Polska w Panamie

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Położenie geograficzne: Haiti (oficjalna nazwa Republika Haiti, po francusku République d’Haïti, w języku kreolskim Repiblik Ayiti) zajmuje zachodnią część wyspy Haiti, dawniej zwaną Hispaniolą, która wchodzi w skład archipelagu Wielkich Antyli. Od południa i zachodu oblewają ją wody Morza Karaibskiego, a od północy — Oceanu Atlantyckiego. Republika Haiti graniczy z położoną na tej samej wyspie Republiką Dominikańską.

Wyżyny i masywy górskie stanowią około 80% powierzchni kraju. Na północy rozciągają się pasma Gór Czarnych i Masywu Północnego ze szczytami ponad 1000 m n.p.m. Środkową część kraju zajmuje Płaskowyż Centralny, który przecina dolina najdłuższej rzeki Haiti, Artibonite (236 km). Na południe od Płaskowyżu Centralnego jest położona zapadliskowa równina Cul-de-Sac z jeziorem Saumatre. W południowo-zachodnim krańcu Haiti, u nasady półwyspu Tiburon, znajduje się najwyższy szczyt kraju - La Sellé (2680 m n.p.m.).

Ludność: Haiti liczy nieco ponad 11 mln mieszkańców. Zdecydowaną większość ludności (95%) stanowią mieszkańcy pochodzenia afrykańskiego, 5% to mulaci i biali.

Obszar: terytorium Haiti zajmuje powierzchnię 27 750 km2.

Stolica: stolicą Haiti jest Port-au-Prince

Języki urzędowe: francuski, kreolski.

Warunki klimatyczne

Haiti pozostaje pod wpływem klimatu gorącego zwrotnikowego z dwiema porami deszczowymi. Średnia temperatura notowana w stolicy kraju waha się w granicach 31-35°C, średnia roczna suma opadów wynosi 1350 mm. W końcu lata i jesienią występują cyklony.

Główne bogactwa naturalne

• boksyty,
• miedź,
• złoto,
• marmur,
• energia wodna,
• produkty rolne: kawa, mango, trzcina cukrowa, ryż, kukurydza, kakao, sorgo, rośliny strączkowe, owoce i warzywa.

System walutowy, kurs i wymiana

Walutą Haiti jest gourde, który dzieli się na 100 centymów. Średni kurs gourde do dolara w 2020 r. wynosił 72,73.

Religia

Dwa główne wyznania to katolicyzm (80%) i voo-doo, mieszanka afrykańskiego animizmu (wiary w duchy i siły natury) oraz chrześcijaństwa.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

Infrastruktura transportowa

Sieć komunikacyjna na Haiti jest słabo rozwinięta. Istnieje ok. 4 tys. km dróg, w tym 24% utwardzonych. Linie kolejowe są prywatne (ok. 80 km). Najważniejsze porty to: Port-au-Prince, Cap Haïtien. Główny port lotniczy: Port-au-Prince.

Drogi z Port-au-Prince do Cap-Haitien, Les Cayes i Jacmel są asfaltowe, ale w złym stanie. W czasie niepogody wiele dróg staje się nieprzejezdnych. Nie ma pasażerskiego połączenia kolejowego. Podstawowym środkiem transportu większości ludności jest autobus, rower lub osioł.

Obowiązek wizowy

Obywatele RP mogą przebywać bez wiz na terytorium Haiti do 90 dni. Przy wjeździe ważność paszportu nie może być krótsza niż 6 miesięcy od daty planowanego zakończenia pobytu. Gdy pobyt jest dłuższy niż 90 dni, wizę można otrzymać na lotnisku w Port-au-Prince. Należy wypełnić stosowny formularz, okazać ważny dokument podróży, 2 zdjęcia, bilet powrotny lub wyjazdowy do innego państwa (w przypadku podróży tranzytowej) oraz wnieść opłatę.

Ustrój polityczny

Zgodnie z konstytucją z 1987 Haiti jest republiką, z prezydentem wybieranym na 5-letnią kadencję w wyborach powszechnych (zakaz bezpośredniej reelekcji), jako głową państwa.

Władza ustawodawcza

Organem władzy ustawodawczej jest 2-izbowy Parlament Haiti, wyłaniany w wyborach powszechnych, składający się z 119 osobowej Izby Deputowanych o 4-letniej kadencji i 30 osobowego Senatu o 6-letniej kadencji.

Władza wykonawcza

Władzę wykonawczą sprawuje rząd, odpowiedzialny przed Izbą Deputowanych, formowany przez premiera w uzgodnieniu z prezydentem. Premiera mianuje prezydent spośród polityków partii posiadającej większość w parlamencie.

Struktura administracji gospodarczej

Za politykę gospodarczą, finansową i monetarną Haiti odpowiada Ministerstwo Gospodarki i Finansów. Do kompetencji tego ministerstwa należy, między innymi:

• określanie polityki podatkowej,
• koordynacja prac nad tworzeniem budżetu państwa i jego wykonaniem,
• ustalanie polityki monetarnej (w porozumieniu z Bankiem Centralnym),
• nadzór nad działalnością banków, kantorów, instytucji finansowych, firm ubezpieczeniowych, funduszy emerytalnych etc.

Ministerstwu Gospodarki podlegają następujące urzędy:

• Główny Urząd Skarbowy,
• Główny Urząd Celny,
• Główny Urząd ds. Budżetu,
• Haitański Urząd Statystyki i Informatyki,
• Krajowa Szkoła Administracji i Finansów,
• Generalna Inspekcja Finansów.

Ministerstwo nadzoruje także pracę autonomicznych instytucji, takich jak:

• Krajowy Zarząd Portów,
• Biuro Ubezpieczenia Pojazdów,
• Krajowe Towarzystwo Parków Przemysłowych,
• Urząd ds. Walki z Korupcją,
• Fundusz Pomocy Gospodarczej i Społecznej,
• Generalna Dyrekcja ds. Emerytur,
• Krajowa Rada ds. Funduszy Emerytalnych.

Sądownictwo gospodarcze

Struktura haitańskiego sądownictwa obejmuje 4 poziomy:

• Sąd Najwyższy,
• Pięć regionalnych sądów apelacyjnych,
• 14 sądów pierwszej instancji, właściwych do rozpoznawania spraw wniesionych po raz pierwszy, zarówno  w sprawach cywilnych, handlowych, jak i karnych. Nie ma ograniczenia terytorialnego, wnoszone sprawy mogą dotyczyć jakiegokolwiek okręgu,
• Sędziowie Pokoju – jest ich około 170 i działają w 165 jednostkach administracyjnymi kraju. Ich kompetencje są ograniczone do rozpatrywania drobnych spraw, głównie pozwów z zakresu prawa cywilnego i handlowego, w których roszczenia nie przekraczają kwoty 5000 Gourdes (ok. 50 USD).

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

W roku 2022 PKB Haiti wyniosło 21 mld USD, odnotowując recesję już czwarty rok z rzędu. Wskaźnik inflacji w 2022 r. przekroczył aż 47%, co doprowadziło do znacznego pogorszenia sytuacji gospodarczej ludności. Haiti jest najbiedniejszym krajem zachodniej półkuli i jednym z najbiedniejszych na świecie. Ok. 80% społeczeństwa żyje w skrajnej biedzie. Niemal 70% zatrudnionych jest w sektorze rolnym, przy czym większość pracuje w małych przydomowych gospodarstwach, zatrudniających ogółem niemal dwie trzecie aktywnej siły roboczej. Główne problemy gospodarki Haiti to wysoka inflacja, deficyt w handlu zagranicznym, korupcja i brak inwestorów. Dodatkowo na gospodarkę Haiti negatywnie wpływają nawracające kataklizmy naturalne w postaci trzęsień ziemi i huraganów, niestabilna sytuacja polityczna kraju oraz bardzo wysoki poziom przestępczości.

Główne sektory gospodarki

Głównym sektorem gospodarki Haiti pozostaje rolnictwo. Większość Haitańczyków, którzy utrzymują się z uprawy kukurydzy, sorgo, fasoli i bulw spożywczych, pracuje w małych gospodarstwach, o niskiej rentowności. Dodatkowym problemem jest erozja ziemi, która rocznie eliminuje 1% powierzchni uprawnych.

Kawę i bawełnę uprawia się na dużych plantacjach, które są własnością zagranicznych przedsiębiorstw. Rolnictwo Haiti zaspokaja tylko 70% potrzeb żywnościowych kraju. Na mięso hodowane są króliki, trzoda chlewna i drób. Rybołówstwo jest bardzo archaiczne i w niewielkim stopniu przyczynia się do urozmaicenia diety mieszkańców Haiti.

Haiti nie posiada dużych złóż bogactw naturalnych i prawie się ich nie eksploatuje. Kopalnia boksytów, którą zarządzał międzynarodowy koncern Reynolds, okazała się nierentowna i została zamknięta.

Sektory liczące się w tworzeniu PKB to przede wszystkim: przemysł tekstylny, spożywczy i budownictwo. Polityka przyciągania inwestorów zagranicznych przyniosła efekt w postaci otwarcia w 2012 r. parku przemysłowego w Caracol, który jest jednym z ważniejszych ośrodków rozwoju przemysłu tekstylnego, dającym zatrudnienie ok. 40 tys. osób. W przeciwieństwie do innych karaibskich wysp, turystyka na Haiti w niewielkim stopniu przyczynia się do tworzenia PKB.

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Handel zagraniczny

Haiti eksportuje głównie odzież, złom, oleje roślinne, daktyle i kakao. Głównym partnerem eksportowym Haiti są Stany Zjednoczone, na które przypada ponad 80% całkowitego eksportu, kolejne kraje to Dominikana i Antyle Holenderskie. Haiti importuje głównie ryż, tkaniny bawełniane, oleje roślinne, pszenicę, cukier trzcinowy, mleko, żelazo i stal, drób, pojazdy i paliwo. Głównymi partnerami importowymi Haiti są Dominikana, Stany Zjednoczone, Antyle Holenderskie i Chiny.

Inwestycje zagraniczne

Brak danych dotyczących BIZ za 2021 r i 2022 r.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Haiti jest członkiem wielu organizacji międzynarodowych. Należy, m. in. do: ONZ, Organizacji  Państw Amerykańskich, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Banku Światowego, Światowej Organizacji Handlu, CARICOM.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Aktualne relacje UE z Haiti są bardzo ograniczone z powodu kryzysu polityczno-gospodarczego w Haiti. Unia Europejska pozostaje jednym z głównych dawców pomocy rozwojowej dla Haiti.

Gospodarcze umowy dwustronne

Polska nie zawarła dwustronnej umowy gospodarczej z Republiką Haiti.

Dwustronna wymiana handlowa

Wymiana handlowa między Polską i Haiti jest na stosunkowo niskim poziomie, a towary często trafiają do obu państw poprzez międzynarodowych pośredników. Import z Haiti do Polski w 2022 r. zamknął się kwotą 500 tys. USD, obejmując głównie produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, a także artykuły spożywcze. Eksport do Haiti w 2022 r. wyniósł nieco ponad 9,8 mln USD i obejmował przede wszystkim maszyny, urządzenia mechaniczne i sprzęt elektryczny.  

Wzajemne inwestycje

W chwili obecnej nie ma znaczących wzajemnych inwestycji bezpośrednich.

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

W rankingu Doing Business 2020 Haiti zajęło 179 miejsce na 190  ocenianych gospodarek, pod względem łatwości prowadzenia biznesu, a 189 w kategorii łatwości rozpoczęcia nowej działalności biznesowej. 

Według danych, które publikuje Doing Business, założenie firmy w Haiti wymaga 12 procedur, proces trwa około 100 dni, kosztuje 265% dochodu per capita i wymaga kapitału w formie depozytu w wysokości minimum 19% kwoty haitańskiego dochodu per capita.

Równie skomplikowany jest system podatkowy. Przedsiębiorstwa dokonują w ciągu roku średnio 47 płatności, 184 godzin rocznie zajmuje im przygotowanie, przedstawienie i opłacenie należności podatkowej, której kwota dochodzi nawet do 40% zysku.

Eksport standardowego kontenera towarowego z Haiti wymaga 8 dokumentów, trwa około 30 dni i kosztuje 1200 dolarów. Import tego samego kontenera wymaga 10 dokumentów, trwa 30 dni i kosztuje ok. 1550 dolarów.

Postępowanie sądowe w celu wyegzekwowanie warunków zawartej umowy, trwa średnio 530 dni, kosztuje 43% wartości przedmiotu sporu i wymaga 35 czynności proceduralnych.

Dużym problemem Haiti jest korupcja. Kraj ten uplasował się na pozycji 170 ze 179 w Corruption Perceptions Index 2020 opublikowanym przez Transparency International. 

Dostęp do rynku pracy

W celu wykonywania pracy cudzoziemcy muszą uzyskać zezwolenie, które wydaje Ministerstwo Pracy. Jest ono przyznawane na rok. Istnieje możliwość przedłużenia pozwolenia na kolejne roczne okresy, jednak nie dłużej niż do pięciu lat.

Wykonywanie pracy bez zezwolenia jest zagrożone grzywną od 5 do 10 tys. gourde. W przypadku ponownego przekroczenia przepisów wysokość grzywny może być podwojona, a Sąd Pracy może wystąpić o wycofanie pozwolenia na pobyt w kraju.

Pozwolenie na pracę nie jest wymagane w przypadku cudzoziemców, którzy:

• są akcjonariuszami spółki, powstałej zgodnie z przepisami rozporządzenia z dnia 13 marca 1963 r.;
• pozostają w związku małżeńskim z obywatelem/ką Haiti i są w stanie udokumentować co najmniej trzy lata nieprzerwanego pobytu w kraju;
• przebywają w kraju przez co najmniej dziesięć lat;
• są zatrudnione przez przedsiębiorcę na państwowym kontrakcie;
• są duchownymi lub pracownikami misji dyplomatycznych akredytowanych w Haiti;
• są pracownikami organizacji międzynarodowych.

W obecnej trudnej sytuacji gospodarczej Haiti, w relacjach biznesowych zaleca się zachowanie ostrożności i sprawdzania wiarygodności kontrahenta. 

Ministerstwo Gospodarki i Finansów
https://mef.gouv.ht/

Główny Urząd Skarbowy
www.dgi.gouv.ht

Główny Urząd Celny
www.douane.gouv.ht

Jednostka  Techniczna Realizacji Projektów 
www.ute.gouv.ht

Bank Centralny Haiti
www.brh.ht

Ministerstwo Rolnictwa, Zasobów Naturalnych i Rozwoju Wsi
www.agriculture.gouv.ht 

Ministerstwo Zdrowia i Spraw Społecznych
www.mspp.gouv.ht

Haitański Urząd ds. Górnictwa i Energii
www.bme.gouv.ht

Krajowe Laboratorium Budownictwa
www.lnbtp.gouv.ht

Park przemysłowy  Caracol
http://ute.gouv.ht/caracol/