Czas pracy
Czas pracy stanowi jeden z najistotniejszych przedmiotów regulacji prawa pracy. Wyznacza bowiem granice czasowe, w ramach których pracodawca może żądać od pracownika gotowości do świadczenia pracy.
Przepisy o czasie pracy określają przede wszystkim:
- normy czasu pracy,
- sposób obliczania wymiaru czasu pracy (liczby godzin pracy) w przyjętym okresie rozliczeniowym,
- okresy odpoczynku dobowego i tygodniowego,
- systemy, rozkłady i okresy rozliczeniowe czasu pracy,
- ograniczenia w zakresie pracy w porze nocnej i zasady jej rekompensowania,
- zasady polecania i rekompensowania pracownikom pracy nadliczbowej,
- zasady rekompensowania pracy w dni wolne od pracy wynikające z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy,
- dopuszczalność i zasady rekompensowania pracy w niedziele i święta.
Definicja czasu pracy
Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.
Pozostawanie w dyspozycji obejmuje:
- faktyczną pracę,
- okres nieświadczenia pracy jeżeli pracownik pozostaje w gotowości do pracy (fizycznej, intelektualnej i prawnej) w zakładzie pracy lub innym miejscu wykonywania pracy.
Do czasu pracy zaliczane są nie tylko okresy faktycznego świadczenia pracy. Poza okresem faktycznie świadczonej pracy do czasu pracy wlicza się z mocy prawa m.in.:
- obowiązkowe przerwy w pracy,
- przerwy na karmienie dziecka piersią,
- czas zwolnienia od pracy w związku z przeprowadzaniem badań lekarskich w związku z ciążą,
- przerwy w pracy wprowadzone dla pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia,
- czas przeprowadzania okresowych i kontrolnych badań lekarskich,
- przerwy wynikające z pracy przy monitorach ekranowych,
- czas szkolenia w zakresie bhp.
Pojęcia doby i tygodnia, pracy zmianowej
Przez dobę należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Przez tydzień należy rozumieć 7 kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego.
Pracy zmianowa jest to wykonywanie pracy według ustalonego rozkładu czasu pracy przewidującego zmianę pory wykonywania pracy przez poszczególnych pracowników po upływie określonej liczby godzin, dni lub tygodni.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465).