Prawo w Polsce

Źródła polskiego prawa (prawo powszechnie obowiązujące)

W polskim porządku prawnym za źródła powszechnie obowiązującego prawa uważa się przede wszystkim:

• Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., czyli ustawę zasadniczą,
• ratyfikowane umowy międzynarodowe (za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie),
• ustawy,
• rozporządzenia (ministrów, Prezesa Rady Ministrów, Rady Ministrów, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji),
• akty prawa miejscowego (akty prawne wydawane przez organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej na podstawie i w granicach upoważnień ustawowych (obowiązujące tylko na obszarze działania tych organów)),
• rozporządzenie Prezydenta RP z mocą ustawy (wyłącznie w czasie stanu wojennego),

Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie w oficjalnym publikatorze.

Inne akty prawa

Prócz konstytucyjnych źródeł prawa o charakterze powszechnie obowiązującym, są w polskim systemie prawnym również inne akty prawne. Należą do nich:

• ratyfikowane umowy międzynarodowe (niewymagające zgody wyrażonej w ustawie),
• przyjęte umowy międzynarodowe (inne niż ratyfikowane),
• rozporządzenie Prezydenta RP o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego,
• postanowienia Prezydenta RP,
• uchwały Rady Ministrów,
• zarządzenia Prezesa Rady Ministrów,
• zarządzenia ministrów,
• rozporządzenia Krajowej rady Radiofonii i Telewizji,
• orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (zmieniające lub uchylające akty prawne).

Gdzie szukać obowiązujących aktów polskiego prawa?

Akty powszechnie obowiązującego prawa ogłaszane są w urzędowych publikatorach: Dzienniku Ustaw RP, Dzienniku Urzędowym RP — „Monitorze Polskim”, dziennikach urzędowych ministrów, dziennikach urzędowych urzędów centralnych oraz w wojewódzkich dziennikach urzędowych.

Dziennik Ustaw

dziennikustaw.gov.pl
W Dzienniku Ustaw ogłaszane są:

• Konstytucja RP,
• ustawy,
• ratyfikowane umowy międzynarodowe,
• rozporządzenia wydane przez Prezydenta, Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, ministrów, Krajową Radę Radiofonii i Telewizji,
• teksty jednolite wymienionych wyżej aktów,
• orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Dzienniku Ustaw,
• uchwały Rady Ministrów uchylające rozporządzenie ministra,
• inne akty, dotyczące np. wyborów, stanów wyjątkowych.

Dziennik Urzędowy RP — Monitor Polski

monitorustaw.gov.pl
W Monitorze Polskim ogłaszane są:

• umowy międzynarodowe niewymagające ratyfikacji,
• akty inne niż powszechnie obowiązujące, np. zarządzenia Prezydenta RP, uchwały Rady Ministrów i zarządzenia Premiera, akty urzędowe Prezydenta, uchwały Sejmu i Senatu.

Dzienniki urzędowe ministrów

Przejdź do listy dzienników

Dzienniki urzędowe urzędów centralnych

Przejdź do listy dzienników

Wojewódzkie dzienniki urzędowe

Przejdź do listy dzienników

Dokumentacja powstawania aktów prawa

Rządowy Proces Legislacyjny (RPL)
legislacja.rcl.gov.pl

W serwisie Rządowego Centrum Legislacji można prześledzić proces tworzenia aktów prawnych w jego kolejnych fazach, od zgłoszeń lobbingowych, przez opracowanie założeń projektu, uzgodnienia międzyresortowe, konsultacje społeczne, opiniowanie przez ciała doradcze, po skierowanie dokumentu do Sejmu.

Przeczytaj, jak powstają akty prawne w menu bocznym.

Internetowe publiczne biblioteki aktów polskiego prawa

Publiczny Portal Informacji o Prawie (PPioP)
ppiop.rcl.gov.pl

Rządowe Centrum Legislacji prowadzi serwis, który umożliwia wyszukiwanie aktów prawa w urzędowych publikatorach: Dzienniku Ustaw i Monitorze Polskim.

Trzy części serwisu pozwalają znaleźć:

• obowiązujące akty prawne,
• orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego,
• upoważnienia ustawowe.

Internetowy System Aktów Prawnych (ISAP)

Kancelaria Sejmu prowadzi Internetowy System Aktów Prawnych (ISAP).
isap.sejm.gov.pl

System ISAP udostępnia nieodpłatnie opisy bibliograficzne wszystkich aktów prawnych opublikowanych w Dzienniku Ustaw i Monitorze Polskim, zarówno obowiązujących, jak i nieobowiązujących, wydanych od roku 1918 do chwili obecnej. Pozwala również odnaleźć relacje pomiędzy aktami prawnymi: są tu zarówno ogłoszone teksty aktów prawnych, akty wykonawcze, teksty zmienione i uchylone, jak i teksty ujednolicone po zmianach.

System ISAP jest internetową biblioteką aktów prawa, źródłem wiedzy o polskim procesie legislacyjnym, jednak nie jest źródłem prawa — opublikowane w systemie ISAP dokumenty nie są dokumentami źródłowymi. Dokumenty źródłowe udostępniane są w urzędowych publikatorach aktów prawnych.

Prawo Unii Europejskiej

Prawodawstwo Unii Europejskiej obejmuje przede wszystkim:

• traktaty ustanawiające Unię Europejską i określające sposób jej funkcjonowania,
• rozporządzenia, dyrektywy i decyzje UE, które bezpośrednio lub pośrednio obowiązują w państwach członkowskich UE.

Źródła prawa Unii Europejskiej przyjęło się dzielić na akty prawa pierwotnego i wtórnego.

Akty prawa pierwotnego

Akty prawa pierwotnego to:

• traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej z towarzyszącymi im protokołami i aneksami,
• umowy zawierane pomiędzy państwami członkowskimi, zmieniające i uzupełniające traktaty założycielskie,
• traktaty o przystąpieniu nowych krajów członkowskich do UE,
• Konstytucja Europejska.

Akty prawa wtórnego

Prawo wtórne to akty prawa tworzone przez organy Unii Europejskiej na podstawie upoważnień zawartych w prawie pierwotnym. Prawo wtórne może mieć moc wiążącą lub niewiążącą.

Akty prawa o mocy wiążącej to:

• rozporządzenia wydawane przez Radę UE wraz z Parlamentem Europejskim, które zawierają normy ogólne (odpowiadają polskim ustawom), mogą być stosowane wobec nieograniczonej liczby podmiotów: rządów, osób prawnych i osób fizycznych i w państwach członkowskich obowiązują bezpośrednio, to znaczy nie implementuje się ich do krajowych systemów prawnych,
• dyrektywy, które nie mają odpowiednika w polskim systemie prawnym, wskazują cel, który państwo członkowskie powinno w swoim systemie prawnym osiągnąć i czas, jaki państwo ma na implementację; w wyjątkowych przypadkach, jeśli kraj członkowski nie zaimplementuje dyrektywy, dyrektywa może być stosowana bezpośrednio przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości.
• decyzje wydawane przez Komisję UE lub Radę UE, skierowane do określonych adresatów (rządów państw członkowskich, przedsiębiorców, osób prawnych).
   

Akty prawa o mocy niewiążącej wyrażają stanowiska organów UE. Są to:

• zalecenia wydawane przez Komisję lub Radę UE, skierowane do krajów członkowskich i mające na celu ujednolicenie ich prawodawstwa wewnętrznego,
• opinie wydawane przez Parlament UE, Komitet Ekonomiczno-Społeczny, Komitet Regionów, Komisję i Radę UE, a wyrażające stanowisko Unii w konkretnej sprawie,
• uchwały Rady i Parlamentu Europejskiego, które na ogół zawierają deklaracje polityczne.

Akty planistyczne, takie jak zielone i białe Księgi, programy i raporty również nie mają mocy wiążącej.

Gdzie szukać obowiązujących aktów prawa UE?

Oficjalne publikatory prawne Unii Europejskiej to:

• Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej,
• Zbiór Urzędowy Orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości UE.

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
eur-lex.europa.eu

Akty prawa UE publikowane są w Dzienniku Urzędowym UE, do którego publiczny dostęp oferuje serwis EUR-Lex.
Baza danych serwisu jest aktualizowana codziennie i zawiera dokumenty powstałe od 1951 r. Można tu także śledzić prace prowadzące do przyjęcia aktu prawnego.

Serwis udostępnia:

• oficjalną wersję Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej,
• akty prawa UE (unijne traktaty, dyrektywy, rozporządzenia, decyzje, akty prawne w wersji skonsolidowanej itp.),
• akty przygotowawcze UE (wnioski ustawodawcze, sprawozdania, zielone i białe księgi itp.),
• akty ujednolicające,
• orzecznictwo UE (wyroki, postanowienia itp.),
• umowy międzynarodowe,
• dokumenty EFTA,
• streszczenia unijnych aktów prawnych, które ukazują akty w kontekście politycznym i są napisane prostym językiem,
• inne dokumenty podane do wiadomości publicznej, np. pytania poselskie.

Baza Orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

http://curia.europa.eu

W serwisie InfoCuria można znaleźć pełne teksty wyroków, postanowień, opinii Trybunału, decyzji, opinii rzeczników generalnych, stanowisk, streszczeń i podsumowań, a także informacje dotyczące niepublikowanych orzeczeń Trybunału.