„Wyzwania klimatyczne naszych czasów zmuszają nas do bardziej holistycznego podejścia do przestrzeni publicznej, integrującego jej aspekty kulturowe z zieloną infrastrukturą. Wymaga to od nas głębokiej refleksji i adaptacji, w tym większego oddania pola działaniu przyrody oraz potraktowania błękitno-zielonej infrastruktury równoprawnie z infrastrukturą tradycyjnie rozumianą.” – tymi słowami Pan Mateusz Adamkowski, Dyrektor Departamentu Mecenatu Państwa przywitał uczestników konferencji zorganizowanej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego we współpracy z Narodowym Instytutem Architektury i Urbanistyki.

Podczas wydarzenia debatowano nad znaczeniem błękitno-zielonej infrastruktury dla przestrzeni publicznych, jej rolą miastotwórczą i w łagodzeniu negatywnych skutków zmian klimatu oraz pozytywnym oddziaływaniu na człowieka.

Z dyskusji w gronie przedstawicieli urbanistów, władz samorządowych, deweloperów, architektów, architektów krajobrazu – czynnych projektantów, przyrodników, społeczników oraz instytucji państwowej, powołanej do działań na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego, wybrzmiała silna potrzeba dialogu pomiędzy wszystkimi interesariuszami: budowniczymi, kreatorami i użytkownikami.

Realizacja BZI w przestrzeni publicznej skupia bowiem jak soczewka szereg różnorodnych zagadnień: społecznych, historycznych, przyrodniczych, ekonomicznych i infrastrukturalnych czy też poglądów estetycznych. Bogactwo wymiarów, w których przestrzeń publiczna wyposażona w BZI jest istotna, nakazuje traktować ją jako dobro wspólne. Uczestnicy debaty podjęli próbę odpowiedzi na pytanie w jaki sposób prowadzić skuteczny – dostosowany do skali przedsięwzięcia – dialog pomiędzy stronami. Problemem stwarza np. długotrwałość procesu konsultacji, co powoduje brak ciągłości reprezentacji po stronie społecznej i niespójność stanowisk na początkowym i końcowym etapie.  Ile w przypadku inwestycji publicznych rolę platformy porozumienia interesariuszy powinny pełnić dobrze wykorzystane narzędzia konsultacji publicznych, o tyle w przypadku miastotwórczych inwestycji deweloperskich, płaszczyzną dialogu mogą być organizacje i stowarzyszenia zawodowe (branżowe). Jednocześnie – jak wskazał przedstawiciel branży deweloperskiej – dla sukcesu tego dialogu, istnieje potrzeba podnoszenia kwalifikacji branży deweloperskiej w zakresie stosowania BZI w swoich inwestycjach, w tym budownictwa mieszkaniowego.

Aby z powodzeniem kształtować wysokiej jakości przestrzenie publiczne, warto przyjąć podstawowe założenie, że miasto to de facto środowisko życia człowieka. W konsekwencji każdy fragment miasta, rozpatrywany w różnych skalach, powinien być projektowany z perspektywy użytkownika tak, aby tworzyć przestrzenie, w których dobrze się żyje: w których ludzie będą chcieli się gromadzić – na stałe i okazjonalnie.

Bogaty dorobek naukowy nie pozostawia wątpliwości, że zieleń i składowe przyrodnicze to elementy, bez których nie ma miasta dobrego do życia Szczególnie ważne dla mieszkańców są duże drzewa: pokrycie koronami drzew ok. 30% powierzchni przekłada się na poprawę zdrowia psychicznego czy zmniejszenie przestępczości. Inwestycje w przestrzeniach publicznych są realizowane na przyszłość, mierzoną w latach czy w dziesiątkach lat, dlatego potrzeba stałej ewolucji procesu kształtowania przestrzeni, nadążającego za aktualnymi wyzwaniami. To inwestor publiczny – jako  podmiot o długoterminowej ciągłości struktur – powinien wskazywać kierunek kształtowania przestrzeni publicznych z właściwym udziałem BZI.

W dyskusji pojawiły się głosy o potrzebie wprowadzania zieleni w obszarach historycznych, mimo, iż oryginalnie nie było tam zieleni. Jednocześnie podkreślono ważność właściwego zaplanowania i ciągłej pielęgnacji zieleni (i BZI) w założeniach historycznych, dla zapewnienia współistnienia wartości kulturowych i przyrodniczych. Przedstawiono nowe rozwiązania techniczne pozwalające godzić potrzebę utrzymania zabudowanych nawierzchni z zapewnieniem żywotności dużych drzew w warunkach miejskich.

Podczas konferencji podkreślano nadal zbyt mało wykorzystany potencjał leżący w istniejących zasobach przyrody już istniejącej a także w mechanizmach i procesach przyrodniczych, jak np. sukcesja. Powtarzał się wątek dotyczący doniosłego znaczenia różnorodności biologicznej, jako podstawy ekosystemów, będących z kolei warunkiem sine qua non BZI opartej na naturalnych rozwiązaniach. Stąd pilna potrzeba stosowania wskaźników różnorodności biologicznej w konkursach architektonicznych. Należy także pamiętać o zagrożeniach dla różnorodności biologicznej wynikających z ekspansji inwazyjnych gatunków obcych: jest to jedna z pięciu – uznanych przez Unię Europejską - głównych przyczyn utraty różnorodności biologicznej. W tym świetle należy poddać weryfikacji historyczną tradycję sadzenia inwazyjnych gatunków obcych (np. robinii akacjowej).

Konferencja była także okazją do omówienia aspektów prawnych planowania przestrzennego wpływających na skuteczność kształtowania BZI, dotyczących powierzchnia biologicznie czynne, linii zabudowy, ochrony drzew oraz braku regulacji dot. bilansowania terenów zieleni. Wskazano na potrzebę bilansowania pracy BZI (usług ekosystemowych – także w ujęciu finansowym – w planowaniu inwestycji. Uczestnicy mogli zapoznać się także z aktualnymi pracami legislacyjnymi Ministerstwa Klimatu i Środowiska w zakresie miejskich planów adaptacji do zmian klimatu i koncepcji zazieleniania miast oraz z możliwościami dofinansowania działań adaptacyjnych.

W podsumowaniu konferencji zapowiedziano udostępnienie przygotowanej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego publikacji pod tytułem „Przestrzeń dla zieleni. Klucz do lepszych inwestycji publicznych.” Jej celem jest wspomaganie procesu realizacji przedsięwzięć miejskich z możliwie dużym wykorzystaniem usług ekosystemowych. Jest to swego rodzaju przewodnik, w którym krok po kroku opisano proces planowania błękitno-zielonej infrastruktury (BZI) na całej przestrzeni życia przedsięwzięcia: od koncepcji, poprzez przygotowanie postępowania o udzielenia zamówienia publicznego, kwestie realizacji i nadzoru, aż po utrzymanie i pielęgnację w okresie po realizacji i w ciągu dalszego trwania przedsięwzięcia. Poinformowano o planowanych na 2025 rok szkoleniach na bazie publikacji.