Polska w Wenezueli

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

System gospodarczy Gujany jest oparty na gospodarce rynkowej, z elementami interwencji państwowej, zwłaszcza w sektorach strategicznych. Po uzyskaniu niepodległości od Wielkiej Brytanii w 1966 roku, Gujana przechodziła przez różne etapy rozwoju, w tym okresy intensywnie centralnie planowanej gospodarki. Jednak od lat 90. XX wieku kraj przeszedł na ścieżkę gospodarki rynkowej, a od 2010 r. Gujana zaczęła korzystać z dynamicznego rozwoju dzięki odkryciom ropy naftowej na swoim szelfie kontynentalnym. Gujana stawia na rozwój gospodarki opartej na surowcach naturalnych, ale równocześnie dąży do dywersyfikacji swojego sektora gospodarczego, inwestując w rolnictwo, przemysł, usługi i infrastrukturę, aby sprzyjać inwestycjom zagranicznym oraz poprawie jakości życia obywateli. W obliczu rosnącej roli sektora naftowego rząd Gujany wdraża polityki zrównoważonego rozwoju, które pozwalają na ochronę środowiska, a także rozwój zrównoważonej i zdywersyfikowanej gospodarki. Wydobycie ropy naftowej, boksytu, złota i innych surowców jest w dużym stopniu zdominowane przez inwestycje zagraniczne, z rządem pełniącym rolę regulacyjną i kontrolną, a także czerpiącym dochody z eksportu surowców.

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Gujana jest jednym z najszybciej rozwijających się krajów w Ameryce Łacińskiej i Karaibach, a jej gospodarka opiera się na kilku kluczowych sektorach. Odkrycia ropy naftowej w ostatnich latach miały znaczący wpływ na strukturę gospodarczą kraju.

Przemysł naftowy (wydobycie ropy naftowej) stanowi ok. 30-40% PKB. Jest głównym motorem wzrostu gospodarczego Gujany i przyczynił się do ogromnego wzrostu dochodów narodowych i inwestycji zagranicznych w kraju. Gujana stała się jednym z największych producentów ropy naftowej w regionie, a jej przemysł naftowy jest jednym z głównych źródeł dochodów z eksportu.

Rolnictwo stanowi ok. 20-25% PKB i jest jednym z kluczowych sektorów w gospodarce Gujany, choć jego znaczenie stopniowo maleje na rzecz przemysłu naftowego. Główne produkty rolnicze to ryż, cukier, banany, owoce tropikalne, a także kakao. Gujana jest jednym z większych producentów ryżu i cukru w regionie Karaibów, a te produkty stanowią istotny element eksportu. Rolnictwo jest także źródłem zatrudnienia dla dużej części ludności wiejskiej.

Usługi stanowią ok. 40-45% PKB i obejmują finanse, handel, turystykę, transport i usługi profesjonalne. Sektor finansowy zyskuje na znaczeniu, zwłaszcza w kontekście wzrostu inwestycji zagranicznych związanych z przemysłem naftowym. Turystyka ma również potencjał wzrostu, szczególnie dzięki unikalnym zasobom naturalnym, jak lasy deszczowe, wodospady i dzika przyroda. Transport i logistyka są kluczowe dla handlu międzynarodowego, zwłaszcza w kontekście eksportu ropy naftowej i innych surowców.

Przemysł (wydobycie, przetwórstwo) stanowi ok. 10-15% PKB i obejmuje  przemysł wydobywczy, przetwórstwo boksytu, produkcję złota i przemysł spożywczy. Gujana jest jednym z większych producentów boksytu (surowca do produkcji aluminium) na świecie. Wydobycie złota i diamentów również stanowi istotny segment. Przemysł przetwórczy, zwłaszcza w zakresie boksytu i złota, jest jeszcze w fazie rozwoju. Przemysł spożywczy, w tym przetwórstwo ryżu i cukru, również odgrywa ważną rolę w gospodarce, zwłaszcza w kontekście eksportu.

Leśnictwo stanowi ok. 2-3% PKB (w szczególności eksport drewna i produktów drewnianych).

Sektor budowlany to ok. 5-7% PKB i wciąż zyskuje na znaczeniu, zwłaszcza w związku z rosnącym zapotrzebowaniem na infrastrukturę w miarę rozwoju przemysłu naftowego. Wzrost inwestycji w infrastrukturę, w tym w drogi, porty, lotniska i budynki biurowe, ma kluczowe znaczenie dla rozwoju kraju.

Polityka kursowa

Polityka kursowa Gujany jest oparta na systemie sztywnego kursu walutowego. Gujana ma swoją własną walutę, dolar gujański (GYD), który jest emitowany przez Bank Centralny Gujany. Kurs dolara gujańskiego jest ustalany przez władze monetarne kraju i podlega wpływowi czynników gospodarczych, jednak generalnie utrzymuje się na stosunkowo stabilnym poziomie wobec głównych walut międzynarodowych, takich jak dolar amerykański.

Dolar amerykański jest powszechnie akceptowaną walutą w Gujanie i jest używany w wielu transakcjach handlowych, zwłaszcza w sektorze ropy naftowej i w handlu międzynarodowym.

Surowce i technologie krytyczne

Gujana posiada znaczne złoża ropy naftowej na szelfie kontynentalnym w rejonie morza Karaibskiego, które stanowią obecnie kluczowy element gospodarki kraju. Gujana stała się jednym z najszybciej rozwijających się producentów ropy naftowej na świecie. Eksploatacja ropy jest fundamentem wzrostu gospodarczego, a nowe inwestycje w tej branży przyciągają zagranicznych inwestorów. Jest też jednym z większych producentów boksytu na świecie. Boksyt jest jednym z najważniejszych surowców mineralnych, które są eksportowane z Gujany. Gujana jest jednym z większych producentów złota w regionie. Wydobycie złota w Gujanie jest prowadzone zarówno przez duże przedsiębiorstwa, jak i przez lokalnych górników, którzy używają tradycyjnych metod wydobycia, co wiąże się z wyzwaniami w zakresie ochrony środowiska. Gujana jest także producentem diamentów. Ze względu na obfite lasy tropikalne, drewno jest kolejnym istotnym surowcem naturalnym w Gujanie. Eksport drewna i produktów drewnianych stanowi ważny element gospodarki, a kraj korzysta z tych zasobów w zrównoważony sposób. Posiada też obfite zasoby wody słodkiej, zarówno w postaci rzek, jak i podziemnych źródeł i w konsekwencji ma duży potencjał hydroenergetyczny.

Z uwagi na duże zasoby mineralne, Gujana posiada rozwinięty przemysł wydobywczy. Technologie wykorzystywane do wydobywania ropy naftowej, boksytu, złota i diamentów są kluczowe dla kraju. Wraz z rozwojem sektora ropy naftowej, Gujana inwestuje w technologie wiertnicze, offshore oraz technologie związane z wydobyciem w trudnych warunkach morskich.

Stan infrastruktury

Infrastruktura Gujany znajduje się w fazie rozwoju i modernizacji, ale wiele wyzwań wciąż czeka na rozwiązanie, szczególnie w odległych obszarach wiejskich. Kraj stara się inwestować w sektorze energetycznym, drogowym, wodociągowym i cyfrowym, aby sprostać rosnącym potrzebom związanym z szybkim wzrostem gospodarczym, zwłaszcza dzięki odkryciom ropy naftowej.

Większość głównych dróg w Gujanie jest w dobrym stanie, zwłaszcza w regionach miejskich, zwłaszcza w stolicy Georgetown. Jednak w odległych obszarach wiejskich drogi są w złym stanie, co utrudnia transport towarów i osób.

Gujana nie posiada rozwiniętej sieci kolejowej. Istnieją pewne lokalne linie kolejowe, ale nie stanowią one istotnej części systemu transportu.

Gujana posiada kilka portów morskich, z Portem Georgetown jako głównym portem morskim. Jednak infrastruktura portowa wymaga modernizacji, aby sprostać rosnącym potrzebom handlowym.

Główne lotnisko międzynarodowe to Cheddi Jagan International Airport w pobliżu Georgetown obsługuje loty międzynarodowe. W kraju istnieje także kilka mniejszych lotnisk regionalnych.

Gujana ma ograniczony dostęp do szerokopasmowego Internetu, zwłaszcza w odległych regionach kraju. W miastach dostęp do Internetu jest lepszy, ale nadal istnieją wyzwania związane z rozwojem infrastruktury cyfrowej, szczególnie w kontekście rur cyfrowych.

Gujana ma rozwijający się rynek telekomunikacyjny, ale konkurencja i zasięg usług w niektórych obszarach mogą być ograniczone.

Kalendarz dni wolnych od pracy

1 stycznia – Nowy Rok

23 lutego – Dzień Republiki

Wielki Piątek i Poniedziałek Wielkanocny – święta ruchome

1 maja – Święto Pracy

Dzień Wspólnoty – święto ruchome w maju

26 maja – Dzień Niepodległości

1 sierpnia – Dzień Emancypacji

27 sierpnia – Święto Diamentowe

25 i 26 grudnia – Boże Narodzenie

Najważniejsi partnerzy handlowi

Najważniejszymi partnerami handlowymi Gujany są:

• • • Stany Zjednoczone - importują ropę naftową, złoto i boksyt, a eksportują do Gujany maszyny, chemikalia, paliwa i technologie.
    • Chiny – eksportują do Gujany maszyny, sprzęt budowlany, elektronikę oraz technologie.
    • Kanada – eksportuje do Gujany technologie, maszyny i środki transportu.
• Brazylia – eksportuje do Gujany paliwa i towary przemysłowe.
• Wielka Brytania – importuje z Gujany boksyt, złoto i produkty rolne oraz eksportuje do niej maszyny, technologie, produkty chemiczne i farmaceutyczne.
• Trinidad i Tobago – importuje z Gujany ryż, złoto, boksyt, owoce i produkty rolnicze, drewno i produkty drzewne oraz produkty rybne. Eksportuje do Gujany ropę naftowa i gaz ziemny, produkty petrochemiczne, pojazdy i maszyny, elektronikę i urządzenia elektryczne, żywność przetworzona i napoje oraz chemikalia i nawozy.
• Indie – eksportują do Gujany maszyny i urządzenia, chemikalia, tekstylia i odzież, farmaceutyki, produkty rolne oraz pojazdy i części zamienne. Gujana eksportuje do Indii boksyt, złoto, produkty rolne, drewno i produkty rybne.
• Wenezuela – importuje z Gujany złoto, boksyt, produkty spożywcze, drewno i wyroby drzewne. Eksportuje do Gujany ropę naftową, węgiel, produkty spożywcze i chemikalia.

Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

Podstawowymi produktami i usługami eksportowymi Gujany są: ropa naftowa (Gujana to jeden z ważniejszych producentów w regionie), boksyt (Gujana jest jednym z największych producentów na świecie), złoto, ryby, owoce morza (głównie krewetki), produkty rolnicze (ryż, cukier, banany, mango i kokosy) oraz drewno i wyroby drzewne (zwłaszcza twarde drewno).

Podstawowymi produktami i usługami importowymi Gujany są: maszyny i urządzenia (szczególnie te związane z przemysłem wydobywczym, rolnictwem i infrastrukturą), paliwa (pomimo posiadania własnych zasobów Gujana nadal importuje część paliw na potrzeby transportu i przemysłu), środki transportu (samochody, ciężarówki oraz statki), chemikalia (głównie do produkcji nawozów i leków), produkty spożywcze (mąka, konserwy i napoje alkoholowe) oraz elektronika (przede wszystkim telefony, komputery i sprzęt AGD).

Główni inwestorzy

Głównymi inwestorami w Gujanie są:

• Stany Zjednoczone (ExxonMobil będący największym inwestorem w Gujanie oraz głównym graczem na rynku naftowym Gujany oraz Chevron także inwestujący w sektor naftowy)
• Chiny (China National Offshore Oil Corporation będąca kluczowym chińskim inwestorem w sektorze naftowym w Gujanie, posiadającym udziały w konsorcjum ExxonMobil) oraz Sinopec (jedna z największych chińskich firm energetycznych działająca na rynku surowców naturalnych Gujany).
• Kanada (Tullow Oil zajmujący się wydobyciem ropy naftowej) oraz CGX Energy (inwestujący w wydobycie ropy naftowej oraz rozwój projektów poszukiwawczo-wydobywczych).
• Wielka Brytania (British Petroleum inwestujący w projekty związane z ropą naftową).
• Holandia (Royal Dutch Shell w sektorze naftowym).
• Brazylia (Petrobras w sektorze naftowym).
• Francja (TotalEnergies zaangażowany w poszukiwania surowców naturalnych, głównie ropy naftowej).
• Indie (Indian Oil Corporation w sektorze energetycznym).
• Luksemburg (Xerox International inwestujący w projekty infrastrukturalne, zwłaszcza w rozwój sektora energetycznego i budowy systemów przesyłowych).

Oprócz przemysłu naftowego Gujana przyciąga również inwestycje zagraniczne w górnictwie, zwłaszcza w sektorze złota i boksytu, który pozostaje jednym z głównych źródeł dochodów z eksportu. Gujana jest jednym z największych producentów boksytu, a inwestycje zagraniczne w ten sektor pochodzą głównie od firm z USA, Kanady i Chin.

Główne kierunki inwestycji zagranicznych

Gujana, dzięki swojej rosnącej gospodarce i zasobom naturalnym, staje się coraz bardziej atrakcyjnym celem dla inwestycji zagranicznych. W ostatnich latach kraj ten przeżywa dynamiczny rozwój, głównie dzięki odkryciom ropy naftowej, co przyciąga inwestorów z całego świata.

Głównymi kierunkami inwestycji zagranicznych w Gujanie są:

• Wydobycie ropy naftowej i gazu. Odkrycie dużych złóż na morzu (np. w rejonie Stabroek) sprawiły, że kraj stał się jednym z najszybciej rosnących producentów ropy na świecie. Firmy międzynarodowe inwestują w wydobycie ropy, co stanowi dominującą część zagranicznych inwestycji. Również rozwój infrastruktury związanej z przemysłem naftowym, takiej jak porty, rafinerie i sieci przesyłowe, przyciąga zagranicznych inwestorów.
• Przemysł wydobywczy. Gujana jest jednym z wiodących producentów boksytu, a także posiada znaczące zasoby złota i diamentów.
• Rolnictwo i produkcja żywności. Gujana jest w dużej mierze samowystarczalna w produkcji żywności. Niemniej coraz bardziej popularne są zagraniczne inwestycje w sektorze rolniczym, zwłaszcza w produkcji ryżu, cukru oraz owoców (mango i banany), głównie z Indii i Chin. Gujana staje się też ważnym centrum produkcji bioenergetyki, w tym biopaliw, co również przyciąga inwestycje w tej dziedzinie.
• Infrastruktura. Wraz z szybkim wzrostem gospodarczym, Gujana stawia na rozwój swojej infrastruktury, szczególnie w zakresie transportu (drogi, porty, lotniska), energetyki i telekomunikacji. Projekty infrastrukturalne przyciągają inwestycje międzynarodowe, zwłaszcza z Chin, Indii i Brazylii.
• Turystyka. Nie jest głównym źródłem dochodu, ale Gujana inwestuje w rozwój tej branży. Zagraniczni inwestorzy, szczególnie z Kanady i Europy, są zaangażowani w rozwój infrastruktury turystycznej, takich jak hotele, ośrodki wypoczynkowe i usługi turystyczne.

Gujana jest aktywnym członkiem wielu organizacji międzynarodowych i regionalnych, w tym m.in.: Wspólnoty Karaibskiej (CARICOM), Organizacji Państw Amerykańskich (OPA),  Wspólnoty Gospodarczej Ameryki Łacińskiej (ALADI), Karaibskiego Banku Rozwoju Karaibów (CDB) i Unii Narodów Południowoamerykańskich (UNASUR).

Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne

Wymiana handlowa pomiędzy Gujaną a Polską jest niewielka. Według GUS w 2023 r. polski eksport wyniósł 15,8 mln USD, natomiast gujańskie służby celne oszacowały go na 20,1 mln USD. Polska eksportowała głównie napoje, urządzenia elektryczne, maszyny budowlane, maszyny dla przemysłu drzewnego i kukurydzę.

Import według danych gujańskich wyniósł zaledwie 4,2 mln USD, natomiast według GUS aż 167,8 mln USD. Świadczy to o bardzo wysokim udziale wymiany realizowanej drogą pośrednią przez kraje trzecie. Polska importowała przede wszystkim krewetki, ryż, narzędzia, turbiny i silniki oraz części do nich.

W Gujanie nie ma jak dotąd żadnych polskich inwestycji bezpośrednich.

Szybki rozwój gospodarczy Gujany i bardzo duże zasoby ropy naftowej i gazu ziemnego stanowią podłoże inwestycyjne dla polskich firm głównie w branży górniczej, zwłaszcza w sektorze gazowo-naftowym. Ponadto spore możliwości ekspansji mają branże: żywnościowa i okołorolnicza (technologie, maszyny, nawozy itd.), sektor zielonych technologii, systemów ochrony granic państwa (lądowych, morskich i powietrznych), systemów rozwoju usług społecznych (edukacja i ochrona zdrowia), maszyn dla przetwórstwa rolno-spożywczego (w tym rybnego), szeroko rozumianego przemysłu drzewnego, towarów konsumpcyjnych, produktów chemicznych, żywności przetworzonej, energetyki odnawialnej, technologii przemysłowej. Potencjalne dziedziny współpracy inwestycyjnej to przede wszystkim górnictwo i przemysł petrochemiczny, dalej rolnictwo, przemysł drzewny i meblarski, rybołówstwo, przetwórstwo żywności, przemysł lekki i energia odnawialna.

Relacje z UE

Unia Europejska jest bardzo ważnym partnerem gospodarczym Gujany, która jest częścią inicjatywy Global Gateway UE. Celem tej inicjatywy jest poprawa infrastruktury i zwiększenie inwestycji w kluczowych sektorach obejmujących rozwój infrastruktury (w takich obszarach jak energia, transport i łączność cyfrowa), zmiany klimatyczne i odporność (UE pomaga w budowaniu odporności na wyzwania związane ze zmianami klimatycznymi oraz wspiera przejście na zrównoważone źródła energii), wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc prac (UE zachęca do inwestycji, które będą stymulować wzrost gospodarczy i dywersyfikację gospodarki w Gujanie, szczególnie w zakresie zielonych przemysłów, technologii i zrównoważonego rozwoju) oraz partnerstwo i współpraca (w takich obszarach jak edukacja, rządy i handel).

UE przyjęła Dokument programowy na lata 2021–2027 w ramach Instrumentu Sąsiedztwa, Rozwoju i Współpracy Międzynarodowej (NDICI-Global Europe). W ramach tych ram UE przeznaczyła 21 mln EUR na partnerstwa z Gujaną w latach 2021–2024.

Baza traktatowa (między Gujaną a Polską i UE)

UE ma specjalne stosunki z regionem Karaibów od ponad 30 lat, które zostały zagwarantowane Konwencją z Lome, a następnie Umową o partnerstwie z Kotonu, którą zastąpiła Umowa z Samoa. Od 1 stycznia 2008 r. w stosunkach UE – AKP (w tym z Barbadosem) zaczęły obowiązywać Umowy o partnerstwie gospodarczym (Economic Partnership Agreement – EPA. Od tego dnia zarówno preferencje handlowe na mocy Umowy z Kotonu, jak i ulgi zapewnione w 2001 r. przez WTO przestały obowiązywać. U podstaw EPA leży polityka wzajemności, która ma na celu dostosowanie się do zasady wzajemności obowiązującej w ramach WTO. W praktyce oznacza ona, że kraje AKP, aby móc wejść ze swoimi produktami na rynki UE muszą w pełni otworzyć w zamian swoje rynki dla produktów z Unii oraz usunąć wszelkie bariery celne i cła importowe.

Wciąż obowiązuje podpisany w Warszawie 26.11.1923 Traktat handlowy i nawigacyjny między RP a Zjednoczonym Królestwem.