Polska w Kenii

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Uganda należy do państw o niskim dochodzie (Low-Income Countries, LIC). PKB na jednego mieszkańca wynosi ok. 964 USD. Problemem jest brak wystarczających inwestycji w sektor zdrowia, edukacji (wspierane przede wszystkim przez zagranicznych donorów) czy w nowe technologie. Rozwój hamuje także powszechna korupcja, słabo rozwinięta infrastruktura energetyczna (w 2023 r. 43% Ugandyjczyków nie miało dostępu do elektryczności), problem z dostępem do czystej wody oraz kiepski stan dróg na prowincji (tylko 4% dróg w Ugandzie ma utwardzoną nawierzchnię). Filarem gospodarki wciąż pozostaje tradycyjne rolnictwo zatrudniające ok. 70% siły roboczej. Na znaczeniu zyskuje turystyka, zatrudniająca obecnie ok. 700 tys. osób i generująca prawie 5% PKB. Uganda jest bogata w zasoby naturalne, a położenie geograficzne w sercu Afryki Subsaharyjskiej stanowi dobrą bazę, aby kraj mógł stać się regionalnym centrum handlu i inwestycji, przy założeniu modernizacji przepisów prawnych w zakresie dostępu do rynku i uszczelnienia wymiaru sprawiedliwości.

Sprawy gospodarcze państwa należą do kompetencji Ministerstwa Handlu, Przemysłu i Spółdzielczości (Ministry of Trade, Industry and Cooperatives) oraz Ministerstwa Finansów, Planowania i Rozwoju Gospodarczego (Ministry of Finance, Planning and Economic Development). Ministerstwo Handlu ma za zadanie formułować, wspierać i zapewniać realizację programów, które promują rozwój turystyki, handlu oraz dalszą industrializację kraju. W strukturze resortu funkcjonuje siedem departamentów, w tym m.in. ds. handlu międzynarodowego, rynku lokalnego, spółdzielczości, przemysłu i technologii oraz finansów i administracji. Ministerstwu Handlu podlegają także instytucje o profilu gospodarczym: Uganda Commodity Exchange, Management Training and Advisory Centre, Uganda Industrial Research Institute, Uganda National Bureau of Standards, Uganda Export Promotion Board oraz Uganda Development Corporation. W Ministerstwie Finansów, Planowania i Rozwoju Gospodarczego działają komórki zajmujące się strategią dla gospodarki, inwestycjami, prywatyzacją oraz małą i średnią przedsiębiorczością.

Inne ministerstwa zajmujące się sprawami gospodarczymi to: Ministerstwo Rolnictwa, Przemysłu Zwierzęcego i Rybołówstwa (Ministry for Agriculture, Animal Industry and Fisheries) Ministerstwo Energetyki i Zasobów Mineralnych (Ministry of Energy and Mineral Development), Ministerstwo Robót Publicznych i Transportu (Ministry of Works and Transport) oraz Ministerstwo Turystyki, Dzikiej Przyrody i Zabytków (Ministry of Tourism, Wildlife and Antiquities).

Organizacjami wspierającymi zagranicznych inwestorów, pomocnymi w procesie weryfikacji lokalnych kontrahentów, są przede wszystkim Uganda Investment Authority (UIA), Private Sector Foundation Uganda (PSFU) oraz współpracująca z Delegaturą Unii Europejskiej w Kampali platforma Sustainable Business for Uganda Platfrom (SB4U) – dane kontaktowe niże w sekcji „Przydatne linki i kontakty”.

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Według Ugandyjskiego Biura Statystycznego, w 2022 r. do głównych sektorów gospodarki należały: usługi (41,6%), przemysł (26,8%) oraz rolnictwo (24,1%), w tym głównie rybołówstwo, hodowla zwierząt, uprawy, produkcja nabiału. Rośnie znaczenie budownictwa, handlu hurtowego i detalicznego, telekomunikacji oraz turystyki. Sektor przemysłowy także się rozwija, jednak jest w dużym stopniu uzależniony od importowanych surowców, w tym ropy naftowej i ciężkiego sprzętu.

Polityka kursowa

Polityka kursowa Ugandy jest prowadzona przez Bank Ugandy (Bank of Uganda), który pełni rolę głównego organu odpowiedzialnego za stabilność waluty narodowej – szylinga ugandyjskiego (UGX) – oraz zapewnienie stabilności makroekonomicznej kraju. Uganda stosuje reżim kursu płynnego, co oznacza, że wartość szylinga ugandyjskiego (UGX) w stosunku do innych walut, w tym dolara amerykańskiego (USD), kształtuje się na rynku walutowym na podstawie popytu i podaży. Bank Ugandy interweniuje na rynku walutowym w razie potrzeby, aby zapobiec nadmiernym fluktuacjom kursu, ale nie ustala sztywnego kursu wymiany. Zewnętrzne czynniki, takie jak zmiany w cenach surowców (np. kawy, herbaty, ropy naftowej), wpływają na wartość szylinga ugandyjskiego. Polityka kursowa Ugandy jest ściśle powiązana z polityką monetarną. Bank Ugandy stara się utrzymać stabilność cen poprzez kontrolowanie inflacji, co wpływa na wartość krajowej waluty. Uganda jest również podatna na zmiany w polityce monetarnej głównych gospodarek (np. USA) i globalne wydarzenia, które mogą wpłynąć na przepływy kapitałowe i kurs wymiany.

Surowce i technologie krytyczne

Uganda jest bogata w różnorodne zasoby naturalne, a jej gospodarka opiera się na kilku kluczowych surowcach, które mają duże znaczenie zarówno dla eksportu, jak i dla rozwoju przemysłu krajowego. Główne surowce Ugandy to złoto, miedź, boksyt, kamienie szlachetne oraz torf i węgiel. Ropa naftowa została odkryta w Ugandzie w 2006 roku w rejonie Albertine Graben na zachodnich granicach kraju. Oczekuje się, że Uganda stanie się producentem ropy na dużą skalę w najbliższych latach. Ropa naftowa jest jednym z najważniejszych surowców w kraju i ma kluczowe znaczenie dla przyszłego rozwoju gospodarczego.

Stan infrastruktury

Przez Ugandę przebiegają dwa międzynarodowe szlaki handlowe, z Kampali do Mombasy i z Kampali przez Kigali do Dar es Salaam. Umożliwiają one lepszą integrację gospodarczą Ugandy z Afryką Wschodnią, a ponadto dają dostęp do morza. Nie licząc głównych dróg, infrastruktura drogowa w Ugandzie jest w kiepskim stanie technicznym. Najlepiej utrzymane są drogi międzynarodowe lub prowadzące do dużych miast.

W Ugandzie działa kolej wąskotorowa z Kampali do Malaby na granicy z Kenią, która w najbliższych latach ma zostać zastąpiona przez kolej normalnotorową. Docelowo, po modernizacji odcinka po stronie kenijskiej, Kampala uzyska połączenie kolejowe z portem w Mombasie. Bardzo dobrze rozwinięty jest też transport drogą wodną, z uwagi na dostęp do jeziora Wiktoria, jeziora Alberta oraz rzeki Nil.

W sierpniu 2019 r. wznowiono działalność narodowego przewoźnika lotniczego Uganda Airlines, który obsługuje trasy regionalne i międzynarodowe. W kraju znajduje się ok. 50 portów lotniczych, z czego tylko 6 ma utwardzane pasy startowe. Największe lotnisko, obsługujące połączenia międzynarodowe, to Entebbe International Airport, ok. 35 km od Kampal, z którą jest połączone drogą ekspresową.

Kalendarz dni wolnych od pracy

•          1 stycznia – Nowy Rok

•          26 stycznia – Dzień Wyzwolenia „Narodowego Ruchu Oporu”

•          16 lutego – Dzień Arcybiskupa Janani Luwum

•          8 marca – Dzień Kobiet

•          Wielki Piątek i Poniedziałek Wielkanocny (w zależności od kalendarza na dany rok)

•          1 maja – Święto Pracy

•          Idd-ul-Fitr (w zależności od kalendarza na dany rok)

•          3 czerwca – Święto Męczenników (Uganda Martyrs’ Day)

•          9 czerwca – Dzień Bohaterów Narodowych

•          Idd-ul Azha (w zależności od kalendarza na dany rok)

•          9 października – Święto Niepodległości

•          25-26 grudnia – Boże Narodzenie

Najważniejsi partnerzy handlowi

Najważniejszymi partnerami eksportowymi Ugandy w 2022 r. były: ZEA (30,5%), Indie (11,6%), Hong Kong (8,79%), Kenia (7,83%) i Włochy (6,66%). W 2022 r. Uganda importowała przede wszystkim z Chin (23,1%), Kenii (14,5%), Indii (12,7%),  ZEA (6,54%), Tanzanii (5,65%) i Japonii (4,21%).

​​​​Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

Eksportowane jest przede wszystkim złoto (48,1%), kawa (18,9%) i inne produkty rolnicze: ryby, cukier, kakao, mleko, wanilia, nasiona oleiste, herbata i kwiaty cięte. Importowane są głównie maszyny, farmaceutyki, pojazdy, metale, plastik i wyroby plastikowe oraz zboża.

Główni inwestorzy

Uganda z roku na rok przyciąga coraz więcej bezpośrednich inwestycji zagranicznych i zajmuje pod tym względem pierwsze miejsce wśród państw Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej (EAC). Przepływy BIZ do Ugandy wyniosły 1,52 mld USD w 2022 r., w porównaniu do 1,1 mld USD w 2021 r. Najważniejsi inwestorzy w 2022 r. pochodzili z Holandii (38%), Wielkiej Brytanii (37%) i Mauritiusu (7%). Najpopularniejsze sektory to górnictwo, transport, finanse, przetwórstwo i IT. Najważniejszymi inwestorami w sektorze wydobycia ropy naftowej jest francuskie Total Energie oraz China National Offshore Oil Corporation.

W raporcie Banku Światowego Doing Business 2020 Uganda zajęła 116. miejsce, lepsze o 11. pozycji w porównaniu do roku poprzedniego. Ten skok kraj zawdzięcza przede wszystkim przyjęciu nowych, bardziej przyjaznych dla inwestorów przepisów w zakresie regulacji usług finansowych i ubezpieczeń. Do inwestycji nadal zniechęcają jednak: korupcja, biurokracja, nieskuteczny wymiar sprawiedliwości oraz wysoki koszt nabycia licencji na prowadzenie działalności gospodarczej.

Uganda należy do ONZ, AfDB, Organizacji Państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (OACPS), Unii Afrykańskiej, COMESA, Wspólnoty Narodów, Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej (EAC), EADB, Grupy 77, IGAD, IBRD, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, IDB, OIC, WTO i innych. Z gospodarczego punktu widzenia najważniejsza jest przynależność do EAC, w ramach której łączy ją unia celna z wszystkimi 5 sąsiadami oraz dodatkowo z Burundi i Somalią. EAC zapewnia także ułatwienia w przepływie osób, towarów i usług, a także jurysdykcję wspólnego sądu (East African Court of Justice) między państwami członkowskimi wspólnoty.

Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne

Powyższe klasyfikuje Ugandę na 130. miejscu w rankingu głównych rynków eksportowych i 139. miejscu głównych rynków importowych naszego kraju. W 2022 r. z Ugandy importowaliśmy głównie kawę (73,6%), ryby, herbatę i tytoń, a eksportowaliśmy używaną odzież (52,4%), papier (19,9%), maszyny i produkty pochodzenia roślinnego.

Relacje z UE

Jako członek Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej (East African Community, EAC) Uganda brała udział w pracach nad Umową o partnerstwie gospodarczym (Economic Partnership Agrement, EPA) z UE, jednak ostatecznie, wspólnie z Tanzanią i Burundi, nie zgodziła się na jej zawarcie. Obecnie trwają rozmowy ws. osobnej umowy EPA między UE i Ugandą.

Niezależnie od powyższego, kraje Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej (w tym Uganda) należą do ugrupowania OACPS – Organisation of African, Caribbean and Pacific States. Tym samym kraj ten jest objęty postanowieniami umowy o partnerstwie między UE i jej państwami członkowskimi a OACPS z 2023 r. (tzw. umowa z Samoa).

Unia Europejska jest jednym z głównych partnerów rozwojowych Ugandy. Poprzez programy pomocowe UE i jej państwa członkowskie, w tym także Polska, wspierają  projekty infrastrukturalne, w tym dotyczące poprawy sieci dróg, zwiększenia wydajności rolnictwa, promowania demokracji i dobrego zarządzania oraz działania na rzecz pokoju i stabilności w kraju. W perspektywie budżetowej 2021-27 UE przeznaczyła 375 mln na projekty rozwojowe na rzecz Ugandy w ramach Instrumentu Sąsiedztwa, Rozwoju i Współpracy Międzynarodowej – Globalny Wymiar Europy (NDICI-GE).

UE jest dla Kampali także istotnym partnerem handlowym. Uganda eksportuje do Europy głównie żywność (przede wszystkim kawę) i kwiaty, a importuje maszyny, samochody i chemikalia. Od 2020 r. w Kampali organizowane jest coroczne Forum Biznesowe Uganda-UE.

Baza traktatowa (między krajem opisywanym a Polską i UE)

W stosunkach dwustronnych z Polską nie obowiązują żadne umowy o charakterze gospodarczym.