Ustawa z 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2024 r. poz. 1863)(link otwiera nowe okno w innym serwisie) wprowadza obowiązek sporządzania sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju przez określoną grupę przedsiębiorstw i poddania jej atestacji przez biegłych rewidentów.

Ustawa dokonuje wdrożenia dyrektywy w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSRD - Corporate Sustainability Reporting Directive).

Ustawa w ślad za dyrektywą delegowaną UE podnosi również kryteria wielkości przedsiębiorstw mikro i małych. Spowoduje to, że więcej jednostek będzie mogło skorzystać z uproszczeń w zakresie rachunkowości.

Poniżej przedstawiamy informacje o szczegółach rozwiązań, zwłaszcza wchodzących w życie w pierwszej kolejności:

Zgodnie z art. 14 ust. 5 ww. ustawy zmieniającej po raz pierwszy nowe przepisy mają zastosowanie do sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju lub sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju grupy kapitałowej sporządzanej w 2025 za rok obrotowy 2024:

– w przypadku jednostek, które dotychczas były zobowiązane sporządzać oświadczenie na temat informacji niefinansowych, tj.:

§ jednostek, o których mowa w art. 49b ust. 1 ustawy o rachunkowości (w brzmieniu przed nowelizacją wprowadzoną przez ww. ustawę zmieniającą), czyli obecnie raportujących największych jednostek zainteresowania publicznego (JZP, np. emitenci, banki, zakłady ubezpieczeń),

§ jednostek dominujących, o których mowa w art. 55 ust. 2b ustawy o rachunkowości (w brzmieniu przed nowelizacją wprowadzoną przez ww. ustawę zmieniającą), czyli obecnie raportujących JZP na czele największych grup kapitałowych,

przy czym należy podkreślić, że wskazane w tych przepisach suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego i przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy zostały odpowiednio podwyższone na:

- 110 000 000 zł i 220 000 000 zł – dla JZP oraz JZP na czele największych grup kapitałowych - po dokonaniu wyłączeń konsolidacyjnych (łączne dane jednostki dominującej oraz wszystkich jednostek zależnych każdego szczebla),

- 132 000 000 zł i 264 000 000 zł – dla JZP na czele największych grup kapitałowych - przed dokonaniem wyłączeń konsolidacyjnych (łączne dane jednostki dominującej oraz wszystkich jednostek zależnych każdego szczebla).

Ustawa przewiduje ułatwienia w zakresie zawarcia umowy o atestację sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju za rok obrotowy, który rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2025 r. Przepisy przejściowe umożliwiają:

- przed dniem wejścia w życie ustawy tj. przed 1 stycznia 2025 r. zawarcie umowy z każdą firmą audytorską bez konieczności stosowania szczególnej procedury wyboru, pod warunkiem, że wyboru tego nie dokonał kierownik jednostki,

- po dniu wejścia w życie ustawy zawarcie umowy z firmą audytorską wybraną do badania sprawozdania finansowego, bez konieczności przeprowadzania dodatkowych procedur wyboru.

Ustawa określa zasady:

- przeprowadzania atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju przez biegłego rewidenta,

- sporządzania sprawozdania z atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju,

- zachowania niezależności biegłych rewidentów i firm audytorskich,

- nabywania uprawnień do przeprowadzania atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju.

Ustawa przewiduje, że:

- nadzór publiczny nad wykonywaniem zawodu biegłego rewidenta oraz działalnością firm audytorskich w zakresie atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju sprawuje Polska Agencja Nadzoru Audytowego,

- Krajowa Rada Biegłych Rewidentów (KRBR) będzie właściwa do wpisu do rejestru biegłych rewidentów informacji o uprawnieniu biegłego rewidenta do przeprowadzania atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju.

Ustawa przewiduje szczegółowe przepisy przejściowe regulujące nabycie uprawnień do przeprowadzania atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju:

- co do zasady biegli rewidenci wpisani do rejestru nabędą uprawnienia do atestacji sprawozdawczości zrównoważonego,

- będą oni jednak zobowiązani do odbycia szkolenia w zakresie sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju w ramach obligatoryjnego doskonalenia zawodowego (co powinno nastąpić najpóźniej do końca 2026 r.).

Nowe przepisy bardziej czytelnie definiują jednostki mikro i jednostki małe oraz warunki uzyskiwania i utraty statusu takich jednostek w celu korzystania z uproszczeń sprawozdawczych i ewidencyjnych.

Jednostkę mikro i jednostkę małą określają jedynie wielkości progowe, tj. przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów, suma aktywów bilansu oraz średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty.

Podwyższenie progów spowodowało, że większa liczba jednostek może skorzystać z dotychczasowych uproszczeń sprawozdawczych i ewidencyjnych. Uproszczenia te dotyczą jednostek, które w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości (w przypadku jednostki rozpoczynającej działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą brany będzie pod uwagę rok obrotowy, w którym rozpoczęła ona działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą):

Uwaga! Jednostka traci możliwość korzystania z uproszczeń, jeżeli nie będzie spełniać kryteriów progowych w dwóch kolejnych latach obrotowych, tj. przekroczy w danym roku obrotowym oraz w roku obrotowym poprzedzającym ten rok odpowiednio dwie z trzech ww. wielkości progowych.

Nowe progi mają zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się po dniu 31 grudnia 2023 r.

Podjęte przed dniem wejścia w życie ustawy decyzje organu  zatwierdzającego dotyczące uproszczeń  sprawozdawczych pozostają w mocy do sprawozdań sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się w okresie od dnia 1 stycznia 2024 r. do dnia poprzedzającego dzień wejścia w życie niniejszej ustawy.

Uwaga! Związki zawodowe, organizacje pracodawców, izby gospodarcze, przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, społeczno-zawodowe organizacje rolników, organizacje samorządu zawodowego, organizacje samorządu gospodarczego rzemiosła i Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych - jeżeli nie prowadzą działalności gospodarczej, pomimo, że przekroczą progi dla jednostek mikro, będą mogły nadal korzystać z uproszczeń na dotychczasowych zasadach (porównaj nowy art. 80 ust. 4 i 5 ustawy o rachunkowości).

Uwaga! W ramach ujednolicenia pojęcia przychodów netto ze sprzedaży stosowanego w ustawie usunięto kategorię przychodów z operacji finansowych. Obecnie limit ten wyznaczają przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów.

Nowe progi mają zastosowanie po raz pierwszy do roku obrotowego rozpoczynającego się po dniu 31 grudnia 2024 r., przy czym na potrzeby ustalenia spełnienia warunków określonych w tych przepisach uwzględnia się sumę aktywów bilansu oraz przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 30a ustawy o rachunkowości osiągnięte w poprzednim roku obrotowym rozpoczynającym się po dniu 31 grudnia 2023 r.

Podwyższono limit przychodów netto ze sprzedaży obligujących do prowadzenia ksiąg rachunkowych o 25% - po zmianie wynosi on 2 500 000 euro.

Uwaga! W ramach ujednolicenia pojęcia przychodów netto ze sprzedaży stosowanego w ustawie usunięto kategorię przychodów z operacji finansowych. Obecnie limit ten wyznaczają przychody netto ze sprzedaży ze sprzedaży towarów i produktów.

Nowy próg ma zastosowanie po raz pierwszy do roku obrotowego rozpoczynającego się po dniu 31 grudnia 2024 r., przy czym na potrzeby ustalenia spełnienia warunku określonego w tych przepisach uwzględnia się przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 30a ustawy o rachunkowości osiągnięte w poprzednim roku obrotowym rozpoczynającym się po dniu 31 grudnia 2023 r.

Wprowadzenie pojęcia  przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów do słowniczka ustawy – art. 3 ust. 1 pkt 30a.

W przypadku jednostek innych niż określone w lit. b–e w ww. pkt 30a ustawy o rachunkowości (niektóre jednostki sektora finansowego, a także stosujące MSSF albo inne ramy sprawozdawczości finansowej) przez przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów rozumie się przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów, z uwzględnieniem dotacji, opustów, rabatów i innych zwiększeń lub zmniejszeń, bez podatku od towarów i usług oraz innych podatków bezpośrednio związanych z obrotem.

Nastąpiło ujednolicenie zakresu pojęcia przychodów netto ze sprzedaży dla różnych celów, tj. dla obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych, w kryteriach korzystania z uproszczeń ewidencyjnych i sprawozdawczych, w kryteriach progów do badania oraz dla celów prezentacyjnych (odpowiednie usunięcie z poszczególnych przepisów kategorii materiałów i przychodów z operacji finansowych).

Zgodnie z nowelizacją nastąpiło jednoznaczne wskazanie, że jednostki mikro i jednostki małe nie są objęte obowiązkiem sporządzania zestawienia zmian w kapitale oraz rachunku przepływów pieniężnych (w miejsce dotychczasowego obowiązku sporządzania tych dokumentów z jednoczesną możliwością zwolnienia z ich sporządzania).

Podwyższenie o 25% progów dotyczących zwolnienia z obowiązku sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego.

Usunięcie pozycji G w rachunku zysków i strat w załączniku nr 4, jako konsekwencja usunięcia przepisu art. 47 ust. 3a ustawy. Jednostki mikro nie będą już ustalać różnicy pomiędzy przychodami a kosztami, która po zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego – zwiększała odpowiednio przychody lub koszty w następnym roku obrotowym (różnica dodatnia mogła być zaliczona na zwiększenie kapitału (funduszu) podstawowego).