadach określonych w ustawie.
 
Projekt ustawy zawiera zamknięty i wąski katalog przyczyn odwołania osoby pełniącej funkcję rzecznika – taki zapis gwarantuje jego niezależność. W projekcie ustawy zawarto także Kartę  Praw Podatnika, która stanowi przyjazny i dostępny przewodnik po prawie podatkowym.
 
Ustawa o Rzeczniku Praw Podatnika ma wejść w życie 1 stycznia 2020 r.