O działaniach podjętych od początku roku, nowych programach i zmianach legislacyjnych mówiły na konferencji ministra klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska i prezeska Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Dorota Zawadzka-Stępniak.

30 września 2024 r. ruszyły nabory na inwestycje dla PG Wody Polskie, na kwotę ponad 1,2 mld złotych.

Najważniejsze

• W ciągu ostatnich miesięcy MKiŚ podjął szereg działań na rzecz adaptacji do zmian klimatu, w tym m.in. nowe programy inwestycji w zarządzanie wodami; nowe programy dla samorządów; zmiany prawne wprowadzające nowe rozwiązania.
• NFOŚiGW uruchamia program o wartości 1 miliard złotych. Kwota przeznaczona na realizację działań mających na celu adaptację do zmian klimatu i minimalizację skutków powodzi lub suszy wytypowanych wcześniej terenów, przez budowę i modernizację zielono-niebieskiej infrastruktury. Program skierowany jest do Wód Polskich oraz Urzędów Morskich.
• NFOŚiGW uruchamia program o wartości 221 mln zł na przywrócenie naturalnego stanu środowiska. Wody Polskie mogą składać wnioski o dotacje w ramach programu renaturyzacji przekształconych cieków wodnych i obszarów oraz adaptację do zmian klimatu, zapobieganie klęskom i katastrofom.
• MKIŚ zapowiada włączenie do polskiego prawa miejskich planów adaptacji do zmian klimatu jako obowiązkowego dokumentu dla miast o liczbie mieszkańców wynoszącej co najmniej 20 000.

Inwestycje w zarządzanie zasobami wodnymi

Ministra Paulina Hennig-Kloska przypomniała, że mitygacja to ograniczenia naszego wpływu na środowisko i klimat, natomiast adaptacja to budowanie odporności na zmieniający się klimat, w tym na ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak powódź.

Potrzebujemy kompleksowego zarządzania środowiskiem. Susza i powódź to dwie strony tej samej monety. Nowe myślenie to inwestowanie w to, by woda zatrzymała się tam, gdzie spadnie. By nasza przestrzeń była jak gąbka, by woda nie spływała na ulice naszych miast i do naszych domów

– mówiła ministra Paulina Hennig-Kloska.

Jak zaznaczyła ministra przez parę miesięcy przed powodzią MKiŚ przygotował nowe programy inwestycji w zarządzanie zasobami wodnymi, nowe programy dla samorządów wspierające ich adaptacje do zmian klimatu oraz zmiany prawne wprowadzające nowe rozwiązania.

30 września 2024 r. zostały uruchomione nowe programy dla Wód Polskich.

1 miliard złotych na adaptację do zmian klimatu, zapobieganie klęskom i katastrofom na projekty takie jak budowa, przebudowa lub remont urządzeń wodnych i infrastruktury towarzyszącej, służących zmniejszeniu skutków powodzi lub suszy. Środki zostaną przeznaczone na budowę, przebudowę, remont inwestycji:

• zbiorniki suche do redukcji fali powodziowej chroniące tereny zurbanizowane;
• zbiorniki wodne małej retencji o pojemności do 5mln m3;
• modernizacja istniejących zbiorników wodnych służących zapewnieniu bezpieczeństwa powodziowego i/lub przeciwdziałaniu skutkom suszy;
• kanały ulgi/przeciwpowodziowe;
• poldery przeciwpowodziowe (tj. obwałowane przestrzenie na terenie zalewowym rzeki, z przepompowniami do ich opróżniania);
• wały przeciwpowodziowe w przypadku braku możliwości zastosowania rozwiązań alternatywnych (tam, gdzie uzasadnione, rozbiórka wałów, zmiana ich rozstawu w celu likwidacji przewężeń koryta przepływu wód);
• wrota przeciwsztormowe i przeciwpowodziowe.

221 mln zł na przywrócenie naturalnego stanu środowiska. Wody Polskie mogą składać wnioski o dotacje w ramach programu renaturyzacji przekształconych cieków wodnych i obszarów oraz adaptację do zmian klimatu, zapobieganie klęskom i katastrofom.

To pieniądze na przywrócenie naturalnego stanu przyrody w lokalizacjach, gdzie może to przyczynić się do lepszej ochrony przed skutkami ekstremalnych zjawisk wywołanych zmianami klimatu. Renaturyzacja opóźnia spływ przez zatrzymanie wody w miejscu opadu

– zaznaczyła prezeska Dorota Zawadzka-Stępniak.

Jak zaznaczyła ministra Hennig-Kloska udostępniliśmy także 8 mln złotych na opracowanie i aktualizację dokumentów strategicznych i planistycznych, odnoszących się do gospodarowania wodami, zarządzania ryzykiem powodziowym oraz ochrony zasobów wodnych dla Wód Polskich.

Wsparcie dla samorządów

MKiŚ z NFOŚiGW wspierają wielkie inwestycje związane z adaptacją do zmian klimatu w miastach. To unijne programy na które przeznaczonych jest ponad 10 mld złotych. Mamy już podpisanych 51 umów na kwotę około pół miliarda złotych.

Wśród miast, które będą realizować inwestycje adaptacyjne będą:

• Radom - 10 mln złotych - Budowa zbiorników retencyjnych wraz z infrastrukturą jako działanie adaptacyjne do zmian klimatu na obszarze Radomia;
• Gdańsk - 93 mln złotych - Zrównoważone Systemy Gospodarowania Wodami Opadowymi w Gdańsku;
• Kielce - 24 mln złotych - Rewitalizacja Doliny Silnicy - kompleksowe zagospodarowanie terenu wraz z rozwojem błękitno-zielonej infrastruktury;
• Bielsko-Biała - 18 mln złotych - Adaptacja do zmian klimatu na terenie Bielska-Białej, czyli inwestycja w tereny zielone;
• Bydgoszcz - 165 mln złotych - Bydgoszcz zielono-niebieska. Retencja i zagospodarowanie wód opadowych lub roztopowych.

Zmiany prawa

By wesprzeć samorządy w rozsądnym planowaniu działań adaptacyjnych, do polskiego prawa MKIŚ wprowadza nowe narzędzie dla mniejszych miast. Miejskie plany adaptacji do zmian klimatu mają być obowiązkowe dla miast o liczbie mieszkańców wynoszącej co najmniej 20 000. Ministerstwo Klimatu i Środowiska zaznacza jednak, że przygotowuje programy wsparcia finansowego zarówno tworzenia planów jak i ich realizacji.

Oprócz analizy sytuacji klimatycznej Miejski Plan będzie zawierał:

• koncepcję zazielania miasta, w tym zwiększania powierzchni terenów zieleni i zadrzewień,
• koncepcję zagospodarowania wód deszczowych i roztopowych na terenie miasta,
• listę projektów adaptacyjnych (np. dotyczących zabezpieczenia przed podtopieniami, ale też suszą czy miejską wyspą ciepła).

Dzięki temu samorządy będą mogły wybrać właściwe rozwiązania, a potem aplikować o środki zewnętrzne na sfinansowanie ich wdrożenia.