Polska w Wenezueli

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Surinam jest najmniejszym krajem w Ameryce Południowej, a jego gospodarka opiera się na przemyśle wydobywczym i sektorze usług, które generują łącznie 90% PKB kraju. Rozwój państwa jest napędzany przez obfite zasoby naturalne, przy czym górnictwo stanowi prawie połowę dochodów sektora publicznego, a złoto stanowi ponad 75% eksportu. To sprawia, że ​​Surinam jest niezwykle podatny na wstrząsy zewnętrzne. Dodatkowo Surinam jest jednym z najbardziej narażonych na skutki powodzi krajów na świecie z powodu ulewnych opadów w czasie pory deszczowej. W latach 2001–2014 odnotowano silny wzrost gospodarczy, wynoszący średnio 4,4%. Był on związany z korzystnymi cenami surowców, których eksport uczynił kraj jedną z najszybciej rozwijających się gospodarek w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach. Odczuwane przez kraje regionu skutki światowego kryzysu finansowego nie dotknęły praktycznie gospodarki Surinamu, która w okresie 2008-2012 notowała nieprzerwanie dodatnie tempo wzrostu PKB.

Niestety od 2015 r. rozwój gospodarczy Surinamu ulega spowolnieniu w wyniku spadku dochodów w sektorze górniczym. W latach 2020-21 Surinam znalazł się w poważnym kryzysie fiskalny i płatniczym. Pandemia COVID-19 dodatkowo doprowadziła do kolejnego gwałtownego spadku PKB oraz wzrostu bezrobocia i ubóstwa.

Według IMF skuteczne wdrożenie programu stabilizacji makroekonomicznej Surinamu jest niezbędne dla jego krótkoterminowych perspektyw. Kraj zaczął odczuwać umiarkowane ożywienie gospodarcze w 2022 r., a realny PKB wzrósł o 2,4%. Jednak wysoka inflacja i niestabilność waluty nadal pozostają głównymi wyzwaniami dla gospodarki państwa.

W 2010 r. Surinam zajmował szóste miejsce na liście 23 krajów w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach pod względem PKB na mieszkańca. Do 2022 r. był siedemnasty — według danych Banku Światowego.

Odkrycie kilku złóż ropy naftowej na morzu w 2020 r. ma szanse przynieść Surinamowi pozytywny długoterminowy wzrost gospodarczy, chociaż rozpoczęcie wydobycia zaplanowano na nie wcześniej niż w 2028 r. Ciągła zależność Surinamu od przemysłu naftowego sprawia, że będzie on bardziej podatny na wahania cen surowców.

World Economics Research szacuje, że oficjalny PKB Surinamu jest niedoszacowany nawet o 38,7% w związku z wysokim współczynnikiem działalności gospodarczej na czarnym rynku.

Obecne działania rządu opierają się na strategii nazwanej Wieloletnim Planem Rozwoju (MOP) na lata 2022-2026. Skuteczny plan działania jest koniecznością dla Republiki, która doświadczyła znacznych zakłóceń społeczno-gospodarczych w ostatnich latach, chociaż obecnie znajduje się w bardziej stabilnej sytuacji dzięki wdrożeniu Planu Odbudowy 2020-2022. Misją MOP jest zrównoważony i sprawiedliwy społecznie rozwój społeczeństwa i gospodarki Surinamu.

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

W 2022 roku oszacowano, iż zarówno sektor przemysłowy jak i usługowy wytwarzają po około 45% PKB Surinamu oraz łącznie dają zatrudnienie prawie 80% ludności czynnej zawodowo. Surinam posiada stosunkowo duże złoża boksytów, aluminium, złota i ropy naftowej. Eksport tych czterech produktów przynosi 85% dochodów z całego eksportu i generuje 25% PKB.

Sektor rolniczy to zaledwie 8.1% PKB Surinamu. Produkcja rolna jest zdominowana przez uprawy bananów, ryżu, kokosów i orzeszków ziemnych. Surinam prowadzi także duże hodowle krów, drobiu oraz połowy krewetek. Wpływ sektora turystycznego na rozwój gospodarczy państwa jest śladowy.

Polityka kursowa

Walutą Surinamu jest dolar surinamski (SRD), który zastąpił holenderskiego guldena w 2004 roku. W latach 2004-2021 Bank Centralny ustalał wartość SRD, co doprowadziło do rozkwitu wymiany walut poza oficjalnym obiegiem na czarnym rynku. Znaczna część rezerw walutowych Surinamu została przeznaczona przez rząd na wsparcie oficjalnych kursów wymiany, ponieważ inflacja i inne czynniki spowodowały spadek realnej wartości dolara surinamskiego w stosunku do innych walut. W czerwcu 2021 r. Bank Centralny zdecydował się na dewaluację SRD o 33% i jego swobodny przepływ. Dopiero w 2022 r. oficjalne kursy wymiany zaczęły odzwierciedlać rzeczywisty i płynny kurs wymiany. W 2024 roku kurs wymiany utrzymuje się na poziomie około 35 SRD za 1 USD.

Surowce i technologie krytyczne

Surinam wydobywa aluminium, boksyty, złoto oraz ropę naftową. Jest jednym z największych na świecie producentów boksytu, kluczowego składnika w produkcji aluminium. Kraj posiada znaczne rezerwy, szacowane na 300 mln ton w regionie Bakhuys w zachodnim Surinamie. Posiada też złoża innych minerałów, w tym miedzi, żelaza i manganu. Lasy tego kraju są bogate w cenne gatunki drewna, w tym mahoń, cedr i tek.

Surinam posiada także długą historię wydobycia złota, którego rekordowo wysokie ceny w ciągu ostatniej dekady napędzają sektor wydobywczy w całym kraju i Amazonii. Jako jeden z najmniejszych krajów na świecie, roczny wskaźnik całkowitej produkcji złota w Surinamie nie może się równać z większymi krajami, takimi jak RPA, Chiny, Rosja czy Peru. Jednak pod względem wskaźnika produkcji w stosunku do powierzchni Surinam zajmuje 10. miejsce na świecie. Co więcej, statystyki nie obejmują nielegalnego wydobycia złota na małą skalę, które jest trudniejsze do zmierzenia i stanowi większość działalności górniczej w Surinamie. Globalna produkcja złota w ostatnich latach była napędzana gwałtownym wzrostem międzynarodowych cen rynkowych tego minerału.

Rozpoczęcie eksploatacji surinamskich złóż ropy naftowej rozpoczęło się dopiero w 2004 r., przy wydatnym udziale firm zagranicznych (m.in. Repsol, Maersk, Occidental Bidding). Surinamskie rezerwy ropy naftowej szacowane są na 88 mln baryłek. Państwową spółką zarządzającą wydobyciem ropy naftowej jest Staatsolie, który wydobywa 13 tys. baryłek ropy dziennie. Wydobycie to pokrywa w całości zapotrzebowanie Surinamu na ropę naftową, a dynamika w tej dziedzinie stymuluje wzrost gospodarczy kraju.

W 2020 r. amerykańska firma APA Corporation ogłosiła odkrycie znaczących złóż ropy naftowej u wybrzeży Surinamu. Dyrektor generalny państwowej spółki naftowej Staatsolie szacuje, że rząd Surinamu mógłby zarobić 10–15 mld USD w ciągu 20 lat, jeśli produkcja osiągnie podobny poziom jak w sąsiedniej Gujanie.

Stan infrastruktury

Infrastruktura transportowa w Surinamie utrzymuje się na słabym poziomie już od czasu rządów wojskowych w latach 80-tych. Kraj ma ponad 4,5 tys. kilometrów dróg, z których zaledwie 26% jest utwardzonych. W przeważającej mierze są one skoncentrowane w północnym regionie przybrzeżnym. Transport do silnie zalesionych i słabo zaludnionych terenów wewnętrznych jest nadal niezwykle trudny. Przemysł wydobywczy wykorzystuje do transportu linie kolejowe lub system żeglownych dróg wodnych. Stolica Paramaribo jest głównym portem morskim. W całym kraju znajduje się około 46 lotnisk, ale tylko 5 z nich posiada utwardzony pas startowy. Międzynarodowe połączenia lotnicze odbywają się przez lotnisko Johan Adolf Pengel poza Paramaribo.

Kalendarz dni wolnych od pracy

Nowy Rok – 1 stycznia

Chiński Nowy Rok – 29 stycznia

Holi Phagwa – święto ruchome (luty lub marzec)

Eid al-Fitr – święto ruchome

Wielki Piątek – święto ruchome

Poniedziałek Wielkanocny – święto ruchome

Święto Pracy – 1 maja

Eid al-Adha – święto ruchome

Dzień Wolności – 1 lipca

Dzień Ludności Rdzennej – 9 sierpnia

Dzień Ludności Maroon – 10 października

Diwali – święto ruchome

Dzień Niepodległości – 25 listopada

Boże Narodzenie – 25-26 grudnia

Najważniejsi partnerzy handlowi

Eksport (procent udziału w całości eksportu w 2022 roku):

• Szwajcaria (39.2%)
• Zjednoczone Emiraty Arabskie (20.07%)
• Belgia (10.4%)
• Gujana (5.4%)
• Trynidad i Tobago (4.29%)
• Stany Zjednoczone (3%)

Import (procent udziału w całości importu w 2022 roku):

• Stany Zjednoczone (24.9%)
• Chiny (14.8%)
• Holandia (12.8%)
• Trynidad i Tobago (5.53%)
• Japonia (3.01%)
• Antigua i Barbuda (2.63%)
• Brazylia (2.56%)
• Niemcy (2.34%)
• Turcja (2.14%)

Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

W 2022 r. wartość eksportu Surinamu osiągnęła 2,9 mld USD, natomiast importu 2,08 mld USD. Głównymi pozycjami eksportowymi jest złoto (prawie 70% eksportu) oraz ropa naftowa. Import to przede wszystkim maszyny górnicze, samochody osobowe i ciężarowe oraz ropa naftowa.

Główni inwestorzy

Głównymi krajami inwestującymi w Surinamie są USA, Belgia i Holandia.

Francuska firma TotalEnergies i amerykańska firma węglowodorowa APA Corporation planują zainwestować 10 mld USD w wydobycie ropy naftowej u wybrzeży Surinamu.

Główne kierunki inwestycji zagranicznych

Rząd Surinamu (GOS) oficjalnie wspiera i zachęca do rozwoju biznesu poprzez inwestycje lokalne i zagraniczne. Aby przyciągnąć bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ), władze zaplanowały aktualizację ram instytucjonalnych i prawnych w celu ochrony inwestorów i wyeliminowania ograniczeń dotyczących transferów dochodów z inwestycji oraz kontrolowania przepływów BIZ. Istnieją możliwości inwestycyjne w górnictwie, rolnictwie, sektorze ropy naftowej i gazu, przemyśle drzewnym, rybołówstwie, technologii finansowej i turystyce.

Sektor wydobywczy historycznie przyciągał znaczące zagraniczne inwestycje bezpośrednie, ale wiele czynników negatywnie wpływa na klimat inwestycyjny Surinamu. Czynniki te obejmują niejasny proces przyznawania koncesji i przetargów publicznych, korupcję, ograniczenia zdolności instytucjonalnych i brak ogólnej przejrzystości.

W ciągu ostatnich kilkunastu Surinam zdołał przyciągnąć do kraju wielu zagranicznych inwestorów, minimalizując postkolonialne uzależnienie gospodarcze od Holandii. Surinam dobrze wykorzystał okres koniunktury na światowych rynkach metali kolorowych, inwestując w infrastrukturę przemysłu wydobywczego i zwiększając wydobycie aluminium, złota i boksytów. Aktualnie kwestia wydobycia ropy naftowej przyciągają największą uwagę inwestorów.  

Surinam jest członkiem Karaibskiej Wspólnoty i Wspólnego Rynku - CARICOM (The Caribbean Community and Common Market), stowarzyszenia Petrocaribe, Światowej Organizacji Handlu (WTO), UNASUR (Unia Państw Południa). Ma też Państwa Stowarzyszonego z Mercosur.

Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne

Wymiana handlowa z Polską jest niewielka. Polski eksport w 2023 r. wyniósł 8,1 mln USD i obejmował napoje bezalkoholowe, produkty żywnościowe, urządzenia mechaniczne, elektryczne i medyczne, alkohole oraz preparaty dla dzieci. Import z Surinamu to zaledwie 265 tys. USD i obejmował on w większości alkohol, w mniejszych ilościach urządzenia stomatologiczne, drewno, wyroby tekstylno-odzieżowe, obuwie, materace, meble.

W Surinamie nie ma jak dotąd żadnych polskich inwestycji bezpośrednich. Ten niewielki rynek może stać się jednak dobrą bazą do rozwoju współpracy z innymi krajami karaibskimi. Przewidywany rozwój eksploatacji złóż ropy naftowej i gazu ziemnego oraz związany z tym rozwój gospodarczy stwarza możliwości dla ekspansji w zakresie sprzętu górniczego i branży okołogórniczej (szkolenia, ratownictwo itp.). Duża zależność od górnictwa i zjawisk klimatycznych to również szansa dla inwestycji dla wielu polskich firm w zakresie zielonych technologii i ochrony środowiska naturalnego. Relatywnie duże możliwości dla polskich eksporterów rysują się w zakresie sprzętu rolniczego, nawozów, maszyn dla przetwórstwa rolno-spożywczego (w tym rybnego), maszyn i konstrukcji dla budownictwa, towarów konsumpcyjnych, produktów chemicznych, żywności przetworzonej, alkoholi.

Relacje z UE

UE jest ważnym partnerem gospodarczym Surinamu, który jest częścią inicjatywy Global Gateway UE. Ma ona celu wspieranie długoterminowego, zrównoważonego rozwoju i pogłębiania współpracy z krajami Karaibów, a w przypadku Surinamu obejmuje następujące obszary: rozwój infrastruktury (w tym zrównoważonej energii, transportu i łączności cyfrowej), działania na rzecz klimatu oraz wzrost gospodarczy poprzez inwestycje, które mogą pobudzić lokalne gospodarki i stworzyć miejsca pracy.

W handlowych stosunkach bilateralnych z krajami UE, Surinam jako była kolonia holenderska, utrzymuje najsilniejsze związki z Holandią, która jest trzecim rynkiem importowym dla Surinamu. Wśród krajów unijnych ważnym partnerem handlowym Surinamu jest też Belgia (ok. 10% surinamskiego eksportu).

Baza traktatowa (między Surinamem a Polską i UE)

UE ma specjalne stosunki z regionem Karaibów od ponad 30 lat, które zostały zagwarantowane Konwencją z Lome, a następnie Umową o partnerstwie z Kotonu, którą zastąpiła Umowa z Samoa. Od 1 stycznia 2008 r. w stosunkach UE – AKP (w tym z Surinamem) zaczęły obowiązywać Umowy o partnerstwie gospodarczym (Economic Partnership Agreement – EPA. Od tego dnia zarówno preferencje handlowe na mocy Umowy z Kotonu, jak i ulgi zapewnione w 2001 r. przez WTO przestały obowiązywać. U podstaw EPA leży polityka wzajemności, która ma na celu dostosowanie się do zasady wzajemności obowiązującej w ramach WTO. W praktyce oznacza ona, że kraje AKP, aby móc wejść ze swoimi produktami na rynki UE muszą w pełni otworzyć w zamian swoje rynki dla produktów z Unii oraz usunąć wszelkie bariery celne i cła importowe.

Surinam jest również objęty Generalnym Systemem Preferencji Celnych UE (GSP). Założeniem tego systemu jest udzielanie przez kraje unijne preferencji celnych wszystkim krajom rozwijającym się i najmniej rozwiniętym, w myśl hasła ”Rozwój poprzez handel”. W praktyce dla krajów karaibskich i członków CARICOM, z których wszystkie objęte są systemem GSP, oznacza to znaczące redukcje taryf celnych na takie produkty jak: tytoń (redukcja taryfy celnej o 52%), soki owocowe (30%), owoce (20%), warzywa (14%), ryby (20%). Od 2009 r. Surinam objęty jest również unijnym systemem GSP+. GSP+ jest dalszą redukcją stawek celnych (w niektórych przypadkach do 0) oferowanych przez UE krajom, które dodatkowo spełniają warunki poza-gospodarcze (tj. stosowanie polityki zrównoważonego rozwoju, praktyki dobrego rządzenia, a zwłaszcza przestrzeganie praw człowieka i praw pracowniczych, udziału w walce z przestępczością zorganizowaną etc.).

Polska nie ma podpisanej żadnej dwustronnej umowy gospodarczej Surinamem.