Dostępność cyfrowa

Użytkownik powinien zawsze wiedzieć co się wydarzy gdy użyje danego linku. To jedna z najważniejszych zasad w Internecie.

Linki o treść „tu”, „tutaj”, „więcej” nie mówią jednoznacznie gdzie prowadzą. Także linki do dokumentów bez informacji o formacie czy wielkości dokumentu mogą powodować problemy – np. użytkownik korzystający z ograniczonego dostępu do sieci zacznie pobierać bardzo duży plik lub pobierze dokument, którego nie otworzy bez zainstalowania dodatkowego oprogramowania.

Jak to sprawdzić?

• Sprawdź, czy czytając samą treść linku wiesz gdzie on dokładnie prowadzi, co się wydarzy gdy go użyjesz.
• Sprawdź, czy na stronie nie ma niejednoznacznych linków np. „tu”, „tutaj”, „więcej”, „czytaj więcej”.
• Sprawdź, czy na stronie nie ma linków, które mają taką samą treść (np. „pobierz") ale prowadzą do różnych stron/dokumentów.
• Sprawdź, czy link do dokumentu do pobrania ma w swojej treści informację o formacie i rozmiarze dokumentu, a jeśli to konieczne, także o jego języku. Przykładowa treść linku prowadzącego do dokumentu do pobrania: Lista kontrolna do samodzielnego badania dostępności cyfrowej (100 KB, PDF). Jeśli tych informacji nie ma w treści linku to sprawdź czy są chociaż podane w inny sposób, ale bezpośrednio obok tego linku.

Zrozumiałość jest szczególnie ważna na stronach publicznych, z których korzystają bardzo różni użytkownicy. Unikanie zdań złożonych, specjalistycznych zwrotów i urzędniczego żargonu ułatwi każdemu dostęp do treści.

Czytelność, czyli krótkie akapity, śródtytuły, wypunktowania itp., pomoże z kolei odnaleźć informacje w długim tekście.

Jak to sprawdzić?

• Sprawdź zrozumiałość próbek tekstów w bezpłatnym narzędziu Logios lub Jasnopis – oba rozwiązania podkreślą trudne elementy tekstu. Pokażą także ile lat edukacji potrzeba żeby zrozumieć Twój tekst - poziom zalecany dla serwisów publicznych to 9-11 lat.
• Sprawdź przykładowe teksty z różnych rodzajów podstron. Zwróć uwagę na tekst na stronie kontaktowej i opisującej zakres działania podmiotu („O nas”/”Co robimy”),
• Sprawdź:
  • czy tekst został podzielony na akapity,
  • czy w tekście nie ma długich, złożonych zdań,
  • czy w długim tekście są śródtytuły, dzielące go na logiczne części,
  • czy wymieniane elementy prezentowane są w formie listy?
• Sprawdź strony z długimi artykułami, w których śródtytuły, listy i długość akapitów będzie szczególnie ważna.​​​​​​

Stosowanie kolorów do przekazywania informacji wydaje się naturalne i właściwe. Kolor czerwony to zakaz lub błąd, a kolor zielony to przyzwolenie lub potwierdzenie. Kolory są także powszechnie stosowane w wykresach. Tymczasem osoby niewidome oraz z zaburzeniami widzenia kolorów nie zrozumieją takich informacji. Informacja i instrukcja nie powinna zatem opierać się jedynie na kolorze.

Jak to sprawdzić?

• Sprawdź, czy na stronie jest informacja przekazywana kolorem np. kolorowe słupki wykresu czy podświetlanie na czerwono ramek w formularzu, który jest błędnie wypełniony.
• Sprawdź, czy obok takiej informacji jest także informacja tekstowa, która umożliwi jej zrozumienie każdemu.
• Sprawdź, czy słupki wykresów są oznaczone nie tylko kolorami ale również deseniami, które odróżnia także osoby niewidzące kolorów.
• Sprawdź, czy na stronie są instrukcje wymagające rozróżniania kolorów np. „Pole oznaczone na czerwono zawiera błędne informacje” itp. – jeśli tak, to czy taka instrukcja przekazana jest również w inny sposób.

Odniesienia do pozycji na ekranie („na górze”, „po lewej” itp.) czy wyglądu („okrągły przycisk”, „mały trójkąt” itp.) są realną barierą w rozumieniu zawartości lub w nawigacji dla osób niewidomych i słabowidzących. Równolegle te same informacje powinny być przekazane również w inny sposób.

Jak to sprawdzić?

Sprawdź, czy na stronie nie ma instrukcji odnoszących się do pozycji lub formy elementu np. „Kliknij przycisk w prawym górnym rogu żeby zamknąć okno”, „Wybierz trójkąt żeby przejść dalej” itp.​​​​​​

Po najechaniu kursorem myszki na link czy innym element aktywny, zobaczysz, że dany element się zmienia. Podobna zmiana powinna być widoczna przy nawigacji klawiaturą. Dzięki niej użytkownik ma pewność, na którym elemencie jest w danym momencie.  

Jak to sprawdzić?

• Wciśnij wielokrotnie przycisk TAB i przejdź w ten sposób po wszystkich aktywnych elementach strony.
• Każdy element, na który wejdziesz w ten sposób, powinien jakoś się wyróżnić (np. dodatkową ramką, zmianą koloru) - to wyróżnienie to tzw. fokus. W serwisie gov.pl fokus to czarna ramka wokół aktualnie wybranego elementu.
• Sprawdź, czy widzisz fokus na każdym, wybranym w danym momencie, aktywnym elemencie strony.

Fokus powinien być widoczny na wszystkich elementach, które możesz także "kliknąć" myszką.

Jak to sprawdzić?

• Użyj do nawigacji samej klawiatury i klawiszy:
  • TAB (idź do przodu),
  • Shift+TAB (idź do tyłu),
  • Enter (wybierz),
  • Esc (wyjdź/zamknij),
  • Spacja (oznacz/rozwiń np. pole wyboru, listy rozwijane)
  • strzałki „góra” i „dół” (przechodzenie po elementach listy rozwijanej). 
• Sprawdź, czy wszystkie działania, które można wykonać na danej stronie myszką, można wykonać też samą klawiaturą i wymienionymi przyciskami.
• Sprawdź w ten sposób wszystkie:
  • linki,
  • przyciski,
  • listy linków,
  • listy rozwijalne,,
  • pola formularzy,
  • odtwarzacze multimediów,
  • funkcje dodatkowe np. chat, linki udostępnienia treści w mediach społecznościowych, mapy z klikalnymi obszarami.

Jesteśmy przyzwyczajeni do przeglądania stron internetowych od góry do dołu, od lewej do prawej. Układ elementów na stronie powinien uwzględniać to przyzwyczajenie, także gdy po tych elementach przechodzi się nawigując klawiaturą. Jest to ważne dla osób słabowidzących, ale pomaga wszystkim niemogącym posłużyć się myszką.

Jak to sprawdzić?

• Wciśnij wielokrotnie przycisk TAB i przejdź w ten sposób po wszystkich aktywnych elementach strony.
• Sprawdź, czy jakieś elementy nie są najpierw pomijane, a fokus wraca do nich dopiero po jakimś czasie.
• Zwróć uwagę na wyskakujące okna przypomnień i informacji - sprawdź czy fokus wchodzi w nie od razu po ich pojawianiu się, czy może najpierw trzeba przejść przez całą treść strony, żeby dotrzeć do takiego okna. 

Blokada polega na tym, że po wejściu fokusem na dany element nie możesz przejść dalej lub cofnąć się. Nie da się często także wrócić na górę strony i do paska adresu w przeglądarce.

Jak to sprawdzić?

• Wciśnij wielokrotnie przycisk TAB i przejdź w ten sposób po wszystkich aktywnych elementach strony.
• Sprawdź, czy żaden element strony nie blokuje fokusu.  

Dobry opis alternatywny zwięźle opisuje najważniejsze elementy widoczne na zdjęciu lub grafice. Powinien być prosty i adekwatny do kontekstu w jakim to zdjęcie/grafika jest użyte. Nie powinno być w nim wstępów w stylu „Zdjęcie prezentujące…” a jedynie opis tego co widać np. „Prezydent Krakowa wchodzi do nowo otwartej szkoły”.

Opisy alternatywne linków graficznych powinny mówić dokąd dany link prowadzi, a nie jak wygląda np. „Portal rządowy gov.pl” a nie „Logo portalu rządowego gov.pl”.

Jak to sprawdzić?

• Sprawdź treść opisu alternatywnego w edytorze CMS, którego używasz do publikowania treści na stronie internetowej.
• Opis alternatywny możesz łatwo podejrzeć także dzięki WAVE - specjalnemu dodatkowi do przeglądarek lub klikając na grafikę prawym przyciskiem myszy (wybierz opcję „zbadaj” i sprawdź jaka jest treść atrybutu <alt>, który podświetli Ci się w oknie z kodem strony.
• Sprawdź, czy grafiki i zdjęcia, które przekazują informacje mają opisy alternatywne (Grafiki dekoracyjne nie muszą mieć opisów alternatywnych).
• Sprawdź, czy opisy te są adekwatne do grafik i zdjęć, do których się odnoszą i czy wiążą się z kontekstem artykułu lub strony, na której są.
• Sprawdź przy okazji zdjęcia i grafiki, które publikujesz w mediach społecznościowych. One także powinny mieć opisy alternatywne.

Prosty opis alternatywny nie wystarczy, żeby przekazać informacje prezentowane na złożonej infografice, wykresie, czy obrazie. Rozwiązaniem wtedy jest poszerzony opis bezpośrednio obok takiej grafiki. Może być to zarówno tekst jak i link do miejsca gdzie taki opis się znajduje, Dla złożonych wykresów czy map alternatywą mogą być tabele z danymi.

Jak to sprawdzić?

• Sprawdź zdjęcia i grafiki, które przekazują dużo istotnych treści (np. zdjęcia grupowe, infografiki z wieloma danymi, wykresy, schematy).
• Sprawdź, czy obok takich elementów są poszerzone opis tekstowe lub linki do takich opisów,
• Sprawdź, czy poszerzone opisy umożliwiają dokładne zrozumienie zawartości złożonych grafik, do których się odnoszą (czy przekazują te same dane).

Filmy i animacje ze ścieżką dźwiękową muszą mieć napisy dla osób niesłyszących. Są to tzw. napisy rozszerzone. Oprócz mowy przekazują informacje o innych dźwiękach ważnych dla zrozumienia treści (np. odgłos w tle, charakterystyczna muzyka).

Jak to sprawdzić?

• Sprawdź czy w filmie widoczne są napisy? Jeśli nie ma ich, sprawdź czy można je włączyć,
• Obejrzyj film bez dźwięku, a czytając jedynie napisy. Oceń czy wszystkie informacje są przekazane i czy film jest zrozumiały.
• Sprawdź także filmy i animacje w mediach społecznościowych podmiotu publicznego - jeśli nie mają napisów, to powinny być na Twojej stronie internetowej zamieszczone raz jeszcze, już z napisami.
• Tam gdzie informacje są prezentowane w formie tekstu wyświetlanego na planszach/slajdach, nie trzeba już powtarzać ich w napisach.

Transkrypcja to zapis tekstowy nagrania dźwiękowego. Jest podstawowym sposobem udostępniania treści takich nagrań dla osób słabosłyszących.

Jak to sprawdzić?

• Sprawdź, czy obok nagrań dźwiękowych (np. w tekście pod spodem, w dokumencie prezentowanym obok) jest zapis tekstowy treści nagrania (transkrypcja),
• Słuchając nagrań śledź wzrokiem treść transkrypcji. Oceń czy oba przekazy są identyczne.

Audiodeskrypcja to dodatkowa ścieżka dźwiękowa, która opowiada istotne informacje wizualne osobom niewidomym. Jest niezbędna w filmach gdzie obraz przekazuje ważne informacje.

Nagrania z obrad czy wystąpień często nie muszą mieć audiodeskrypcji, bo układ scen nie zmienia się, a najważniejsze informacje przekazywane są głosowo.

Jak to sprawdzić?

• Sprawdź czy w filmie jest lektor opisujący układ scen. Często obok filmu bez audiodeksrypcji jest ten sam film z audiodeskrypcją. To dobre rozwiązanie, zwłaszcza gdy odtwarzacz nie ma opcji włączania/wyłączania audiodeskrypcji.
• Obejrzyj film z zamkniętymi oczami i włączoną audiodeskrypcją. Potem obejrzyj film raz jeszcze już „wzrokowo” i oceń czy oba sposoby przekazują te same informacje.​​​
• Zwróć uwagę na filmy promocyjne i relacje z wydarzeń. W takich materiałach obraz jest często ważniejszy niż ścieżka lektora.

Tłumaczenie na polski język migowy (PJM) to jedyny sposób udostępniania treści dźwiękowych dla Głuchych i innych osób posługujących się tym językiem.

Polskie prawo nie wymaga takiego tłumaczenia do każdego materiału dźwiękowego. Pamiętaj jednak, że warto o nie zadbać, bo Głusi to jedna z liczniejszych mniejszości językowych w Polsce. W każdym momencie użytkownicy strony internetowej mogą także zgłosić się wnioskiem o przesłanie filmu właśnie w takiej formie.

Jak sprawdzić?

Sprawdź, czy w filmach jest tłumaczenie na polski język migowy (PJM).

Tytuły stron pozwalają szybko rozróżniać poszczególne strony. Oprócz informacji o zawartości strony, tytuł powinien posiadać także informację o jej właścicielu (sam tytuł „Strona główna” może nazywać stronę dowolnego serwisu). Ta strona ma tytuł "Proste testy dostępności cyfrowej strony internetowej - Dostępność cyfrowa - Portal Gov.pl" i jest on widoczny w karcie, w górnym pasku przeglądarki.

Jak to sprawdzić?

• Tytuł strony pojawia się na zakładce w przeglądarce. Zazwyczaj pokazuje się w całości w formie „dymka” gdy najedziesz na daną zakładkę przeglądarki kursorem myszki.
• Sprawdź, czy każda strona ma niepowtarzalny tytuł, który opisuje jej zawartość. Taki sam tytuł wszystkich lub wielu stron w jednym serwisie to błąd.
• Sprawdź, czy informacje w tytule mają układ „od szczegółu do ogółu” – od informacji o zawartości szczegółowej danej strony do nazwy serwisu/właściciela serwisu.

Wielu użytkowników wchodzi na stronę internetową by szybko znaleźć konkretną informację. Przeszukiwanie elementów złożonego menu i sprawdzanie poszczególnych linków na stronie wymaga jednak czasu i może być dla części osób trudne.

Rozwiązaniem jest wyszukiwarka na stronie (prosty formularz do znajdowania odpowiednich treści) lub mapa strony (lista linków do wszystkich podstron).

Jak to sprawdzić?

• Sprawdź, czy na stronie jest wyszukiwarka lub mapa strony.
• Sprawdź, czy wyszukiwarka działa i wyświetla właściwe wyniki. Przetestuj ją pod kątem obsługi samą klawiaturą.
• Sprawdź, czy mapa strony jest aktualny i czy działają prezentowane w niej linki.

Spójny wygląd i działanie menu jest bardzo ważne dla użytkowników. Są one szczególnie ważne dla użytkowników niewidomych i słabowidzących. Dzięki niej zapamiętują kolejność elementów menu co przyspiesza znacznie korzystanie ze strony. Docenią ją również użytkownicy mniej doświadczeniu w korzystaniu z Internetu.

Jak to sprawdzić?

• Sprawdź, czy na wszystkich badanych podstronach menu wygląda i działa tak samo.
• Jeśli na stronie są także inne elementy nawigacyjne (np. wyszukiwarki, dodatkowe menu), zwróć uwagę także na spójność tych elementów.

Dobrze zaprojektowana strona internetowa powinna po powiększeniu dostosować się do szerokości ekranu. Dzięki temu użytkownik będzie musiał jedynie przewijać treści w pionie, bez konieczności przewijania ich też w poziomie, aby dotrzeć do prezentowanych treści. Z opcji tej korzystają np. seniorzy oraz osoby słabowidzące.

Jak to sprawdzić?

• Powiększ widok badanej strony do co najmniej 200% -  np. trzymając wciśnięty klawisz CTRL wciśnij kilkukrotnie przycisk „+”. W pasku przeglądarki zobaczysz informację o ile procent widok jest powiększony (Uwaga: nie chodzi tu o powiększenie samych czcionek, ale całego widoku strony).
• Sprawdź widok i działanie kilku lub kilkunastu powiększonych podstron.
• Sprawdź, czy cała zawartość strony jest widoczna, bez konieczności przewijania treści w poziomie.
• Sprawdź, czy żadne treści nie zachodzą na siebie lub czy nie zniknęły.

Strony internetowe przeglądane na urządzeniu mobilnym powinny dobrze działać i w pozycji pionowej i w pozycji poziomej ekranu.

Jak to sprawdzić?

• Włącz stronę na urządzeniu mobilnym i sprawdź, czy podczas wyświetlania w układzie pionowym i poziomym widzisz wszystkie informacje i funkcje, bez konieczności przesuwania widoku w poziomie. 
• Pamiętaj, żeby w ustawieniach urządzenia mobilnego nie była włączona "blokada położenia".

Włączający się nagle dźwięk jest dla wielu osób zaskoczeniem. Może tworzyć wrażenie, że użytkownik zrobił coś nieprawidłowo. Dodatkowo, szczególnie użytkownicy urządzeń mobilnych, mogą korzystać z Internetu w sytuacjach czy miejscach , w których nagły dźwięk jest niestosowny.

Jak to sprawdzić?

• Sprawdź, czy na stronie uruchamia się automatycznie dźwięk, który trwa dłużej niż 3 sekundy.
• Jeśli tak, sprawdź czy jest możliwość szybkiego zatrzymania tego dźwięku (np. przycisk wyłącz).

Błyskające elementy wpływają na układ nerwowy człowieka. U części osób może to powodować ataki migreny, a nawet padaczki.

Jak to sprawdzić?

• Obejrzyj strony i multimedia - zwróć szczególną uwagę na czerwone błyski.  Jeśli są, policz, ile jest takich błysków w ciągu sekundy.
• Zobacz, czy jest na stronie obszar, który podlega gwałtownym zmianom jasności. Jeśli tak, oceń, czy zajmuje on więcej niż 25% obszaru strony.
• Zwróć uwagę na banery, paski informacyjne, wyskakujące informacje. Sprawdź również filmy i animacje, pod kątem błyskających w nich obrazów. Jeżeli takie błyski się nich znajdują, upewnij się, że przed uruchomieniem filmu użytkownik zobaczy ostrzeżenie o tych błyskach.

Ruchome elementy na stronach internetowych mogą rozpraszać i utrudniać znalezienie poszukiwanej treści. Poruszające się linki lub inne elementy aktywne, mogą uniemożliwiać ich obsługę np. przez osoby słabowidzące i z ograniczeniami ruchowymi.

Jak to sprawdzić?

• Sprawdź ruchome elementy, których ruch nie jest niezbędny dla zrozumienia informacji.
• Sprawdź, czy ten ruch da się zatrzymać i ponownie uruchomić lub czy zmiany są rzadsze niż raz na 5 sekund.