Polska w Kenii

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Położenie geograficzne: Afryka północno-wschodnia, na Półwyspie Somalijskim (tzw. Róg Afryki). Nad Oceanem Indyjskim i Zatoką Adeńską.
Sąsiedzi: Na północnym zachodzie graniczy z Dżibuti, na zachodzie z Etiopią, zaś na południowym zachodzie z Kenią.
Ludność: 19 096 123 mln (dane Worldometer z 20.08.2024 r.)
Obszar: 637 657 km²
Stolica: Mogadiszu
Języki urzędowe: somalijski, arabski
Niepodległość: 1 lipca 1960 r. od Wielkiej Brytanii i Włoch

Warunki klimatyczne

Na większości terytorium kraju panuje klimat podrównikowy suchy, na wybrzeżu Oceanu Indyjskiego monsunowy, a na północy upalny i suchy (cechy klimatu zwrotnikowego). Średnia temperatura waha się od 24 stopni w najzimniejszych miesiącach do nawet ok. 40 latem. Jest bardzo sucho, większość terytorium Somalii zajmuje pustynia. Występują dwie około dwumiesięczne pory deszczowe - wiosną i jesienią. Opady często są nieregularne i długotrwałe, powodują podtopienia. W miesiącach letnich często występują katastrofalne dla kraju susze, co pociąga za sobą spadek bezpieczeństwa żywnościowego znacznej części populacji. 

Główne bogactwa naturalne

Somalia, mimo faktu, iż należy do grupy najmniej rozwiniętych i najbiedniejszych państw świata, posiada znaczne surowce naturalne, w tym m.in. rudy uranu i żelaza (dotychczas nieeksploatowane), manganu, boksytu, cyny, złota, srebra, gipsu (skupione wokół miasta Berbera w Somalilandzie) oraz gaz ziemny i ropę naftową. Eksploatację złóż ciągle uniemożliwia jednak brak funduszy, słaba infrastruktura transportowa (brak dróg dojazdowych), a także niestabilna sytuacja bezpieczeństwa, zagrożenie terroryzmem i konflikty wewnętrzne. 

System walutowy, kurs i wymiana

Jednostką walutową Somalii jest szyling somalijski, SOS. W obiegu znajdują się banknoty o nominałach 5, 10, 20, 50, 100, 500 i 1000 szylingów. Według kursu z sierpnia 2024 r. 1 dolar = 569 szylingi somalijskie. 

Religia

Zdecydowanie dominującą w Somalii religią jest islam sunnicki, wyznawany przez ok. 99,6% społeczeństwa. Somalię zamieszkują także niewielkie grupy chrześcijan i hinduistów. Mimo oficjalnych deklaracji władz o prawie wszystkich obywateli do wolności religijnej, tymczasowa Konstytucja z 2012 r. wskazuje islam jako religię państwową, zabrania przyjmowania przepisów prawa niezgodnych z prawem szariatu i nie pozwala na propagowanie innych wyznań. W praktyce mniejszości religijne, w tym głównie chrześcijanie, są wciąż prześladowane. Misję nawracania chrześcijan na islam deklaruje m.in. działająca w Somalii organizacja terrorystyczna Al-Szabab.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

• 1 stycznia – Nowy Rok
• 1 maja – Święto Pracy
• 26 czerwca – Święto Niepodległości
• 1 lipca – Dzień Republiki
• Święta muzułmańskie według kalendarza na dany rok (Maulid, Isra’ i Mi'raj, Id al-Fitr, Id al-Adha, Muzułmański Nowy Rok, Aszura)

Brak wiarygodnych danych nt. innych dni świątecznych i wolnych od pracy.

Infrastruktura transportowa

Somalia ma dostęp do Oceanu Indyjskiego oraz posiada najdłuższą linię brzegową w Afryce. Najważniejsze porty morskie to Kismaju, Mogadiszu, Merca, Berbera (w nieuznawanym Somalilandzie) i Bossaso (w autonomicznym Puntlandzie). Kraj posiada kilkadziesiąt lotnisk, z których jednak tylko kilka ma utwardzane pasy startowe. Najważniejszym lotniskiem, obsługującym także połączenia międzynarodowe i dostawy pomocy humanitarnej (głównie ONZ) jest lotnisko Aden Adde International Airport w stolicy kraju, Mogadiszu. Do Somalii lata m.in. Turkish Airlines (bezpośredni lot ze Stambułu do Mogadiszu). Inne ważne porty lotnicze znajdują się w Kismajo, Bossaso i Baidoa. Infrastruktura drogowa jest słabo rozwinięta, zwłaszcza poza stolicą, na obszarach pustynnych. Na prowincji wciąż w dużym stopniu wykorzystywany jest transport juczny.

Obowiązek wizowy

Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP odradza wszelkie podróże do Somalii w związku z utrzymującą się tam niestabilną sytuacją bezpieczeństwa i wysokim zagrożeniem terrorystycznym oraz piractwem morskim.

Obywatele polscy są objęci obowiązkiem wizowym w przypadku wjazdu na okres do 90 dni (turystyka, biznes, wizyta u krewnych). Wniosek wizowy można złożyć przez stronę https://visa.gov.so/. Na pobyt powyżej 3 miesięcy wymagana jest zgoda na tymczasowy pobyt, o którą należy wystąpić do najbliższej Ambasady (w przypadku Polski - Ambasada Somalii w Berlinie).

Informacje nt. wiz i warunków wjazdu do Somalii można uzyskać w Ambasadzie Federalnej Republiki Somalii w Berlinie (akredytowanej także na Polskę) lub na stronie internetowej somalijskiego urzędu imigracyjnego https://immigration.gov.so/visa/.

Ustrój polityczny

Zgodnie z tymczasową Konstytucją przyjętą w sierpniu 2012 r. Somalia jest republiką federalną, suwerenną i demokratyczną (art. 1). Państwo podzielone jest na 18 regionów (gobol), z czego 5 znajduje się w granicach separatystycznego Somalilandu, nad którym rząd federalny nie ma kontroli.  Nie licząc niekontrolowanego Somalilandu, terytorium Somalii jest dodatkowo podzielone na 6 krajów federalnych z silną lokalną administracją: Puntland, Jubaland, Galmudug, Khaatumo, South West oraz Hirshaabelle. Głową państwa i naczelnym dowódcą sił zbrojnych jest prezydent wybierany przez parlament.

Wciąż dużą rolę odgrywa w Somalii tradycyjny system klanowy (decydująca rola starszyzny) i prawo zwyczajowe oparte przede wszystkim na przepisach prawa szariatu, regulujące podstawowe aspekty życia (w tym m.in. prawo własności, związki małżeńskie). 

Władza ustawodawcza

Somalijski parlament składa się z dwóch izb: niższej (House of the People, 275 członków) i wyższej (Upper House, 54 członków). Deputowani są wybierani na 4-letnie kadencje. 

Władza wykonawcza

Od 2022 r. prezydentem jest Hassan Sheikh Mohamud, wskazany do pełnienia tej funkcji przez obie izby parlamentu.

Struktura administracji gospodarczej

Długoterminową polityką gospodarczą i finansową oraz przyciąganiem zagranicznych źródeł finansowania zajmuje się Ministerstwo Finansów Federalnej Republiki Somalii. Za ogólny rozwój gospodarczy odpowiada Ministerstwo Planowania, Inwestycji i Rozwoju Gospodarczego. 

Sądownictwo gospodarcze

Strukturę somalijskiego sądownictwa określa tymczasowa Konstytucja (art. 108). Wyróżniamy trzy typy sądów: Trybunał Konstytucyjny, sądy na poziomie federalnym (Federal Government level courts) oraz sądy lokalne, na poziomie państw sfederowanych (Federal Member State level courts). Somalijskie prawo opiera się na przepisach prawa cywilnego, prawa zwyczajowego oraz regułach wywodzących się z islamu (w praktyce prawo szariatu przeważa nawet nad przepisami ustawy zasadniczej). Brak jest odrębnego sądownictwa gospodarczego.

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Somalia, mimo powolnego rozwoju gospodarczego, wciąż należy do najsłabiej rozwiniętych państw Afryki. Jej gospodarka zdominowana jest przez szarą strefę, oparta na hodowli bydła i działalności przedsiębiorstw wyspecjalizowanych w przelewach pieniężnych i usługach telekomunikacyjnych, wobec braku formalnego sektora bankowego. Od zakończenia w 2012 r. wojny domowej rząd stopniowo wprowadza elementy gospodarki rynkowej i otwiera się na handel zagraniczny, jednak Somalia nadal w dużym stopniu uzależniona jest od pomocy międzynarodowej, zarówno finansowej, jak i humanitarnej i rozwojowej (według danych Banku Światowego w 2021 r. Somalia otrzymała 1,9 bln USD oficjalnej pomocy rozwojowej, co stanowiło ponad 18% PNB kraju). Dzięki decyzji Banku Światowego i MFW z 2020 r. o zakwalifikowaniu Mogadiszu do Programu Redukcji Zobowiązań Najbiedniejszych i Najbardziej Zadłużonych Państw Świata (Heavily Indebted Poor Countries, HIPC) zadłużenie Somalii zostało zredukowane z 4,5 mld USD z 64% PKB w 2018 do 6% PKB pod koniec 2023 r. Duże wpływy do budżetu stanowią przekazy finansowe od somalijskiej diaspory pracującej za granicą (głównie Bliski Wschód, także Europa i inne kraje Afryki). Somalia wydaje ponad ok. 1/5 swojego budżetu na zapewnienie bezpieczeństwa.

Długoterminowy plan rozwoju kraju zakłada przede wszystkim inwestycje w infrastrukturę, w tym infrastrukturę elektryczną. Perspektywicznymi sektorami są ponadto ICT i bankowość mobilna.

W raporcie Banku Światowego Doing Business 2020 Somalia zajęła 190, ostatnią pozycję.

Główne sektory gospodarki

Najważniejszym sektorem gospodarki jest rolnictwo, zdominowane przez nomadów i półkoczowniczych pasterzy hodujących trzodę. Zatrudnia zdecydowaną większość populacji, a pastwiska zajmują ponad połowę powierzchni kraju. Rolnictwo odpowiada za ok. 70% PKB, zatrudnia ponad 80% siły roboczej i stanowi ok. 50% somalijskiego eksportu (przy czym część produktów rolnych przeznaczanych jest na rynek lokalny). Hoduje się przede wszystkim owce, kozy, wielbłądy i bydło. Z uwagi na fakt, iż większość terytorium państwa zajmują tereny pustynne, uprawa roli możliwa jest wyłącznie w dolinach rzek. Główne rośliny uprawne to banany, trzcina cukrowa, bawełna, kukurydza, sorgo, sezam, kokosy, ryż, mango, fasola i orzeszki ziemne. Ciągle wysoki niedostatek żywności łagodzi rozwijające się na wybrzeżu rybołówstwo.

Powoli, zwłaszcza w stolicy i innych większych miastach, rozwija się sektor budowlany, telekomunikacyjny, a także przemysł przetwórczy (w tym głównie przetwórstwo rolne, wspierane przez pomoc zagraniczną). Anarchia administracyjna sprawia jednak, że znaczna część produkcji jest rabowana i dostępna tylko w obrocie czarnorynkowym.

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Handel zagraniczny

Szacunkowe dane wskazują, że w 2022 r. somalijski eksport. wyniósł 569 mln USD (w porównaniu do 493 mln USD w 2022 r.), a import – 5,9 mld USD (w porównaniu do 5,62 mld USD w 2022 r.). Somalia rokrocznie odnotowuje ogromne ujemne saldo handlowe.

W 2022 r. głównymi rynkami eksportowymi były: Zjednoczone Emiraty Arabskie (49,7 %) oraz Oman (30,4%). Głównymi towarami eksportowymi są złoto, owce i kozy, bydło, żywice owadów inasiona oleiste..

Import za 2022 r. pochodził głównie ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich (33,5%)Chin (18,6%), Indii (16,2%), Turcji (6,88%). Importuje się przede wszystkim artykuły spożywcze, warzywa, maszyny, metale i odzież.

Inwestycje zagraniczne

Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) rokrocznie wzrasta. W 2022 wyniosła ona 636 mln USD, w stosunku do 601 mln w 2021 r.  Głównymi inwestorami w Somalii są Niemcy i Stany Zjednoczone. Kraj uruchomił nową strategię promocji inwestycji w 2020 roku, w której określono 10 priorytetowych obszarów dla inwestycji zagranicznych, w tym hodowla, rybołówstwo, energia i produkcja.

Część przedsiębiorstw inwestujących w Somalii, z uwagi na bezpieczeństwo, posiada swoje biura po kenijskiej stronie granicy. Bliskość Kenii, jednego z najlepiej rozwiniętych państw Afryki, stwarza nowe możliwości inwestycyjne. 

Największy potencjał w zakresie inwestycji zagranicznych wykazuje aspirujący do niepodległości Somaliland – jeden z najbardziej stabilnych obszarów Somalii, z dobrym dostępem do elektryczności i gdzie stosunkowo łatwo (w porównaniu do innych części kraju) jest otrzymać pozwolenie na budowę czy zarejestrować nieruchomość.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Somalia jest członkiem Unii Afrykańskiej (AU) i Ligi Państw Arabskich (LAS), Wspólnoty Państw Sahelu i Sahary (CEN-SAD),Międzyrządowej Organizacji ds. Rozwoju (IGAD), a od 2023 r. także Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej (EAC), w ramach której objęta jest unią celną z 7 innymi państwami Afryki Wschodniej Somalia podpisała ponadto (jeszcze nie ratyfikowała) Umowę o Afrykańskiej Kontynentalnej Strefie Wolnego Handlu (AfCFTA) .

Inne organizacje i grupy, do których należy: OACPS, AfDB, AFESD, AMF, FAO, G-77, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IDB, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IMO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ITSO, ITU, NAM, OIC, OPCW, UN, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UPU, WFTU (NGOs), WHO, WIPO, WMO.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Jak w przypadku innych państw Afryki, stosunki Somalii z Unią Europejską, także w wymiarze gospodarczym, reguluje podpisana w 2023 r. Umowa z Samoa, zawarta przez UE z Organizacją Państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (OACPS) i stanowiąca kontynuację obowiązującej przed nią Umowy z Cotonou. ​​​​​​

Unia Europejska właściwie nie utrzymuje bezpośrednich relacji gospodarczych z Somalią, jej państwa członkowskie także odnotowują znikome obroty w dwustronnym handlu (głównymi partnerami handlowymi Mogadiszu są państwa Zatoki Perskiej). UE realizuje natomiast wiele programów, samodzielnie i poprzez swoje państwa członkowskie, mających wesprzeć Somalię w budowie stabilnych instytucji i dalszym rozwoju (pomoc humanitarna, współpraca rozwojowa).

Gospodarcze umowy dwustronne

Zgodnie z Bazą Traktatową MSZ, w relacjach polsko-somalijskich obowiązuje Traktat handlowy i nawigacyjny między RP a Zjednoczonym Królestwem, podpisany w dn. 26 listopada 1923 r. (wszedł w życie w dn. 1 lipca 1924 r.).

Polski i Somalii nie łączą żadne nowoczesne umowy dwustronne o charakterze gospodarczym.

Dwustronna wymiana handlowa

Dwustronna wymiana handlowa z Somalia jest marginalna. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego w 2022 r. eksportowaliśmy do Somalii towary o łącznej wartości 4,9 mln USD, a importowaliśmy towary o wartości 1,6 mln USD.

Wzajemne inwestycje

Polskie przedsiębiorstwa właściwie nie inwestują w Somalii, realizowane są raczej projekty z zakresu pomocy humanitarnej i współpracy rozwojowej przez polskie NGOs (m.in. Polską Akcję Humanitarną).

W ciągu ostatniej dekady Polska przekazała na rzecz Somalii 8,5 mln PLN w ramach współpracy rozwojowej. Większość tej kwoty (ponad 6 mln) obejmowała wpłatę na rzecz Międzynarodowego Funduszu Walutowego w związku z oddłużeniem Somalii. We współpracy z Polską Akcją Humanitarną zrealizowano także kilka projektów humanitarnych w zakresie pomocy wodno-sanitarnej. Największymi problemami rozwojowymi Somalii są częste susze oraz niewydajne rolnictwo, które wpływają na niski poziom bezpieczeństwa żywnościowego kraju.

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Brak wiarygodnych danych. Sytuacja bezpieczeństwa, w tym przede wszystkim zagrożenie terrorystyczne ze strony islamistycznych bojówek Al-Shabaab, bardzo wysoki poziom korupcji, chaos prawny i administracyjny, brak odpowiedniej infrastruktury oraz hermetyczna oparta na podziałach klanowych kultura mocno utrudniają prowadzenie handlu z Somalią.

Dostęp do rynku pracy

Brak wiarygodnych danych.

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Brak wiarygodnych danych.

System zamówień publicznych

Za zamówienia publiczne odpowiada Departament ds. Zamówień Publicznych (Public Procurement Department) Ministerstwa Finansów (https://mof.gov.so/contact).

Przy nawiązywaniu kontaktów biznesowych należy pamiętać, że Somalia jest krajem arabskim, a islam reguluje większość sfer życia, w tym także sferę biznesową. W większości miejsc pracy dni pracujące to niedziela – czwartek (piątek i sobota są zazwyczaj dniami wolnymi).

Mężczyźni witają się poprzez podanie ręki. Należy pamiętać, iż nie powinno się ściskać dłoni kobiety, zwłaszcza muzułmanki (czekamy, aż ona pierwsza wyciągnie rękę). Przy powitaniu w dobrym tonie jest pytanie o zdrowie i rodzinę, a także przedstawienie siebie i wszystkich swoich towarzyszy.

Nie należy od razu przechodzić do konkretów. Każdą rozmowę o interesach powinien poprzedzić tzw. small talk, czyli rozmowy o sprawach ogólnych, czasem także osobistych, budujące bliższą relację (dot. tylko rozmów między mężczyznami). Rzeczą naturalną są pytania o stan cywilny czy wysokość zarobków. Nie należy rozmawiać o polityce ani poruszać tematów związanych z religią.

W przypadku organizacji przyjęć, na które zaproszeni są Somalijczycy, należy unikać podawania alkoholu, wieprzowiny i jakiegokolwiek innego krwistego mięsa. Somalijczycy jedzą i piją tylko prawą ręką. Należy także brać pod uwagę czas Ramadanu i nie organizować wtedy zasiadanych przyjęć.

W krajach arabskich czas jest luźniej traktowany, nie przestrzega się go tak restrykcyjnie. Somalijczycy często się spóźniają lub nie dotrzymują terminów – należy być dla partnerów biznesowych w tym względzie wyrozumiałym i tolerancyjnym.

Bezpośrednia i stanowcza odmowa jest traktowana jako obraza. Nawet jeśli warunki umowy są nie do przyjęcia, należy odmówić delikatnie i stopniowo. Nie powinno się zbytnio naciskać na podjęcie decyzji, Somalijczycy często zwlekają i należy wykazać się cierpliwością.

Ministry of Planning, Investment and Economic Development of the Federal Republic of Somalia
Adres: Hussein Elabe Fahie Building, Afgoi, KM5 Mogadishu, Somalia
Telefon:+252615040610
E-mail: info@mop.gov.so
Godziny pracy: sobota – czwartek, w godz. 9:00 – 16:00
Strona internetowa: www.mop.gov.so

Ministry of Finance of the Federal Republic of Somalia
Adres: Corso Somalia Street, Shangaani District, Mogadishu, Somalia
Telefon: +252 617747363
E-mail: mof@mof.gov.so
Godziny pracy: sobota – środa, w godz. 8:00 – 16:30, czwartek w godz. 8:00 – 13:30
Strona internetowa: www.mof.gov.so

Ambasada Somalii w Berlinie, akredytowana także na Polskę
Ambasador: Pan Mohamoud Mohamed Tifow
Adres: Rheinstraße 10, 12159 Berlin, Republika Federalna Niemiec
E-mail: somaliembassyberlin@gmail.com
Telefon: +49 3023630010