Badania polskich nastolatków pokazują, że jeden na trzech regularnie gra w gry cyfrowe, a dla co dwudziestego jest to najważniejsza życiowa pasja. Prawie połowie dzisiejszych nastolatków gry towarzyszą od dzieciństwa – przygodę ze światem cyfrowej rozrywki rozpoczęli już w przedszkolu (Dębski, Bigaj, 2020).

Myśląc o zaangażowaniu naszych dzieci w świat gier cyfrowych, częściej koncentrujemy swoją uwagę na zagrożeniach – nadmiernej zależności czy wręcz uzależnieniu od grania, izolacji od rówieśników, porzucania rzeczywistości offline. Wiemy o tym, że dobrze dobrana gra wspiera rozwój, ale zdecydowanie rzadziej postrzegamy je jako aktywność, która pomaga tworzyć i wzmacniać więzi nie tylko rówieśnicze, ale też rodzinne.

O czym my, dorośli – rodzice i nauczyciele – powinniśmy pamiętać, przyglądając się cyfrowym zainteresowaniom młodego pokolenia?

Gry cyfrowe to nie tylko samotne bicie rekordów. Tylko niespełna co dziesiąty nastolatek gra zawsze sam. Dla młodzieży przestrzeń gry to ważne miejsce spotkań, wirtualne podwórko, na którym wspólnie spędzają czas, poruszają ważne dla siebie tematy, dzielą się swoimi przemyśleniami. Granie (i rozmowy o grach) tworzą tak ważną w tym okresie życia wspólnotę doświadczeń (Dębski, Bigaj, 2020) – azyl, w którym można być sobą.

Granie nie tylko pomaga zdobywać nowe umiejętności. Dla nastolatków równie ważne są aspekty związane z relacjami. Trzech na czterech badanych mówi: dzięki graniu „nauczyłem(-am) się współpracować z innymi osobami”, prawie 60% „nawiązałem(-am) nowe kontakty” i „poznałem(-am) fajnych ludzi” (Dębski, Bigaj, 2020). Sięgają po grę, aby spotkać się z osobami, które są dla nich ważne.

Gry jako przestrzeń do nawiązywania nastoletnich przyjaźni i tworzenia grupy wsparcia jest szczególnie istotna dla chłopców. Już w 2015 r. badacze Pew Research Centre zauważyli, że co trzeci badany znalazł przyjaciół, grając online. Wśród dziewcząt odsetek ten był znacznie mniejszy (Lenhart i in., 2015). Mimo że obecnie w gry cyfrowe dziewczyny grają niewiele rzadziej niż chłopcy, to jednak zdecydowanie częściej grają one samotnie (Dębski, Bigaj, 2020).

Społeczność graczy może ułatwiać nawiązywanie kontaktów – szczególnie nastolatkom nieśmiałym, o dużej wrażliwości emocjonalnej. Badania wskazują, że korzystają oni z gier online w nieco inny sposób niż ich rówieśnicy. Mają więcej przyjaciół, których znają tylko online, ale też częściej przenoszą przyjaźnie offline w świat online i na odwrót – z sieci do życia poza internetem. Gry tworzą dla nich bezpieczną przestrzeń. Pozwala im ona  przezwyciężyć trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu kontaktów z innymi ludźmi, których doświadczają w rzeczywistym świecie. Ponadto, świat gier pomaga im nie tylko budować nowe relacje, ale też podtrzymywać i wzmacniać te już istniejące (Kowert, Domahidi, Quandt, 2014).

Rodzice rzadko angażują się w cyfrowy świat dziecka – robi to tylko co piąty opiekun. Co drugi nastolatek twierdzi, że żadne z jego rodziców samo nie jest graczem. A jednak… prawie co trzeci młody człowiek zauważa, że dzięki graniu w gry cyfrowe zbliżył się do rodziców (Dębski, Bigaj, 2020). Zaskakujące? Często nie doceniamy tego, jak wspólna zabawa, podejmowanie wyzwań i pokonywanie problemów budują poczucie bliskości i zaufania – szczególnie w kontakcie z nastolatkami, które już nie tak chętnie uchylają nam drzwi do swojego świata. Pamiętajmy, że granie to nie tylko pokonywanie kolejnych poziomów. To także toczące się w tle rozmowy, rozstrzyganie poważnych dylematów, poczucie wspólnoty oraz po prostu bycie ze sobą. Inne niż nasza codzienność, wolne od pośpiechu, zwracania uwagi na bałagan w pokoju i niepozmywane naczynia, poganiania do nauki. Skorzystajcie z tego wyjątkowego czasu.

Aby relacje z innymi graczami były dla Waszych dzieci pozytywnym i wspierającym doświadczeniem, warto pamiętać o kilku zasadach:

• Jeśli Wasze dziecko dopiero rozpoczyna przygodę z grami cyfrowymi, nie pozostawiajcie go samego przed ekranem. Wprowadźcie zasadę, że tylko osoba, którą dziecko zna offline, może kontaktować się z nim online (np. kolega z klasy) – tylko wtedy, jeśli wyrazicie na to zgodę. 
• Od najmłodszych lat uczcie dziecko zasad netykiety oraz reagowania na przykre sytuacje w sieci – w pierwszej kolejności zgłaszania ich do Was lub innych zaufanych dorosłych. Uczulajcie dzieci na przejawy agresji i nękania w środowisku graczy. Przypominajcie, że jeśli jakieś zachowania je zaniepokoją, powinny je zgłaszać, również administratorowi strony/platformy. Zwracajcie też uwagę na to, czy Wasze dzieci z empatią odnoszą się do innych graczy.
• Przypominajcie, że nie wszystkie kontakty w sieci są bezpieczne, a do osób poznawanych online należy mimo wszystko stosować zasadę ograniczonego zaufania. Ostrzegajcie dziecko przed osobami, które bardzo szybko chcą się zaprzyjaźnić, nalegają na zwierzenia lub sugerują utrzymanie kontaktów w tajemnicy. Przypominajcie o zasadzie nieujawniania informacji na swój temat, takich jak nazwisko, adres zamieszkania, nazwa szkoły, numer telefonu itp.
• Jeśli Wasz nastolatek zechce spotkać się offline z osobą poznaną w grze, zawsze powinniście wiedzieć o takim spotkaniu. Powinno ono odbyć się w miejscu publicznym i w szerszym gronie, a nie sam na sam.

Więcej informacji o środowisku młodych graczy znajdziecie w raporcie Fundacji Dbam o mój z@sięg „Granie na ekranie. Młodzież w świecie gier cyfrowych” oraz w poradniku NASK dla rodziców „Nastolatki i gry cyfrowe”.

Źródła:

• Dębski M., Bigaj M. (red.) (2020), Granie na ekranie. Młodzież w świecie gier cyfrowych, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne [online, dostęp z dn. 11.07.2023].
• Kowert R., Domahidi E., Quandt T., (2014), The relationship between online video game involvement and gaming-related friendships among emotionally sensitive individuals, Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 17(7):447–53 [online, dostęp z dn. 11.07.2023].
• Lenhart A., Smith, A. Anderson, M. Duggan, M. Perrin, A., (2015), Teens, Technology and Friendships, Pew Research Center [online, dostęp z dn. 11.07.2023].