Poprawa bezpieczeństwa na drogach, wyprowadzenie ruchu z zatłoczonych miast, czystsze powietrze, mniejszy hałas i poprawa przepustowości sieci drogowej – to główne założenia opracowanego w Ministerstwie Infrastruktury Programu. Jego realizacja przyczyni się również do powstania nowych miejsc pracy oraz rozwoju firm wykonujących inwestycje drogowe.

W ramach Programu powstaną trasy o najwyższych parametrach technicznych, dostosowane do przenoszenia obciążenia 11,5 t/oś. Inwestycjom tym będą towarzyszyły urządzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego, w tym oświetlenie spełniające wytyczne prawidłowego oświetlenia przejść dla pieszych.

W programie zostały ujęte zadania na różnym etapie przygotowania. Wybór obwodnic do realizacji odbywał się przy uwzględnieniu stanu prac przygotowawczych, natężenia ruchu, w tym ruchu ciężkiego, stanu bezpieczeństwa ruchu w miejscowościach liczonego poziomem wypadkowości i ofiarami wypadków, poprawy dostępności połączeń z państwami sąsiednimi oraz koniecznością zachowania zrównoważonego rozwoju kraju.

Dla części obwodnic opracowano już dokumentację niezbędną do rozpoczęcia inwestycji, dla części jest prowadzony proces przygotowawczy. Są też takie zadania, dla których przygotowania właśnie się rozpoczynają.

Do użytku kierowców oddano już obwodnice Smolajn w ciągu DK51 (woj. warmińsko-mazurskie) oraz Brzezia w ciągu DK25 (woj. pomorskie). W realizacji są obwodnice: Wąchocka w ciągu DK42 (woj. świętokrzyskie),  Żodynia w ciągu DK32 (woj. wielkopolskie), Strzelec Krajeńskich w ciągu DK22 (woj. lubuskie), Gryfina w ciągu DK31 (woj. zachodniopomorskie), Lipska w ciągu DK79 (woj. mazowieckie), Suchowoli w ciągu DK8 (woj. podlaskie), Sztabina w ciągu DK8 (woj. podlaskie), Gostynia w ciągu DK12 (woj. wielkopolskie), Grzymiszewa w ciągu DK72 (woj. wielkopolskie), Szczecinka w ciągu DK20 (woj. zachodniopomorskie), Strykowa w ciągu DK32 (woj. wielkopolskie), Pułtuska w ciągu DK61 (woj. mazowieckie), Koźmina Wielkopolskiego w ciągu DK15 (woj. wielkopolskie), Dzwoli w ciągu DK74 (woj. lubelskie), Gorajca w ciągu DK74 (woj. lubelskie) oraz Gąsek w ciągu DK65 (woj. warmińsko-mazurskie).

Koszt realizacji 100 obwodnic został oszacowany na ponad 28 mld zł.

Budowa jest finansowana ze środków Krajowego Funduszu Drogowego prowadzonego przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Do KFD wpływają środki z opłaty paliwowej, kredytów i pożyczek, głównie od międzynarodowych instytucji finansowych oraz z obligacji. Konto KFD zasilają ponadto wpływy z Elektronicznego Systemu Poboru Opłat. Istotnym źródłem wpływów do KFD będą również środki UE, pochodzące z programów operacyjnych w ramach perspektywy 2014-2020 oraz 2021-2027.

Jednym z najważniejszych efektów realizacji Programu będzie poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Pomimo sukcesywnej poprawy jakości dróg i działań na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa na drogach, Polska zajmuje odległe miejsce w rankingu państw Unii Europejskiej. Do większości wypadków dochodzi na terenie zabudowanym (71,2% ogółu). W wielu wypadkach biorą udział niechronieni uczestnicy ruchu, czyli piesi i rowerzyści.

Na terenie miast zbiegają się wszystkie rodzaje ruchu: towarowego - samochodów ciężarowych i dostawczych, pasażerskiego - autobusów i samochodów osobowych, transportu miejskiego, rowerowego czy też pieszego. Dlatego tak ważne jest wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza tereny zurbanizowane.

Przez tereny zabudowane miejscowości przebiegają drogi krajowe o dużym natężeniu ruchu, w tym samochodów ciężarowych. Często drogi krajowe przebiegają przez centra miast. Drogi te często stanowią jedyną przeprawę przez rzekę w całej miejscowości czy też okolicy tych miast, co wynika z kształtowania się infrastruktury w czasach historycznych.

W efekcie budowy obejść miejscowości oraz rozdzielenia ruchu nastąpi poprawa sytuacji na istniejącej sieci drogowej oraz w otoczeniu dróg krajowych. Poprawi się płynność ruchu, zwiększy przepustowość sieci dróg krajowych, nastąpi redukcja korków i zatłoczenia miast, szczególnie w miejscach newralgicznych (drogi śródmiejskie, główne skrzyżowania, mosty i wiadukty).

Istotnym efektem budowy obwodnic jest również redukcja zanieczyszczeń w miastach, gdzie na relatywnie niewielkim obszarze, przy dużym zatłoczeniu, koncentruje się wiele pojazdów emitujących różnego rodzaju zanieczyszczenia. Transport samochodowy jest istotnym źródłem zanieczyszczenia na terenie miast. Ma to znaczący wpływ na zdrowie mieszkańców. Zanieczyszczenia z transportu drogowego przyczyniają się do skrócenia średniej długości życia, a także chorób, szczególnie związanych z układem oddechowym czy krążenia.

Poprzez budowę obejść miejscowości następuje także redukcja hałasu na ich terenie. Narażenie na hałas może wywołać zaburzenia snu, a w efekcie pogorszenie się stanu zdrowia mieszkańców. Wpływa też w długiej perspektywie na pogorszenie samopoczucia, wzrost ciśnienia krwi, a także choroby układu krążenia.

Budowa obwodnic miast zapewni efektywne funkcjonowanie drogowego transportu osobowego i towarowego, a także poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego i jakości życia mieszkańców. Poprawa przepustowości głównych arterii jest jednym z kluczowych elementów, które mogą zwiększyć dynamikę rozwoju zarówno regionów, jak i całego kraju, przez łatwiejszy, szybszy i tańszy przepływ towarów oraz usług. Realizacja planowanych w Programie inwestycji pozwoli również zaspokoić oczekiwania mieszkańców związane z bezpieczną i szybką komunikacją.

Budowa obwodnic poprawi funkcjonowanie miast najbardziej dotkniętych niedogodnościami wynikającymi z ruchu tranzytowego.

Program obwodnicowy powstał w oparciu o długookresowe krajowe dokumenty strategiczne, takie jak:

• Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju,
• Strategia Zrównoważonego Rozwoju Transportu,
• Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego,
• Narodowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego,
• Krajowa Polityka Miejska 2023,

oraz dokumenty Unii Europejskiej:

• Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu „Europa 2020”,
• „Biała Księga” Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu – dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportu,

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1315/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. w sprawie unijnych wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej i uchylające decyzję nr 661/2010/UE.

13 kwietnia 2021 r. Rada Ministrów przyjęła uchwałę nr 46/2021 w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pod nazwą ,,Program Budowy 100 Obwodnic na lata 2020-2030''.

Rada Ministrów przyjęła 24 maja 2022 r. uchwałę zmieniającą uchwałę w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pod nazwą „Program Budowy 100 Obwodnic na lata 2020–2030”, zwiększającą wartość programu drogowego z 27,9 mld zł do 28 mld zł.

Dodatkowe środki pozwolą m.in. na pokrycie zwiększonych wydatków KFD na realizację inwestycji, wynikających z negatywnych skutków agresji Rosji na Ukrainę a związanych z:

• odpływem obywateli Ukrainy z Polski,
• wzrostem cen w wybranych asortymentach,
• wydłużeniem okresu oczekiwania na dostawy surowców.

Według szacunków pracownicy branży budowlanej z Ukrainy mogą stanowić blisko 28% ogółu pracowników. Odnośnie do wzrostu cen dotyczy to szeregu materiałów niezbędnych przy realizacji inwestycji. Należy też zwrócić uwagę na wysoki poziom inflacji, który przekłada się w dalszej kolejności na wzrost pozostałych elementów składowych wpływających na cenę realizacji materiałów, usług czy też poziomu płac.

Rada Ministrów przyjęła 30 października 2023 r. uchwałę zmieniającą uchwałę w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pod nazwą „Program Budowy 100 Obwodnic na lata 2020–2030”, zwiększającą wartość programu drogowego z 28 mld zł do 28,1 mld zł. Dodatkowe środki pozwolą m.in. na pokrycie zwiększonych wydatków KFD na realizację inwestycji, wynikających z negatywnych skutków agresji Rosji na Ukrainę a związanych z dalszym wzrostem kosztów większości materiałów budowlanych (np. cementu, oleju napędowego, betonu, kruszyw) i usług (np. kosztu transportu, kosztu energii, robocizny).

Dodatkowe środki KFD zaspokoją w pierwszej kolejności wydatki związane z podniesieniem limitu waloryzacyjnego o 5 pp. (z 10% do 15%) dla kontraktów budowlanych, w odniesieniu do których oferty cenowe kalkulowane były przed 24 lutego 2022 r. W dalszej kolejności środki te będą mogły zostać przeznaczone na waloryzację umów z podmiotami nadzorującymi i projektującymi inwestycje drogowe.

Wyższy limit waloryzacji pozwoli na ustabilizowanie rynku budowlanego i pozytywnie wpłynie na tempo realizacji programów budowy dróg. Dzięki temu zniwelowane zostanie zagrożenie dla ciągłości prac budowlanych.