Polska w Panamie

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Położenie geograficzne: państwo w Ameryce Środkowej leżące nad Oceanem Spokojnym. Graniczy z Gwatemalą (dł. granicy 203 km) i Hondurasem (dł. granicy 342 km). Salwador jest krajem górzystym, tylko nad samym oceanem ciągnie się niewielki pas nizin.

Ludność: 6,3 mln mieszkańców (2021). Skład etniczny: Metysi (90%), biali (9%), Indianie (1%). 64% populacji mieszka w miastach, z których największe to: stolica San Salvador (2,3 mln mieszkańców), San Miguel, Santa Ana i Zacatecoluca.

Obszar: Salwador zajmuje 21 041 km² (152. miejsce na świecie). Najmniejsze państwo Ameryki Środkowej; jako jedyne nie ma dostępu do Atlantyku.

Stolica: San Salvador (694 tys. mieszkańców).

Język urzędowy: hiszpański.

Warunki klimatyczne

W Salwadorze panuje klimat podzwrotnikowy z temperaturami wynoszącymi 23-25 °C na wybrzeżu i opadami sięgającymi 1800-2400 mm. Występują dwie pory roku: sucha od listopada do kwietnia i deszczowa od maja do października.

Główne bogactwa naturalne

energia wodna, energia geotermiczna, ropa naftowa, ziemia uprawna.

System walutowy, kurs i wymiana

Waluta: USD (od 2001 r. środkiem płatniczym w Salwadorze jest dolar amerykański).

Religia

57% katolicy, 21% protestanci, 17% bezwyznaniowcy.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

1 stycznia – Nowy Rok; 1 maja – Święto Pracy; 10 maja – Dzień Matki; 6 sierpnia – Święto Przemienienia Pańskiego; 15 września – Dzień Niepodległości; 2 listopada – Wszystkich Świętych; 25 grudnia – Boże Narodzenie. Święta ruchome: Wielki Czwartek, Wielki Piątek.

Infrastruktura transportowa

Salwador dysponuje 65 lotniskami, w tym dwoma międzynarodowymi w stolicy San Salvador (Cuscatlán International Airport i Ilopango). Sieć drogowa liczy 10 886 km, z czego tylko 2 827 km jest utwardzone. Autostrady mają łączną długość 327 km. Ze względu na górzyste ukształtowanie terenu, sieć kolejowa liczy zaledwie 283 km. Najważniejsze porty morskie znajdują się w Acajutla i Puerto Cutuco nad Pacyfikiem.

Obowiązek wizowy

Nie ma obowiązku wizowego dla obywateli RP przy pobytach do 90 dni. Nie dotyczy to przyjazdu na pobyt stały lub w celu podjęcia pracy. Paszport powinien zachowywać ważność w dniach wjazdu i wyjazdu. Turysta powinien dysponować kwotą 150 USD na każdy dzień pobytu lub kartą kredytową. Służby imigracyjne mogą zażądać okazania biletu powrotnego lub umożliwiającego kontynuację podróży. Turystów podróżujących samolotem obowiązuje przy wyjeździe opłata lotniskowa w wysokości 30 USD. Opłata za przekraczanie granicy lądowej wynosi ok. 3 USD.

Ustrój polityczny

Zgodnie z konstytucją z 1989 r. Salwador jest republiką, na czele której stoi prezydent, wybierany w głosowaniu powszechnym i bezpośrednim na 5-letnią kadencję (bez możliwości reelekcji), jako głowa państwa i szef rządu. 

Władza ustawodawcza

Władza ustawodawcza należy do 1-izbowego Zgromadzenia Narodowego, złożonego z 84 deputowanych, wybieranych na 3-letnią kadencję.

Władza wykonawcza

Władzę wykonawczą sprawuje prezydent oraz powoływany przez niego i odpowiedzialny przed nim rząd. Prezydent jest naczelnym dowódcą sił zbrojnych.

Struktura administracji gospodarczej

Administracja gospodarcza kraju podzielona jest pomiędzy kilka ministerstw. Ministerstwo Finansów (Ministerio de Hacienda) zajmuje się finansami publicznymi, skarbem państwa oraz polityką podatkową, kontrolną i celną. Ministerstwo Gospodarki (Ministerio de Economía) zajmuje się rozwojem przemysłu i przedsiębiorczości, wspieraniem eksportu i inwestycji zagranicznych oraz polityką energetyczną. Transport, inwestycje publiczne i rozwój mieszkalnictwa leżą w gestii Ministerstwa Robót Publicznych, Transportu, Mieszkalnictwa i Rozwoju Miejskiego (Ministerio de Obras Públicas, Transporte y Vivienda). Ministerstwo Rolnictwa i Hodowli (Ministerio de Agricultura i Ganaderia) prowadzi sprawy związane z rolnictwem i hodowlą, a także inspekcją zoo- i fitosanitarną.

Polityka monetarna i kredytowa oraz nadzór na systemem finansowym leżą w kompetencjach Banku Centralnego Salwadoru (Banco Central de Reserva, BCR). Zadaniem Wielosektorowego Banku Inwestycyjnego (Banco Multisectorial de Inversiones, BMI) jest udzielanie kredytów eksportowych i inwestycyjnych lokalnym firmom.

Główną funkcją agencji PROESA jest wspieranie eksportu i inwestycji zagranicznych w kraju.

Sądownictwo gospodarcze

Działalność gospodarcza w Salwadorze regulowana jest przez Kodeks Handlowy z 1970 r. z późniejszymi zmianami.

Nie istnieją wyspecjalizowane sądy ds. gospodarczych. Sądownictwo gospodarcze funkcjonuje w ramach sądów pierwszej instancji, sądów apelacyjnych (II instancja) oraz Wydziału ds. cywilnych Sądu Najwyższego (instancja najwyższa). Przed skierowaniem sprawy do sądu, przedsiębiorca może skorzystać z pomocy centrum arbitrażowego przy Salwadorskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej (www.camarasal.com).

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Od podpisania traktatu pokojowego kończącego wojnę domową w 1992 r. Salwador rozwijał się w sposób stały i umiarkowany, odnotowując wyraźne postępy w walce z biedą, którą udało się ograniczyć z 66% populacji w 1991 r. do 31,8% w 2014 r. Duże znaczenie dla powodzenia gospodarczego kraju miało uruchomienie w latach 90. ambitnego planu prywatyzacji, który objął m.in. sektor bankowy i telekomunikacyjny, wytwarzanie i dystrybucję energii elektrycznej oraz system ubezpieczeń społecznych. Plan zakładał również ograniczenie ceł importowych, likwidację kontroli cen i poprawę ochrony praw własności intelektualnej. W 2001 r. w pełni zdolaryzowano gospodarkę. Poważnymi wyzwaniami dla kraju były kryzysy wywołane kataklizmami nawiedzającymi Salwador w latach 1998, 2001, 2005 i 2009. Salwador promuje otwarte środowisko handlu i inwestycji, rząd przeprowadził prywatyzację telekomunikacji oraz dystrybucji energii elektrycznej, bankowości i funduszy emerytalnych.

Wojna domowa miała dewastujący wpływ na rolnictwo salwadorskie, dlatego też rząd postanowił wprowadzić plan rozwoju eksportu poprzez wsparcie sektora montażowo-przetwórczego „maquila” i ustanawianie specjalnych stref ekonomicznych. Obecnie w sektorze, którego podstawą produkcji są wyroby tekstylno-odzieżowe, zatrudnionych jest ok. 80 000 osób. Kolejnym krokiem w pro-liberalnej polityce rządów Salwadoru było rozszerzenie regionalnej integracji ekonomicznej poprzez wejście do Środkowoamerykańskiego Wolnego Rynku (CACM), Planu Puebla-Panama (później Projekt Mezoameryka) i układu o wolnym handlu między USA, AŚ i Dominikaną (CAFTA-DR). Salwador był pierwszym krajem AŚ, który ratyfikował ten dokument. Wejście traktatu w życie znacząco wzmocniło eksport towarów przetworzonych, cukru, etanolu i zwiększyło amerykańskie inwestycje w sektorze „maquila”.

W 2009 r. w wyniku globalnego kryzysu gospodarczego odnotowano spadek PKB (najwyższy w regionie -3,5%) i popytu na towary salwadorskie w USA oraz obniżenie wartości przekazów walutowych od emigrantów (Salwador przoduje w regionie pod względem wartości przekazów per capita, od których zależne jest 22% rodzin; ogółem ich wartość jest bliska przychodom z eksportu). W 2012 r., w przeciwieństwie do większości krajów AŚ, wzrost gospodarczy był niski i wyniósł 1,5%, zmniejszyły się też inwestycje zagraniczne.

W 2012 r. Salwador pomyślnie ukończył projekt Millennium Challenge Corporation dzięki któremu otrzymał 461 mln USD od agencji rządowej Stanów Zjednoczonych. Projekt miał na celu pobudzenie wzrostu gospodarczego i zmniejszenie ubóstwa, przez inwestycje w edukację, usługi publiczne, rozwój przedsiębiorczości i infrastruktury transportowej. Pomoc trafiła na północ kraju, która stanowiła główną strefę konfliktu w czasie wojny domowej.

W 2021 r. Salwador przyjął Bitcoina jako oficjalny środek płatniczy, stając się światowym pionierem w tym zakresie. W 2022 r. gospodarka Salwadoru wzrosła o 2,6%, osiągając wzrost drugi rok z rzędu recesji wywołanej pandemią COVID-19. Nominalna wartość Produktu Krajowego Brutto (PKB) w 2022 r. wyniosła 32 488,7 mln USD, co oznaczało wzrost o 3 037,5 mln USD w stosunku do PKB z 2021 r. Wzrost ten znalazł odzwierciedlenie we wzroście zatrudnienia i dochodów, w eksporcie towarów i usług, wzroście inwestycji i utrzymaniu wysokiego poziomu konsumpcji przez gospodarstwa domowe.

Główne sektory gospodarki

W ostatnich latach gospodarka Salwadoru przeszła transformację z ekonomii opartej na eksporcie produktów rolno-spożywczych (gł. cukru i kawy, kukurydzy, ryżu) do systemu nisko zaawansowanej produkcji w sektorze montażowo-przetwórczym „maquila” (gł. tekstylia) oraz usług finansowych i handlu. W 2018 r. udział poszczególnych sektorów gospodarki w tworzeniu PKB przedstawiał się następująco: 64,9% usługi, 24,6% przemysł oraz 10,6% rolnictwo.

W sektorze rolniczym zatrudnionych jest 21% ludności pracującej. Do głównych produktów rolno-spożywczych Salwadoru należą kawa, trzcina cukrowa, organizmy morskie, fasola, zboża i produkty mleczne. W ostatnich latach rozwinęła się również produkcja mrożonek i owoców. Rolnictwo jest podatne na wpływ katastrof naturalnych i wahania cen na rynkach światowych.

W przemyśle jest zatrudnionych ok 20% osób czynnych zawodowo. Podstawą przemysłu jest sektor „maquila” wytwarzający przede wszystkim tekstylia i odzież. Jednakże, wobec konkurencji państw azjatyckich i sąsiadów (Nikaragui i Hondurasu), od 2003 r. obserwowany jest spadek produkcji. Pozostałe gałęzie przemysłu to produkcja napojów, cementu i wyrobów plastikowych oraz przetwórstwo żywności.

W sektorze usług główną rolę odgrywają handel, transport i komunikacja, turystyka oraz usługi finansowe. 

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Handel zagraniczny

Pod koniec 2022 r. eksport towarów z Salwadoru wykazał pozytywne wyniki, osiągając kwotę 7 115,1 mln USD, co oznacza wzrost o 11,3% w stosunku do poprzedniego roku. Była to siła napędowa wzrostu gospodarczego kraju. Głównymi kierunkami eksportu były: USA (6,5%), Ameryka Środkowa (12%) i Unia Europejska (58%).  Salwador eksportuje przede wszystkim żywność przetworzoną, papier, lekarstwa, kauczuk, plastik i odzież. 

Import w 2022 r. opiewał na kwotę 17 108 mln USD, co oznacza wzrost o 17,9% w porównaniu z 2021 r. Wśród importowanych towarów dominowały produkty ropopochodne, substancje i produkty chemiczne, produkty spożywcze i tekstylia, a także sprzęt elektroniczny.

Inwestycje zagraniczne

Niskie ratingi finansowe Salwadoru odbiły się na bezpośrednich inwestycjach zagranicznych (BIZ), które zamknęły się ujemnym saldem w 2022 r., jak potwierdzają statystyki Centralnego Banku Rezerw. Łączne bezpośrednie inwestycje zagraniczne – bez uwzględnienia odpływów – wyniosły 10 560,67 mln USD, czyli znacznie mniej niż zarejestrowano w 2021 r.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Salwador jest stroną Środkowoamerykańskiego Wspólnego Rynku i Strefy Wolnego Handlu CAFTA-DR między państwami AŚ, Dominikaną i USA. Ponadto, posiada układy o wolnym handlu z Kolumbią, Meksykiem, Tajwanem, Chile i Panamą.

Salwador jest członkiem następujących porozumień i organizacji: BCIE, CACM, CD, FAO, G-11, G-77, IADB, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IMO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO (korespondent), ITSO, ITU, ITUC, LAES, LAIA (obserwator), MIGA, MINURSO, NAM (obserwator), OAS, OPANAL, OPCW, PCA, RG, SICA, UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UNIFIL, Unión Latina, UNMIL, UNMIS, UNOCI, UNWTO, UPU, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Podstawowym dokumentem prawnym, określającym współpracę UE z Salwadorem jest Umowa ustanawiająca stowarzyszenie między Unią Europejską a Ameryką Środkową, podpisana 29 czerwca 2012 r. Filar handlowy układu o stowarzyszeniu jest tymczasowo stosowany w relacjach z Salwadorem od 1 października 2013 r. 

W świetle danych za rok 2021, Salwador dla UE-27 jest 121. pod względem wielkości obrotów partnerem handlowym. W 2021 r. (w porównaniu z rokiem 2020) import UE z Salwadoru wzrósł o 19,2 % i osiągnął poziom ok. 198 mln EUR. Eksport UE do tego kraju spadł w tym okresie o 8,5%, do poziomu 542 mln EUR. UE dla Salwadoru jest 6., pod względem wielkości obrotów partnerem handlowym. 

UE importuje głównie żywność i żywe zwierzęta, maszyny i sprzęt elektryczny, odzież i surowce nieropopochodne. Eksportuje natomiast maszyny i pojazdy, wyroby przemysłu przetwórczego, wyroby przemysłu chemicznego, produkty przetworzone oraz żywność. 

Wymiana handlowa między Polską i Salwadorem jest na niskim poziomie, a jej fluktuacje wskazują, że w znacznej mierze opiera się ona na okazjonalnych transakcjach przeprowadzanych na międzynarodowym rynku towarowym w zależności od aktualnych cen. Często towary trafiają do obu państw poprzez międzynarodowych pośredników, a bezpośrednie kontakty handlowe miejscowych i polskich przedsiębiorców odnotowywane są sporadycznie.

Według danych GUS, w 2022 r. wzajemne obroty handlowe wyniosły prawie 11 mln USD, czyli dwukrotnie więcej niż w 2021 r. Zaimportowaliśmy dobra o wartości 4,5 mln USD, podczas gdy nasz eksport opiewał na 6,4 mln USD. Głównymi towarami eksportowymi były: ekstrakt słodowy, odzież używana, żarówki, opony, maszyny budowlane, papier i tektura oraz soda kaustyczna. Z kolei Polska importowała z Salwadoru przede wszystkim: kondensatory elektryczne, odzież i drewno. 

Gospodarcze umowy dwustronne

Kształt stosunkom gospodarczym Salwadoru z Polską nadaje Umowa stowarzyszeniowa między UE i Ameryką Środkową z 2012 r.

Wzajemne inwestycje

Dane Narodowego Banku Polskiego nie odnotowują, by firmy zarejestrowane w Salwadorze dokonywały bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce. Również w danych NBP brak jest informacji, by polskie firmy inwestowały w Salwadorze.

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Na przestrzeni ostatnich dwóch dekad Salwador znacznie zliberalizował dostęp do rynku, zwłaszcza w kwestii towarów przemysłowych. Dalsza liberalizacja dostępu dla firm z UE nastąpi po pełnym wejściu w życie Umowy Stowarzyszeniowej UE-AŚ.

Jako członek Jednolitego Rynku Ameryki Środkowej (CACM), Salwador stosuje wspólną dla krajów regionu taryfę celną, która określa wysokość stawek importowych dla państw trzecich (0% na dobra kapitałowe i przemysłowe, 15% na dobra konsumpcyjne). Średnia stawka celna w 2009 r. wyniosła 2,5%. 

Polskie firmy wskazywały na znaczące utrudnienia w eksporcie de Salwadoru produktów mięsnych oraz mlecznych z uwagi na brak akltualizacji list przedsiębiorstw uprawnionych do eksportu przez tamtejsze służby sanitarne. Firmy unijne jako bariery w handlu wskazują m.in. na: rozbudowaną biurokrację, korupcję i opieszałość urzędników państwowych, przypadki arbitralnych decyzji celnych, stosowanie cel zaporowych na produkty takie jak m.in. odzież, papierosy, alkohole, mięso i wędliny oraz produkty mleczne, skomplikowane procedury sanitarne dotyczące produktów pochodzenia zwierzęcego, brak respektowania praw własności intelektualnej oraz zaniedbaną infrastrukturę publiczną. Zagrożeniem jest również rosnąca przestępczość – w efekcie Salwador od kilku lat odnotowuje najniższe tempo wzrostu inwestycji zagranicznych w regionie. 

Rząd Salwadoru aktywnie wspiera lokowanie BIZ w kraju. Ustawodawstwo krajowe zezwala na inwestycje zagraniczne praktycznie we wszystkich sektorach gospodarki. Sektory takie jak transport, bankowość i dystrybucja energii elektrycznej pozostają silnie  zmonopolizowane.

W opublikowanym przez Bank Światowy zestawieniu „Doing Business 2020”, Salwador pod względem warunków sprzyjających do prowadzenia działalności gospodarczej, zajmuje 91. pozycję wśród 190 ujętych w rankingu gospodarek świata. Oznacza to spadek o 6 pozycji wobec rankingu z 2019 r.

W odniesieniu do kategorii handel zagraniczny, Salwador zajmuje 46. pozycję (spadek o 2 miejsca w stosunku do roku 2019).

Procedury importowe w Salwadorze wymagają sporządzenia 10 dokumentów, a całkowity czas i koszt związany z procedurami importowymi (dokumentacja i odprawa na granicy) to stosownie 49 godzin i 195 USD. Procedury eksportowe wymagają sporządzenia również 10 dokumentów, a całkowity czas i koszt związany z procedurami eksportowymi (dokumentacja i odprawa na granicy) to stosownie 33 godziny i 178 USD.

Dostęp do rynku pracy

Obcokrajowiec chcący podjąć pracę jest zobowiązany posiadać prawo pobytu oraz uzyskać pozwolenie na pracę wydawane przez Dyrekcję ds. Migracji i Obcokrajowców w Ministerstwie Sprawiedliwości i Bezpieczeństwa Publicznego. Szczegółowe informacje dostępne są pod adresem www.seguridad.gob.sv.

Salwador w czerwcu 2019 r. znalazł się po raz piąty z rzędu na czarnej liście Międzynarodowej Organizacji Pracy z powodu nieprzestrzegania jej konwencji nr 144 zobowiązującej wszystkie kraje członkowskie do prowadzenia konsultacji w sprawach pracowniczych w ramach komisji trójstronnych składających się z przedstawicieli rządu, pracodawców i pracobiorców.

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Salwador zezwala na nabywanie ziemi i nieruchomości przez obcokrajowców; jedynym ograniczeniem jest zakaz posiadania przez nich ziemi uprawnej i posiadłości przewyższających 245 ha. Przy zawieraniu transakcji rekomendowane jest skorzystanie z pomocy kancelarii prawniczej lub agenta nieruchomości.

System zamówień publicznych

Salwador nie jest sygnatariuszem Wielostronnego Porozumienia w Sprawie Zamówień Publicznych - GPA WTO. Przyznawanie kontraktów publicznych reguluje ustawa Ley de Adquisiciones y Contrataciones de la Administración Pública z 2000 r. z późn. zmianami. Ustawa wprowadziła równe traktowanie oferentów krajowych i zagranicznych, w praktyce jednak preferowani są oferenci krajowi oraz z państw-sygnatariuszy układu CAFTA-DR. Informacje o zamówieniach publicznych zamieszczane są na stronie www.comprasal.gob.sv.

Wpływy amerykańskie sprawiają, że popularny jest amerykański styl biznesowy. Pierwsze spotkanie jest bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na dalszy proces prowadzenia negocjacji. Uścisk dłoni i wymiana wizytówek to pierwsza czynność przy rozmowach. Można być pewnym, że rozmowy biznesowe okazały się owocne, jeśli po ich przeprowadzeniu rozmówca przechodzi na tematy osobiste, rodzinne lub związane z krajem pochodzenia albo zainteresowaniami, chcąc niejako lepiej poznać potencjalnego partnera. Mile widziane są upominki – powinien to być upominek z kraju pochodzenia, np. niedostępny na rynku lokalnym alkohol. Na ogół nie powinny być to książki ani albumy. Pożegnanie jest zazwyczaj bardzo braterskie i ciepłe. 

Latynosi bywają dość opieszali w kontekście udzielania odpowiedzi na maile, telefony etc. Posługują się nowoczesnymi aplikacjami, a najbardziej powszechną metodą komunikacji jest aplikacja Whatsapp. Brak rychłej odpowiedzi nie przesądza o fiasku przedsięwzięcia: żeby nie zniechęcić partnera biznesowego, należy nalegać i upominać się o informacje nie częściej niż co 4-5 dni.

Administracja gospodarcza

Ministerstwo Finansów / Ministerio de Hacienda www.mh.gob.sv

Ministerstwo Gospodarki / Ministerio de Economía www.minec.gob.sv

Ministerstwo Robót Publicznych, Transportu, Mieszkalnictwa i Rozwoju Miejskiego / Ministerio de Obras Públicas, Transporte, Vivienda y Desarrollo Urbano www.mop.gob.sv

Ministerstwo Rolnictwa i Hodowli / Ministerio de Agricultura i Ganaderia www.mag.gob.sv

Bank Centralny Salwadoru / Banco Central de Reserva www.bcr.gob.sv

Wielosektorowy Bank Inwestycyjny / Banco Multisectorial de Inversiones www.bmi.gob.sv

Agencja promocji eksportu i inwestycji PROESA www.proesa.com.sv

Samorządy gospodarcze

Krajowe Stowarzyszenie Przedsiębiorstw Prywatnych / asociación nacional de la empresa privada www.anep.org.sv

Salwadorska Izba Przemysłowo-handlowa / cámara de comercio e industria de el salvador www.camarasal.com

Korporacja Eksporterów Salwadoru / corporación de exportadores de el salvador www.coexport.com.sv

Salwadorska Fundacja Rozwoju Gospodarczego i Społecznego / fundación salvadoreña para el desarrollo económico y social www.fusades.org

Oficjalna prasa ekonomiczna

La Prensa Gráfica www.laprensagrafica.com

El Mundo www.elmundo.com.sv

Oficjalne strony o charakterze ekonomicznym

www.exporta.gob.sv

www.elsalvadortrade.com.sv