Polska w Wenezueli

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Zadania z zakresu administracji gospodarczej realizuje rząd, w szczególności jego odpowiednie resorty: Ministerstwo Przemysłu, Inwestycji i Handlu; Ministerstwo ds. Energii i Kopalnictwa; Ministerstwo Turystyki; Ministerstwo Transportu i Robót Publicznych oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Handlu Zagranicznego.

Spowolnienie gospodarki jamajskiej nie jest wyłącznie efektem światowego kryzysu finansowego z 2009 r., którego skutki odczuły silnie całe Karaiby, lecz przede wszystkim wcześniejszych, strukturalnych słabości gospodarki Jamajki tj. wysokiego bezrobocia (blisko 14%), deficytu obrotów handlowych z zagranicą oraz stagnacji we wzroście PKB. W 2013 r. dług publiczny Jamajki osiągnął historycznie wysoki poziom około 147% PKB, co uczyniło ją jednym z najbardziej zadłużonych krajów na świecie.

Jamajka od dziesięcioleci zmaga się z wysokim poziomem zadłużenia wynikającym z polityki rządu jamajskiego z połowy lat 90-tych, której celem była rządowa pomoc dla sektora finansowego oraz wysokie wydatki na infrastrukturę i programy socjalne. Od 2013 r. rząd skutecznie wdraża środki konsolidacji fiskalnej, zmniejszając stosunek długu publicznego do PKB o ponad 60 punktów procentowych do 74,2% PKB w roku finansowym 2023–2024 — najniższy poziom od 25 lat.

Rozsądne zarządzanie makroekonomiczne, zakotwiczone w polityce pieniężnej ukierunkowanej na redukcję długu i inflację, pozwoliło krajowi przetrwać kolejne wstrząsy gospodarcze. Rząd kontynuował wysiłki na rzecz konsolidacji fiskalnej, zapewniając jednocześnie tymczasową pomoc zagrożonym gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom.

Pomimo powyższych działań Jamajka należy do najwolniej rozwijających się gospodarek w regionie Ameryki Łacińskiej i Karaibów, z utrzymującym się niskim wzrostem produktywności z powodu słabego otoczenia biznesowego, ograniczonej innowacyjności i ograniczeń związanych z kapitałem ludzkim.

Gospodarka Jamajki jest mało zdywersyfikowana i koncentruje się na usługach o niskiej produktywności, ukierunkowanych na turystykę. Wysokie koszty łączności, niewystarczająca infrastruktura cyfrowa i powszechna przestępczość nie sprzyjają inwestycjom prywatnym, podczas gdy trwająca konsolidacja fiskalna i stosunkowo wysokie koszty obsługi zadłużenia ograniczają inwestycje kapitału publicznego. Jamajka jest również bardzo podatna na wstrząsy zewnętrzne. Rolnictwo i turystyka, które odpowiadają za ponad połowę miejsc pracy, są szczególnie podatne na zdarzenia związane ze zmianami klimatu.

W 2023 r. wzrost gospodarczy na Jamajce osiągnął 2,6%, co było napędzane przez górnictwo i wzrost w sektorze turystyki.  Zmalała jednak produkcja rolna z powodu przedłużającej się suszy. Z kolei Huragan Beryl w lipcu 2024 r. spowodował szkody szacowane na około 67 mln USD i negatywnie wpłynął na sektory rolnictwa, usług komunalnych, budownictwa i turystyki. Bezpieczeństwo żywnościowe wciąż pozostaje ważnym problem Jamajki: ok. 1/3 respondentów ankiety Caribbean Food Security and Livelihoods Survey zgłosiła, że ​​w kwietniu 2024 r. nie jadła przez co najmniej jeden dzień.

Na szczeblu krajowym stworzono także Narodowy plan rozwoju Vision 2030 Jamajka, który uwzględnia bardzo zróżnicowane potrzeby i aspiracje mieszkańców Jamajki. Ten długoterminowy plan rozwoju ma na celu zapewnienie Jamajce statusu kraju rozwiniętego do 2030 r. Poprzez krótkoterminowe i średnioterminowe priorytety, polityki i programy, które są ujęte w Średnioterminowych Ramach Polityki Społeczno-Ekonomicznej (MTF), Plan zapewnia dynamikę i elastyczność. Te ramy wdrażania ułatwiają spójne monitorowanie i ocenę oraz pozwalają na odzwierciedlenie i włączenie do procesu planowania zmian krajowych i globalnych.

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Podstawą gospodarki Jamajki jest sektor usług wytwarzający blisko 60% PKB. Tradycyjnie główne pozycje przynoszące najwyższe wpływy dewiz do budżetu państwa to turystyka, przekazy pieniężne od emigrantów jamajskich (głównie mieszkających w Stanach Zjednoczonych) oraz eksport boksytów i aluminium. Pozostałe sektory gospodarcze Jamajki to przemysł (18.6% PKB) i rolnictwo (9% PKB).

Podstawą gospodarki Jamajki jest turystyka, która generuje największe zatrudnienie na wyspie oraz stymuluje rozwój innych sektorów gospodarki, zwłaszcza budownictwa. Większość centrów turystycznych skupiona jest na północnym wybrzeżu wyspy i wokół dużych miast – Montego Bay, Kingston oraz Port Antonio. Największe gałęzie przemysłu na Jamajce to turystyka, rolnictwo, eksploatacja oraz produkcja boksytów i złóż aluminium. Rozwinięty jest także przemysł spożywczy (destylarnie rumu, tytoń) i przemysł papierniczy (którego znaczenie zmniejsza się na skutek deforestacji). Jamajka została nazwana najbogatszym biednym krajem na świecie. Jamajczycy są dumni z obfitości owoców i warzyw na wyspie, a głód nie jest problemem w wymiarze ekstremalnym.

Na Jamajce, podobnie jak na innych wyspach regionu, dąży się do rozwoju przemysłu marihuany leczniczej. Na początku lutego 2020 r. Jamajka uruchomiła Alternatywny Program Rozwoju, aby pomóc rolnikom przejść do legalnej produkcji marihuany. Program ten, zatwierdzony przez Radę Ministrów Jamajki i Urząd ds. Konopi indyjskich, przewiduje znaczący wzrost wpływów z podatków pobieranych z legalnej uprawy w mniejszych plantacjach, które do tej pory działały na czarnym rynku.

Polityka kursowa

Rząd Jamajki nie wprowadził ograniczeń dotyczących przechowywania, konwersji, przekazywania lub repatriacji funduszy związanych z inwestycjami zagranicznymi. W 2017 r. Centralny Bank Jamajki wdrożył nowy system o nazwie BOJ Foreign Exchange Intervention & Trading Tool (B-FXITT) do sprzedaży i zakupu walut obcych graczom rynkowym. Nowy system jest bardziej wydajnym i przejrzystym sposobem interwencji na rynku walutowym w celu złagodzenia warunków popytu i podaży.

Fundusze związane z inwestycjami można swobodnie wymieniać na waluty, szczególnie na dolary amerykańskie, kanadyjskie i funty brytyjskie. Transakcje walutowe muszą jednak być przeprowadzane za pośrednictwem autoryzowanych punktów walutowych lub kantora wymiany.

Surowce i technologie krytyczne

Sektor wydobywczy w Jamajce stanowi około 2,5% PKB i stanowi ok. 75% rocznego dochodu z eksportu. Głównym bogactwem naturalnym Jamajki są boksyty, których złoża znajdują się aż na ¾ powierzchni kraju. Ich eksploatacja, obok dochodów z turystyki, jest podstawą gospodarki (Jamajka zajmuje 3 miejsce na świecie w wydobyciu boksytów). Jamajka nadal posiada jedne z największych złóż krasowych boksytu typu terra rosa, który jest uważany za bardzo wysokiej jakości i znajduje się w wielu częściach wyspy. Poza boksytami wydobywane są także aluminium, miedź, żelazo, złoto, srebro, cynk i ołów oraz glina, gips, wapień, marmur, piasek i żwir.

Stan infrastruktury

Infrastruktura transportowa na Jamajce składa się ze starzejącej się sieci drogowej o długości prawie 19 tys. kilometrów, której większość została zaprojektowana i zbudowana w latach 90 XX wieku. Z łącznej długości 272 km trakcji kolejowej, obecnie zaledwie 1/5 jest w stanie nadającym się do użytku. Dwa największe sektory gospodarki Jamajki — turystyka oraz wydobycie i transport boksytu — polegają na tej nieefektywnej i często niebezpiecznej sieci transportowej, która nie spełnia nowoczesnych standardów inżynieryjnych dot. jakości i bezpieczeństwa.  Jamajka posiada dwa lotniska międzynarodowe w Kingston i w Montego Bay z regularnymi połączeniami m.in. do USA i Wielkiej Brytanii.

Kalendarz dni wolnych od pracy

Nowy Rok – 1 stycznia

Środa Popielcowa – święto ruchome, luty

Wielki Piątek - data zmienna, w zależności od kalendarza chrześcijańskiego

Wielkanoc – niedziela i poniedziałek, data zmienna, w zależności od kalendarza chrześcijańskiego

Święto Pracy – 23 maja

Dzień Emancypacji - 1 sierpnia

Dzień Niepodległości - 6 sierpnia

Dzień Bohaterów Narodowych - 18 października

Boże Narodzenie - 25-26 grudnia

Najważniejsi partnerzy handlowi

Eksport (procent udziału w całości eksportu w 2022 roku):

• Stany Zjednoczone (57.1%)
• Rosja (5.11%)
• Kanada (4.15%)
• Wielka Brytania (3.63%)
• Islandia (2.02%)

Import (procent udziału w całości importu w 2022 roku):

• Stany Zjednoczone (36.2%)
• Chiny (12.5%)
• Trynidad i Tobago (5.64%)
• Brazylia (4.86%)
• Turcja (4.29%)
• Japonia (3.2%)

Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

Gospodarka Jamajki charakteryzuje się znacznym deficytem handlowym. W 2022 roku wartość eksportu kraju osiągnęła 1.95 bilionów USD, natomiast importu 7.62 biliony USD.

Głównymi produktami eksportowymi Jamajki są ropa naftowa i gaz ziemy, tlenek glinu, boksyty, alkohole wysokoprocentowe, napoje, kawa oraz przetworzone owoce i orzechy. Import to ropa naftowa i gaz ziemny, samochody, materiały budowlane (stal i żelazo), farmaceutyki, kukurydza i pszenica.

Główni inwestorzy

Głównymi krajami inwestującymi są Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Kanada. W 2021 r. pozycja bezpośrednich inwestycji Stanów Zjednoczonych na Jamajce wyniosła 39 mln USD, podczas gdy Jamajka miała 60 mln USD inwestycji w Stanach Zjednoczonych. Na Jamajce nie ma jak dotąd żadnych polskich inwestycji bezpośrednich.

Główne kierunki inwestycji zagranicznych

Rząd Jamajki jest otwarty na inwestycje zagraniczne we wszystkich sektorach gospodarki, w związku z czym dokonał znaczących zmian strukturalnych w swojej gospodarce, zgodnie z wytycznymi Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW) w okresie sześciu lat do 2019 r. Od 2013 r. Parlament Jamajki uchwalił liczne akty prawne mające na celu poprawę otoczenia inwestycyjnego i wspieranie wzrostu gospodarczego poprzez uproszczony system podatkowy i poszerzoną podstawę podatkową.

Jamajka jest drugim na świecie odbiorcą inwestycji wśród rozwijających się małych wyspiarskich państw. Sektory przyciągające najwięcej inwestycji zagranicznych to przemysł boksytowy (górnictwo), telekomunikacja, turystyka i budownictwo. Dotychczasowe inwestycje w poprawę transportu lotniczego, morskiego i lądowego skróciły czas i koszty transportu towarowego oraz stworzyły możliwości dla usług logistycznych. Biurokracja pozostaje jednak nadal główną przeszkodą inwestycyjną, ponieważ kraj nadal osiąga słabe wyniki w zakresie handlu transgranicznego, płacenia podatków i egzekwowania umów.

Jamajka jest członkiem Wspólnoty Karaibskiej (CARICOM, stowarzyszenia Petrocaribe, Światowej Organizacji Handlu (WTO) i brytyjskiej Wspólnoty Narodów (Commonwealth of Nations).

Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne

Polska nie ma podpisanej żadnej bezpośredniej dwustronnej umowy gospodarczej z Jamajką, co przekłada się na fakt, że państwa nie mają znaczących stosunków handlowych i nie ma dostępnych najnowszych danych na temat ich działalności handlowej. Według danych Eurostatu w 2023 roku wartość eksportu towarów z Polski na Jamajkę osiągnęła 7 370 136 EUR, natomiast w 2022 roku było to aż 23.72 mln EUR. Głównymi polskimi produktami eksportowymi na Jamajkę były artykuły spożywcze i wyroby z metali nieszlachetnych. Z Jamajki Polska importowała głównie kawę, herbatę i oleje mineralne.

Relacje z UE

Unia Europejska jest bardzo ważnym partnerem gospodarczym Jamajki. Jest ona częścią inicjatywy Global Gateway UE, której celem jest promowanie zrównoważonego rozwoju, poprawa infrastruktury i zwiększenie inwestycji w kluczowych sektorach obejmująch: rozwój infrastruktury (energia, transport i łączność cyfrowa), zmiany klimatyczne i odporność (łagodzenie i dostosowywanie się do zmian klimatycznych oraz budowania odporności na klęski żywiołowe), wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy (poprzez wspieranie projektów związanych z zieloną energią, innowacjami i zrównoważonym przemysłem, tworząc nowe możliwości i miejsca pracy dla lokalnych społeczności) oraz partnerstwa i współpraca (wzmacnianie więzi politycznych i gospodarczych na rzecz wsparcia w realizacji celów rozwoju, promując jednocześnie dobre zarządzanie i wartości demokratyczne).

Baza traktatowa (między Jamajką a Polską i UE)

UE ma specjalne stosunki z regionem Karaibów od ponad 30 lat, które zostały zagwarantowane Konwencją z Lome, a następnie Umową o partnerstwie z Kotonu, którą zastąpiła Umowa z Samoa. Od 1 stycznia 2008 r. w stosunkach UE – AKP (w tym z Trynidadem i Tobago) zaczęły obowiązywać Umowy o partnerstwie gospodarczym (Economic Partnership Agreement – EPA). Od tego dnia zarówno preferencje handlowe na mocy Umowy z Kotonu, jak i ulgi zapewnione w 2001 r. przez WTO przestały obowiązywać. U podstaw EPA leży polityka wzajemności, która ma na celu dostosowanie się do zasady wzajemności obowiązującej w ramach WTO. W praktyce oznacza ona, że kraje AKP, aby móc wejść ze swoimi produktami na rynki UE muszą w pełni otworzyć w zamian swoje rynki dla produktów z Unii oraz usunąć wszelkie bariery celne i cła importowe.

 Jamajka jest również objęta Generalnym Systemem Preferencji Celnych UE (GSP). Założeniem tego systemu jest udzielanie przez kraje unijne preferencji celnych wszystkim krajom rozwijającym się i najmniej rozwiniętym, w myśl hasła ”Rozwój poprzez handel”. W praktyce dla krajów karaibskich i członków CARICOM, z których wszystkie objęte są systemem GSP, oznacza to znaczące redukcje taryf celnych na takie produkty jak: tytoń (redukcja taryfy celnej o 52%), soki owocowe (30%), owoce (20%), warzywa (14%), ryby (20%). Od 2009 r. Jamajka objęta jest również unijnym systemem GSP+.

GSP+ jest dalszą redukcją stawek celnych (w niektórych przypadkach do 0) oferowanych przez UE krajom, które dodatkowo spełniają warunki poza-gospodarcze (tj. stosowanie polityki zrównoważanego rozwoju, praktyki dobrego rządzenia, a zwłaszcza przestrzeganie praw człowieka i praw pracowniczych, udziału w walce z przestępczością zorganizowaną etc.).