W ramach działalności Biura Dialogu i Inicjatyw Obywatelskich Kancelarii Prezydenta RP 19 kwietnia powołany został zespół roboczy ds. przygotowania projektu ustawy dedykowanej problematyce potencjalnych niepożądanych emisji pól elektromagnetycznych (PEM). Zespół będzie pracował pod patronatem Kancelarii Prezydenta RP. Jego zadaniem będzie przedyskutowanie w gronie ekspertów i strony społecznej założeń do projektu ustawy, a następnie jej opracowanie. W pracach zespołu wezmą udział przedstawiciele administracji, strony społecznej, operatorów telekomunikacyjnych oraz ekspertów z wyspecjalizowanych jednostek z zakresu radiokomunikacji oraz medycyny tj. Instytutu Łączności – PIB oraz Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pierwsze spotkanie zespołu zaplanowano na początek maja.

W związku z opracowaniem i skierowaniem do Sejmu RP projektu ustawy o zmianie ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych oraz niektórych innych ustaw (druk nr 323) oraz debatą o potencjalnym niepożądanym wpływie pól elektromagnetycznych emitowanych z instalacji radiokomunikacyjnych na zdrowie ludzkie Ministerstwo Cyfryzacji wzięło aktywny udział w tej dyskusji oraz podjęło działania zmierzające do ustalenia rozwiązań prawnych i praktycznych eliminujących wątpliwości zgłaszane przez partnerów społecznych.

W dniu 9 marca br. odbyło się połączone posiedzenie sejmowej Komisji Cyfryzacji, Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii oraz Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, podczas którego rozpatrzono Informację Najwyższej Izby Kontroli o wynikach kontroli „Postępowania administracyjne związane z budową i funkcjonowaniem stacji bazowych telefonii komórkowej”. NIK zwróciła się z wnioskiem do Prezesa Rady Ministrów o podjęcie działań legislacyjnych mających na celu m.in. doprecyzowanie lub wyeliminowanie niespójności niektórych przepisów Prawa budowlanego i Prawa ochrony środowiska. Implementacji części z wniosków NIK w trybie pilnym podjęło się Ministerstwo Cyfryzacji, dodając odpowiednie regulacje do procedowanego w tym czasie rządowego projektu nowelizacji Megaustawy (projekt ma na celu w pierwszej kolejności wdrożenie do polskiego porządku prawnego Dyrektywy nr 2014/61/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie środków mających na celu zmniejszenie kosztów realizacji szybkich sieci łączności elektronicznej). Pierwsze czytanie projektu ustawy odbyło się 30 marca br. na połączonym posiedzeniu Komisji Cyfryzacji, Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii oraz Komisji Infrastruktury.

Po zakończeniu rządowego etapu prac nad projektem ustawy do Ministerstwa wpłynęły pisma organizacji społecznych zajmujących się przeciwdziałaniem polom elektromagnetycznym emitowanym ze stacji bazowych telefonii komórkowych. Na wszystkie wystąpienia MC udzieliło indywidualnych wyjaśnień. W związku ze zgłaszanymi przez stronę społeczną zastrzeżeniami 4 kwietnia br. w Belwederze odbyło się spotkanie z udziałem przedstawicieli Kancelarii Prezydenta RP, sejmowej podkomisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektu ustawy, organizacji społecznych oraz Rządu, w trakcie którego uczestnicy wymienili się informacjami, uwagami oraz postulatami w zakresie podejścia do regulacji prawnych dotyczących bezprzewodowej infrastruktury telekomunikacyjnej, w tym zasad jej budowy oraz eksploatacji, a w szczególności kontroli nad poziomem emisji pól elektromagnetycznych. Uczestnicy doszli do porozumienia, że ta szczególna materia wymaga pogłębionych analiz oraz konsultacji, w związku z czym na obecnym etapie powinno się odstąpić od budzących zastrzeżenia przepisów zawartych w projekcie nowelizacji Megaustawy oraz procedować projekt bez nich dalej.

Jednocześnie Minister Cyfryzacji zaproponował, aby po zakończeniu prac parlamentarnych nad projektem ustawy powołać specjalny zespół do spraw opracowania projektu ustawy dedykowanej problematyce niepożądanych emisji pól elektromagnetycznych, która wychodziłaby naprzeciw wyrażanym przez stronę społeczną obawom i regulowała zasady wzmacniające społeczną kontrolę nad istniejącą emisją pól elektromagnetycznych.
W ramach takiej regulacji mogłyby znaleźć się następujące rozwiązania:

1. rozszerzenie proceduralnych uprawnień organów ochrony środowiska i Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej w zakresie kontroli nad przestrzeganiem przez przedsiębiorców przepisów dotyczących emisji pól elektromagnetycznych;
2. rozszerzenie katalogu sankcji podejmowanych wobec przedsiębiorców, którzy nie przestrzegają przepisów dotyczących emisji pól elektromagnetycznych, w szczególności wprowadzenie klauzuli natychmiastowej wykonalności decyzji nakładającej sankcję;
3. uzupełnienie procedur dotyczących użytkowania stacji bazowych telefonii komórkowej o obowiązek opublikowania informacji o zgłoszeniu instalacji radiokomunikacyjnej na stronie Biuletynu Informacji Publicznej organu ochrony środowiska, w celu umożliwienia stronie społecznej wyrażenia opinii w tym zakresie, jak również opublikowania informacji o wniesieniu lub nie wniesieniu przez organ sprzeciwu;
4. stworzenie procedur pozwalających stronie społecznej na lepsze realizowanie uprawnień w zakresie dostępu do informacji o stanie ochrony środowiska przed polami elektromagnetycznymi (w tym uzupełnienie obowiązków informacyjnych posiadaczy instalacji i urządzeń emitujących pola elektromagnetyczne o powszechne informowanie o ponadnormatywnych poziomach tej emisji);
5. wskazanie wyspecjalizowanej jednostki badawczo-naukowej lub jednostek, której zadaniem byłoby monitorowanie poziomów pól elektromagnetycznych emitowanych przez stacje bazowe telefonii komórkowej oraz wpływu pól elektromagnetycznych na zdrowie ludzkie i środowisko.

Poza działaniami legislacyjnymi, celowe jest zaplanowanie oraz uruchomienie szeroko zakrojonych i profesjonalnych działań edukacyjnych, w tym kampanii społecznych, ukierunkowanych na zwiększenie świadomości społecznej w zakresie emisji pól elektromagnetycznych oraz propagujących mądre sposoby korzystania z urządzeń oraz środki ochrony przed polami elektromagnetycznymi.

Biorąc pod uwagę powyższe, na posiedzeniu podkomisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektu nowelizacji Megaustawy w dniu 12 kwietnia br., podkomisja przyjęła dwie poprawki poselskie dot.:

1. wykreślenia z projektu ustawy przepisów zmieniających Prawo budowlane,
2. wykreślenia z projektu przepisów zmieniających Prawo ochrony środowiska w zakresie zmiany definicji „miejsc dostępnych dla ludności” oraz umożliwienia rozpoczęcia eksploatacji instalacji radiokomunikacyjnej w dniu doręczenia właściwemu organowi ochrony środowiska zgłoszenia tej instalacji.

Jednocześnie pozostawiono w projekcie Megaustawy zaprojektowane wcześniej przepisy dające jednostkom samorządu terytorialnego uprawnienie do występowania z uzasadnionymi wnioskami o kontrolę emisji PEM do WIOŚ (zmiana ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska), wprowadzające kontrole emisji PEM bez uprzedzenia (zmiana ustawy o swobodzie działalności gospodarczej) oraz przepis ustanawiający delegację dla ministra właściwego do spraw ochrony środowiska do określenia, w drodze rozporządzenia, wymagań dotyczących wyników pomiarów pól elektromagnetycznych (zmiana do ustawy – Prawo ochrony środowiska)

Mając na uwadze toczącą się dyskusję należy zaznaczyć, że w Polsce obecnie funkcjonuje szereg przepisów mających na celu zapewnienie odpowiednich warunków dla ochrony zdrowia ludzkiego przed nadmiernymi emisjami pól elektromagnetycznych. Są to rozwiązania dot. między innymi obowiązków w zakresie pomiarów emisji PEM, monitoringu poziomów pól, kontroli właściwych organów i sankcji pieniężnych oraz karnych:

1) Wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska prowadzą stały monitoring poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku w 15 punktach pomiarowych w każdym województwie (zmienianych losowo co 3 lata), przy czym monitoring ten dotyczy globalnej emisji pól elektromagnetycznych ze wszystkich instalacji i urządzeń emitujących te pola, nie tylko ze stacji bazowych telefonii komórkowej.

2) Wiele doraźnych kontroli instalacji radiokomunikacyjnych wykonywanych przez WIOŚ odbywa się na wniosek organizacji społecznych, przy czym dotychczasowe kontrole nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych poziomów.

3) Zgodnie z art. 122a ust. 1 Prawa ochrony środowiska, prowadzący instalację radiokomunikacyjną lub użytkownik urządzenia emitującego pola elektromagnetyczne jest zobowiązany do dokonania pomiarów poziomów tych pól zawsze bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania instalacji lub urządzenia i każdorazowo w przypadku dokonywania zmian warunków pracy tej instalacji lub urządzenia, o ile zmiany te mogą mieć wpływ na poziom emisji pól z tej instalacji lub urządzenia. Wyniki tych pomiarów przedkłada się wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska oraz państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu. W przypadku powstania wątpliwości co do rzetelności lub prawdziwości otrzymanych informacji, WIOŚ sam dokonuje pomiarów zgłoszonej instalacji lub zwraca się do Polskiego Centrum Akredytacji o zbadanie dochowania prawidłowości procedur przy dokonanych pomiarach.

4) W trybie art. 154 Prawa ochrony środowiska, organy ochrony środowiska mają możliwość określania warunków działalności instalacji i urządzeń emitujących pola elektromagnetyczne, jeżeli jest to uzasadnione koniecznością ochrony środowiska – dotyczy to również możliwości ustalania mocy promieniowania instalacji radiokomunikacyjnej.

5) Niespełnianie przez przedsiębiorców przepisów z zakresu emisji pól elektromagnetycznych jest już obwarowane następującymi sankcjami:

1. zgodnie z art. 202 Prawa telekomunikacyjnego, Prezes UKE może nałożyć na przedsiębiorcę nakaz wstrzymania wykonywania działalności telekomunikacyjnej (w drodze decyzji pod rygorem natychmiastowej wykonalności), jeżeli w wyniku kontroli stwierdzi, że podmiot kontrolowany narusza nałożone na niego obowiązki (nałożone np. w pozwoleniu radiowym) w sposób powodujący bezpośrednie i poważne zagrożenie dla życia i zdrowa ludzi;
2. zgodnie z art. 364 Prawa ochrony środowiska, jeżeli działalność prowadzona przez podmiot korzystający ze środowiska powoduje pogorszenie stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagraża życiu lub zdrowiu ludzi, WIOŚ wydaje decyzję o wstrzymaniu tej działalności w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla zapobieżenia pogarszaniu stanu środowiska;
3. Prawo ochrony środowiska przewiduje odpowiedzialność karną za niewykonywanie pomiarów pól elektromagnetycznych wbrew obowiązkowi wyrażonemu w art. 122a POŚ (kara aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny) lub niezgłoszenie albo eksploatację instalacji niezgodnie ze zgłoszeniem, o którym mowa w art. 152 ust. 1 POŚ (kara grzywny).

6) Ponadto, ustawa z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1936 z późn. zm.) dodała do ustawy Dział VIIa „Administracyjne kary pieniężne”, zgodnie z którym WIOŚ będą mogły przeprowadzać kontrole w zakresie zgodności przedsięwzięcia (w tym instalacji radiokomunikacyjnych i urządzeń emitujących pola elektromagnetyczne) z warunkami określonymi w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, a w przypadku stwierdzenia uchybień, będą mogły wymierzyć karę pieniężną w wysokości od 500 do 1 000 000 zł. Przepisy Działu VIIa wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2017 r.

Jednocześnie należy mieć na uwadze, że w Polsce dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku są jednymi z najbardziej restrykcyjnych w Unii Europejskiej – 0,1 W/m² dla instalacji emitujących pola w częstotliwości od 300 Mhz do 300 GHz. W 20 innych państwach obowiązuje norma wynosząca 10 W/m², która jest zgodna z zaleceniem Rady 1999/519/WE z dnia 12 lipca 1999 r. w sprawie ograniczenia narażania ludności na pola elektromagnetyczne. W Polsce dopuszczalne poziomy emisji są stukrotnie niższe.