Polska w Wenezueli

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Trynidad i Tobago (TT) to mały wyspiarski kraj rozwijający się o wysokim dochodzie o największym potencjale gospodarczym na anglojęzycznych Karaibach ze względu na posiadane zasoby gazu ziemnego oraz produkcję petrochemiczną. W 2022 r. sektor naftowy i gazowy stanowił 29,8% PKB i był źródłem 81% dochodów z eksportu. Jest trzecim najbardziej zaludnionym krajem w regionie z 1,4 mln mieszkańców.

Zadania z zakresu administracji gospodarczej realizuje rząd pod kierownictwem premiera. Rząd kontroluje wydobycie i przetwórstwo strategicznych zasobów naturalnych (ropa naftowa, gaz ziemny, ruda żelaza) i przemysł petrochemiczny, stanowiący jedną z podstawowych gałęzi gospodarki kraju.

Bank Centralny Trynidadu i Tobago koordynuje realizację pięcioletniego planu strategicznego na lata 2021/22 ­– 2025/26, którego działania skupione są wokół polityki pieniężnej i stabilności finansowej.

Trynidad i Tobago jest zaangażowany we wdrożenie ustalonego na szczeblu krajowym wkładu w ramach paryskiego porozumienia klimatycznego poprzez 15% redukcję emisji z wytwarzania energii (budowa elektrowni odnawialnych na skalę użytkową), transportu publicznego (konwersja na sprężony gaz ziemny jako paliwo i rozwój polityki e-mobilności) oraz przemysłu.

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Podstawą gospodarki Trynidadu i Tobago jest sektor usług, wytwarzający ponad 50% PKB. Turystyka jest rosnącą gałęzią gospodarki, ale nie posiada tak dużego znaczenia jak w innych krajach karaibskich. Trynidad i Tobago jest przede wszystkim regionalnym centrum finansowym.  Na drugim miejscu pod kątem znaczenia znajduje się sektor przemysłowy, zwłaszcza związany z wydobyciem ropy naftowej i gazu. Eksploracja i produkcja energii napędzają gospodarkę Trynidadu i Tobago, a sam sektor energetyczny stanowi ok. połowy PKB i 80% dochodów z eksportu. W związku z tym, że gospodarka jest mocno uzależniona od sektora energetycznego, jest szczególnie podatna na wahania cen węglowodorów i produktów petrochemicznych. Rolnictwo wytwarza jedynie 0,3% PKB.W pierwszym kwartale 2023 r. realna aktywność gospodarcza wzrosła o 3,0%, wzmocniona niewielkim wzrostem o 0,3% w sektorze energetycznym i o 4,2% w sektorach nie energetycznych. Branże inne niż energetyczne, które w największym stopniu przyczyniają się do rozwoju gospodarczego państwa to: handel i naprawy (największy udział w PKB państwa),  produkcja żywności, napojów i wyrobów tytoniowych oraz tekstyliów, odzieży, skóry, drewna i papieru. Znaczący wzrost udziału w PKB odnotowano również w usługach hotelowych i restauracyjnych oraz w sektorach transportu i magazynowania.

Polityka kursowa

Nie ma żadnych ograniczeń ani ograniczeń dla inwestorów zagranicznych w zakresie konwersji, transferu lub repatriacji funduszy związanych z inwestycją.

W kwietniu 1993 r. Trynidad i Tobago przyjęły system płynnego kursu walutowego. Od tego czasu wartość dolara Trynidadu i Tobago (TTD) waha się w zależności od zmian warunków podaży i popytu na rynku walutowym oraz polityki interwencyjnej Banku Centralnego, który jest odpowiedzialny za zarządzanie rynkiem walutowym w interesie publicznym i zgodnie z ustawą o kontroli wymiany udziela licencji autoryzowanym dealerom walut obcych, w tym bankom komercyjnym i pozabankowym instytucjom finansowym.

Ponadto Bank Centralny może interweniować na rynku walutowym, aby ograniczyć nadmierną zmienność kursu walutowego. Zanim Bank podejmie decyzję o interwencji ocenia szereg zmiennych, w tym bieżące warunki gospodarcze, konkurencyjność kursu walutowego, krótkoterminowe nierównowagi i poziom rezerw międzynarodowych. Ten sposób zarządzania wpływa na zmienność kursu walutowego nieznacznie z dnia na dzień i ogranicza dostępność waluty obcej. Niedobory są zaostrzone przez utrzymanie przez rząd lokalnej waluty o wartościach wyższych niż te, które poniósłby rynek i powodują znaczne opóźnienia w przeliczeniu na waluty światowe. Firmy nadal zgłaszają uciążliwy proces biurokratyczny i co najmniej trzymiesięczne opóźnienie w takich konwersjach.

Surowce i technologie krytyczne

Trynidad i Tobago posiada największe w obrębie Morza Karaibskiego złoża ropy naftowej i gazu. Dochody z eksportu tych surowców stanowią niemal połowę PKB kraju i 80% wartości całego eksportu. Sprawia to, że gospodarka Trynidadu i Tobago jest silnie zależna od światowych wahań cen ropy naftowej i gazu. W okresie trwania pomyślnej koniunktury, wzrost gospodarczy kraju był finansowany z nadwyżki w bilansie handlowym oraz przez inwestycje w sektorze wydobycia gazu (LNG), petrochemicznym i stalowym. Jako największy producent ropy i gazu ziemnego na Karaibach, na początku lat 90. sektor węglowodorów w Trynidadzie i Tobago przeszedł z sektora zdominowanego ropą naftową do skupionego głównie na wydobyciu, produkcji i transporcie gazu ziemnego. TT są największym na świecie eksporterem amoniaku i drugim co do wielkości eksporterem metanolu.

Wydobywane w Trynidadzie i Tobago minerały są głównie pochodzenia osadowego. W Trynidadzie glina jest najliczniejszym i najczęściej wykorzystywanym surowcem. Poza tym do surowców mineralnych wydobywanych na terytorium obu wysp, które wykorzystywane są przede wszystkim w budownictwie, należą miedź, żelazo, grafit, chrom, porcelanit, argillit, piasek, żwir oraz wapień różnych gatunków. W Tobago podstawowym wydobywanym minerałem jest także andezyt, a dwa największe kamieniołomy znajdują się w formacji Bacolet (Green Hill i Studley Park). Obecnie istnieje około dziewięćdziesięciu (90) aktywnych operacji wydobywczych (zarówno publicznych, jak i prywatnych), z których czterdzieści pięć (45) to kamieniołomy piasku i żwiru. Działalność wydobywcza negatywnie wpłynęła na lasy, rezerwaty przyrodnicze, zasoby wodne i miejscowe społeczności.

Stan infrastruktury

Trynidad i Tobago ma rozległą sieć utwardzonych dróg i głównych autostrad na obu wyspach. Jakość dróg peryferyjnych jest jednak znacznie gorsza.

Wiele dużych miast na świecie oferuje połączenia lotnicze z Trynidad i Tobago. Międzynarodowy port lotniczy Piarco w Port of Spain jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla międzynarodowego ruchu lotniczego w regionie oraz jest chwalony za rozwiązania logistyczne i ułatwienia dla pasażerów. Wiele linii lotniczych korzysta również z lotniska A.N.R Robinson w Tobago, które posiada regularne połączenia lotnicze z Piarco.

Taksówki wodne umożliwiają codzienny transport osobom dojeżdżającym z południa Trynidadu do stolicy Port-of-Spain na północy wyspy. Ponadto funkcjonuje codzienna usługa promowa łącząca stolicę Tobago ( Scarborough) ze stolicą Trynidadu (Port-of-Spain).

Dwa rozwinięte porty przemysłowe Trynidadu (Port-of-Spain i Point Lisas) służą jako główne węzły przeładunkowe między Amerykami i obslugują suchy i drobny ładunek, ładunki przemysłowe i kontenery.

Kalendarz dni wolnych od pracy

Nowy Rok - 1 stycznia

Wielki Piątek – święto ruchome

Wielkanoc – niedziela i poniedziałek, święto ruchome

Święto Kościoła baptystów – 30 marca

Dzień Indian – 30 maja

Boże Ciało – święto ruchome

Dzień Pracy – 19 czerwca

Dzień Emancypacji – 1 sierpnia

Dzień Niepodległości – 31 sierpnia

Dzień Republiki – 24 września

Id al-Fitr (zakończenie Ramadanu) – święto ruchome

Divali – święto ruchome

Boże Narodzenie – 25-26 grudnia

Najważniejsi partnerzy handlowi

Eksport (procent udziału w całości eksportu w 2022 roku):

• Stany Zjednoczone (35,2%)
• Belgia (6,42%)
• Maroko (5,31%)
• Hiszpania (4,16%)
• Brazylia (3,57%)
• Francja (3,11%)
• Jamajka (3,09%)
• Wielka Brytania (3,05%)
• Niemcy (2,84%)
• Korea Południowa (2,65%)
• Holandia (2,62%)
• Chile (2,09%)

Import (procent udziału w całości importu w 2022 roku):

• Stany Zjednoczone (40.2%)
• Chiny (9,48%)
• Włochy (7,07%)
• Brazylia (4,16%)
• Kanada (3,23%)
• Wielka Brytania (2,39%)
• Belgia (2,29%)

Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

W 2022 r. całkowita wartość eksportu Trynidadu i Tobago osiągnęła wartość 13.9 mld USD, natomiast wartość importu wynosiła 7.56 mld USD, co doprowadziło do dodatniego bilansu handlowego w wysokości ponad 5 mld USD.

Największy udział w strukturze towarów importowanych miała ropa naftowa rafinowana i nierafinowana, rudy żelaza, samochody oraz maszyny grzewcze. Eksport towarów to przede wszystkim amoniak, gaz ropopochodny, ropa naftowa, acykliczne alkohole oraz nawozy azotowe.

Główni inwestorzy

Złoża paliw, produkty petrochemiczne i metale to sektory, które przyciągają najwięcej inwestycji, przede wszystkim ze Stanów Zjednoczonych, Chin, Wielkiej Brytanii i Kanady.

​​​W 2020 r. rząd TT podjął decyzję o  rozwiązaniu umowy z Wenezuelą, która przewidywała wspólną inwestycję w złoża gazu ziemnego na granicy morskiej między tymi krajami w regionie Loran-Manatee. Decyzję podjęto z powodu sankcji USA wobec spółki Petróleos de Venezuela (PDVSA).

W Trynidadzie i Tobago nie ma jak dotąd żadnych polskich inwestycji bezpośrednich.

Główne kierunki inwestycji zagranicznych

Trynidad i Tobago uważany jest za kraj bardzo otwarty dla inwestycji zagranicznych, który nie stosuje specjalnych barier w dostępie do rynku dla zagranicznych towarów i usług. Rząd Trynidadu i Tobago bardzo aktywnie poszukuje zagranicznych inwestorów dla niemal wszystkich sektorów gospodarki. InvesTT to krajowa agencja promocji inwestycji, która pomaga inwestorom w procesie zakładania działalności nieenergetycznej i świadczy usługi opieki nad ich działalnością. W szczególności zapewnia informacje rynkowe, oferuje porady dotyczące dostępu do zachęt inwestycyjnych, pomaga w kwestiach regulacyjnych i rejestrowych oraz świadczy usługi w zakresie nieruchomości i lokalizacji.

Główne problemy dotykające niektóre firmy to opóźnienia w uzyskaniu wymiany walut, powolna biurokracja rządowa, przestępczość, niska wydajność pracy i korupcja.

Inwestycje zagraniczne regulowane są przez pochodzący z 1990 r. Foreign Investment Act, który nie nakłada restrykcji na transfer funduszy związanych z inwestycjami na terenie kraju oraz transfer zysków za granicę. W ostatnich latach rząd Trynidadu i Tobago starał się przyciągnąć inwestycje zagraniczne do ośmiu obszarów gospodarki tj.: turystyka, budowa jachtów, przetwórstwo ryb, połowy komercyjne, branża spożywcza i napojów alkoholowych, branża muzyczna i rozrywkowa, filmowa oraz druk i pakowanie.

Nie ma ograniczeń dotyczących własności zagranicznej. Zgodnie z ustawą o inwestycjach zagranicznych z 1990 r. inwestor zagraniczny może posiadać 100% kapitału zakładowego w spółce prywatnej, natomiast wymagana jest licencja na posiadanie ponad 30% spółki publicznej.

TT utrzymuje jednak mechanizm kontroli inwestycji w inwestycje zagraniczne związane z konkretnymi projektami, które zostały przedłożone w celu uzyskania dostępu do zachęt sektorowych, takich jak te oferowane w branży turystycznej. Informacje na temat kryteriów dostępu do zachęt rozwojowych są wymienione w różnych aktach ustawodawczych, takich jak Ustawa o rozwoju turystyki z 2001 r.

Trynidad i Tobago należy do Karaibskiej Wspólnoty i Wspólnego Rynku - CARICOM (The Caribbean Community and Common Market), stowarzyszenia Petrocaribe, Światowej Organizacji Handlu (WTO) i brytyjskiej Wspólnoty Narodów (Commonwealth of Nations).

Ponadto ma preferencyjne ustalenia taryfowe z USA na mocy Ustawy o ożywieniu gospodarczym w basenie Karaibów (CBERA) oraz z państwami członkowskimi CARICOM. Posiada także dwustronne umowy inwestycyjne z USA, Kanadą, Chinami, Francją, Wielką Brytanią, Niemcami, Republiką Korei, Hiszpanią, Meksykiem i Indiami oraz umowy handlowe z Kubą, Dominikaną, Wenezuelą, Panamą, Kolumbią, Gwatemalą, Salwadorem i Kostaryką.  TT podpisało umowę o partnerstwie gospodarczym ze Zjednoczonym Królestwem w kwietniu 2019 r.

Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne

Trynidad i Tobago jest regularnie od lat jednym z głównym karaibskich rynków dla polskich eksporterów. Według danych Eurostatu w 2023 roku wartość eksportu towarów z Polski do Trynidadu i Tobago osiągnęła ponad 3 mln EUR. Niemniej udział łącznej wartości eksportu i importu do/z Trynidadu i Tobago nie przekracza 0,001% całości polskiego eksportu i importu. Głównymi asortymentami eksportowymi były urządzenia mechaniczne, elektryczne, produkty przemysłu chemicznego i pochodzenia roślinnego. Z Trynidadu i Tobago Polska importowała głównie garbniki, barwniki i pigmenty oraz wyroby z żeliwa i stali.

Relacje z UE

Unia Europejska jest bardzo ważnym partnerem gospodarczym Trynidadu i Tobago, które jest częścią inicjatywy Global Gateway UE na rzecz wspierania zrównoważonego rozwoju, poprawy łączności oraz promowania inwestycji w różnych sektorach na całym świecie. Kluczowymi obszarami, na których koncentruje się ta inicjatywa w przypadku Trynidadu i Tobago są: rozwój infrastruktury (inwestycje w energię, transport i infrastrukturę cyfrową w celu zwiększenia łączności i poprawy możliwości handlowych między Trynidadem i Tobago a UE), zmiany klimatyczne i odporność (w  celu wspierania działań na rzecz klimatu oraz budowania odporności na zmiany klimatyczne), wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy (poprzez inwestycje w zieloną energię, innowacje i zrównoważony przemysł) oraz partnerstwa i współpraca (wzmocnienie więzi politycznych, gospodarczych i handlowych wspierając cele rozwoju, a także promując wartości demokratyczne i dobre zarządzanie).

W stosunkach handlowych Trynidadu i Tobago z krajami UE dominuje eksport trynidadzkiej ropy naftowej i produktów petrochemicznych, które stanowią 60% wartości wzajemnej wymiany handlowej. Trynidad i Tobago importuje z UE głównie maszyny i części zamienne dla sektora energetycznego i chemicznego (14% importu z UE). Największym partnerem handlowym Trynidadu i Tobago spośród krajów unijnych jest Hiszpania (trzeci partner handlowy po stronie eksportu, 5,1 % udziału w całkowitym eksporcie Trynidadu i Tobago w 2014 r.).

Baza traktatowa (między Trynidadem i Tobago a Polską i UE)

UE ma specjalne stosunki z regionem Karaibów od ponad 30 lat, które zostały zagwarantowane Konwencją z Lome, a następnie Umową o partnerstwie z Kotonu, którą zastąpiła Umowa z Samoa. Od 1 stycznia 2008 r. w stosunkach UE – AKP (w tym z Trynidadem i Tobago) zaczęły obowiązywać Umowy o partnerstwie gospodarczym (Economic Partnership Agreement – EPA. Od tego dnia zarówno preferencje handlowe na mocy Umowy z Kotonu, jak i ulgi zapewnione w 2001 r. przez WTO przestały obowiązywać. U podstaw EPA leży polityka wzajemności, która ma na celu dostosowanie się do zasady wzajemności obowiązującej w ramach WTO. W praktyce oznacza ona, że kraje AKP, aby móc wejść ze swoimi produktami na rynki UE muszą w pełni otworzyć w zamian swoje rynki dla produktów z Unii oraz usunąć wszelkie bariery celne i cła importowe.

Trynidad i Tobago jest objęty Generalnym Systemem Preferencji Celnych UE (GSP). Założeniem tego systemu jest udzielanie przez kraje unijne preferencji celnych wszystkim krajom rozwijającym się i najmniej rozwiniętym, w myśl hasła ”Rozwój poprzez handel”. W praktyce dla krajów karaibskich i członków CARICOM, z których wszystkie objęte są systemem GSP, oznacza to znaczące redukcje stawek celnych na takie produkty jak: tytoń (redukcja o 52%), soki owocowe (30%), owoce (20%), warzywa (14%), ryby (20%). Od 2009 r. Trynidad i Tobago objęte jest również unijnym systemem GSP+. GSP+ oznacza dalszą redukcją stawek celnych (w niektórych przypadkach do 0) oferowanych przez UE krajom, które dodatkowo spełniają warunki poza-gospodarcze (tj. realizacja polityki zrównoważonego rozwoju, praktyk dobrego rządzenia, a zwłaszcza przestrzeganie praw człowieka i praw pracowniczych, udziału w walce z przestępczością zorganizowaną etc.).

Polska nie ma podpisanej żadnej dwustronnej umowy gospodarczej z Trynidadem i Tobago.