W tradycyjnych relacjach, kiedy uczestnicy nie znają się na tyle dobrze, by ufać, że uzgodniona czynność zostanie zrealizowana zgodnie z założeniami, konieczne jest zastosowanie różnych zabezpieczeń: umów, potwierdzeń, formularzy, urządzeń pomiarowych. Tego rodzaju zaufanie jest najczęściej oferowane przez pośredników, takich jak banki, notariusze, kancelarie prawne, urzędnicy, czy kontrolerzy. Dodatkowo mogą to być procedury, obejmujące wymianę dokumentów, pomiary, wzajemną kontrolę. Wymaga to jednak ponoszenia kosztów obsługi. Blockchain pozwala wiele takich procesów automatyzować, dzięki czemu otrzymujemy różnego rodzaju korzyści. W zależności od potrzeb może to być skrócenie czasu, ograniczenie możliwości nadużyć, niezaprzeczalność, natychmiastowe przenoszenie praw własności, rozliczalność i wiele innych, nie zawsze jeszcze dobrze rozpoznanych. Blockchain nie musi być najlepszą metodą osiągania wskazanych celów, ale coraz więcej osób przekonuje się do obiecującego potencjału zmian związanych z zastosowaniem tej technologii.    

Grupa ds. rejestrów rozproszonych i blockchain pracuje nad zapewnieniem warunków dla rozwoju zastosowań blockchain w różnych sektorach gospodarki oraz w sektorze publicznym. Identyfikuje obszary rynku, gdzie oczekiwane i niezbędne może być zaangażowanie państwa. To platforma współpracy międzysektorowej, gdzie można poznać i przedyskutować różne punkty widzenia, interesy, uwarunkowania prawne, regulacyjne, organizacyjne, a nawet kulturowe.

Podstawową formą pracy Grupy są cykliczne spotkania zespołów organizowanych wokół wybranych obszarów. Uczestnicy proponują tematy prac i starają się zorganizować kompetentną i reprezentatywną grupę ekspertów. Spotkania są również okazją do wymiany informacji o zmieniającym się dynamicznie środowisku zastosowań technologii blockchain i trendach regulacyjnych. Rok 2019 dał ku temu wiele okazji.

W kwestii polskiego rynku rozmawialiśmy między innymi o korzyściach wprowadzenia do polskiego systemu prawnego Prostej Spółki Akcyjnej. Stworzyliśmy platformę dyskusji o strategii rozwoju rynku kapitałowego, tokenizacji papierów wartościowych i instrumentów pochodnych, barierach rozwoju nowych instrumentów płatniczych, problemach z niedomaganiem neutralności technologicznej RODO. Wspieraliśmy ekspercko rozwój koncepcji projektu private market na Giełdzie Papierów Wartościowych.  

W kontekście międzynarodowym mieliśmy okazję wymieniać opinie na temat propozycji regulacyjnych europejskich regulatorów sektora finansowego, debaty banków centralnych na temat walut cyfrowych stablecoin, Rozmawiamy o polskim udziale w inicjatywach międzynarodowych, w tym Europejskim Partnerstwie Blockchain (EBP) pracującym nad uruchomieniem infrastruktury EBSI dla testowania projektów transgranicznych. Polskie firmy są zachęcane to uczestniczenia w pracach stowarzyszenia sektorowego INATBA, którego inicjatorzy mają aspiracje stworzenia platformy standaryzacyjnej dla rozwoju zastosowań blockchain.

W zespołach sektorowych spróbowaliśmy organizować debatę na temat uwarunkowań zastosowania blockchain w sektorach energetyki, ochrony zdrowia, ubezpieczeniach, nieruchomości, badaniach i rozwoju, starając się zidentyfikować bariery lub tematy, mogące zaowocować skutecznym wdrożeniem o charakterze pilotażowym.

Wynikiem prac grupy roboczej prowadzonych w 2019 roku są cztery dokumenty typu „biała księga”:

1. Token jako obligacja - dokument analizujący możliwość nadania technologicznej formy tokena obligacji, czyli klasycznemu i powszechnie wykorzystywanej na rynku formie dłużnego papieru wartościowego. Obowiązujące od lipca 2019 uregulowania praktycznie zablokowały tą formę w Polsce. Wspomniane opracowanie dotyczy przede wszystkim kwestii prawnych. Wskazuje też potencjalne korzyści emisji tokenu, który byłby obligacją. Tym samym ma otworzyć dyskusję na ten temat w instytucjach, nadzorujących rozwój rynku finansowego.
2. Weksle elektroniczne w technologii blockchain - dokument na temat możliwości dematerializacji weksla z użyciem technologii blockchain. Wraz z nastaniem ery obrotu elektronicznego istotnym niedomaganiem stała się materialna forma weksla, pomimo że jest to jeden z najstarszych i najlepiej poznanych instrumentów płatniczych. W trakcie prac pojawiła się koncepcja wykorzystania ram prawnych, jakie tworzy ustawa modelowa UNICTRAL o zbywalnych dokumentach elektronicznych (MLETR). Temat ma potencjalnie znaczenie w szerszym kontekście niż weksel. Przyjęcie MLETR dotyczy wszelkich innych dokumentów w wymianie handlowym (akredytywa, konosament, listy przewozowe, listy zastawne itp.).
3. Pieczęć elektroniczna - w obrocie gospodarczym oświadczenia woli podmiotów prawnych są gwarantowane przez osoby fizyczne odpowiednio upełnomocnione do reprezentacji, a kiedy potrzeba również stosownie uwierzytelnione. Cyfryzacja pozwala przyśpieszyć procesy w obrocie gospodarczym, tworząc wiele nowych i elastycznych możliwości.  Ponadto wiele czynności mających skutki prawne automatyzuje się. W systemach internetu rzeczy (IoT) realizują się procesy, mające skutki prawne umów w obrocie gospodarczym, pomimo że dochodzi do nich bez bezpośredniego udziału człowieka w modelu Machine to Machine (M2M). Niektóre systemy cechuje ponadto pewna autonomia i ta tendencja będzie się nasilać, szczególnie w związku z rozwojem sztucznej inteligencji (AI). Dokument dyskutuje dwa podstawowe wyzwania:
   • uniknięcie czasochłonnej weryfikacji uprawnień osób składających cyfrowe oświadczenia woli w imieniu podmiotu prawnego;
   • zapewnienie uwierzytelniania oświadczeń woli składanych w trybie zautomatyzowanym.
4. RODO i blockchain - mimo iż technologia blockchain, a w szczególności niektóre jej cechy (niezmienność zapisu, otwarty charakter rejestrów), zdają się pozostawać w konflikcie z założeniami RODO, dalszy rozwój rozwiązań na niej opartych może przyczynić się do pogłębienia ochrony danych osobowych oraz usprawnienia swobodnego ich przepływu. Dzięki wykorzystaniu technologii blockchain oraz rejestrów rozproszonych, podmioty mogą bowiem na nowo odzyskać kontrolę nad własnymi danymi osobowymi, w bezpieczny dla nich sposób decydując o zakresie, adresatach i czasie ich udostępnienia. W przygotowywanym dokumencie dyskutuje się ogólne aspekty RODO w tym możliwość wykorzystania wyłączeń przewidzianych w RODO w ogólnym interesie gospodarczym.

dlt@mc.gov.pl - Piotr Rutkowski