Zaostrzamy kary za szkodzenie środowisku, ułatwiamy ich egzekwowanie,  także odciążamy budżety samorządów, które muszą płacić za usuwanie odpadów. Za wyrzucanie śmieci do lasu czy składowanie niebezpiecznych odpadów na terenie do tego nieprzeznaczonym grozić będą wysokie kary

– mówił wiceminister klimatu i środowiska Jacek Ozdoba.

Bardzo istotna w planowanych zmianach jest kwestia odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za niszczenie środowiska. Inaczej niż dotąd będzie można równolegle ścigać odpowiedzialnych za takie działania, np. spółkę, a także jej prezesa czy zarządcę. Dziś najpierw musi zostać prawomocnie skazana za to przestępstwo osoba fizyczna, np. prezes firmy, by odpowiedzialność za zniszczenie środowiska ponosiła także sama spółka

– dodał.

Dla takich podmiotów niszczących środowisko podnosimy minimalną granicę grożącej im grzywny – z tysiąca do 10 tys. zł. Natomiast górna granica kary pieniężnej, która wynosi dziś 5 mln zł, będzie powiązana z wysokością przychodu danego podmiotu.

Obowiązujące obecnie rozwiązanie jest od lat krytykowane przez organizacje międzynarodowe zajmujące się odpowiedzialnością osób prawnych, co jest dodatkowym bodźcem do zmiany przepisów.

Zaśmiecający posprząta po sobie i naprawi szkodę

Nie pozwolimy na to, by Polska była wysypiskiem Europy, dlatego wprowadzamy surowsze kary zarówno dla tych, którzy wwożą do naszego kraju nielegalne i niebezpieczne odpady, jak i dla tych, którzy je nielegalnie składują

–  mówił wiceminister sprawiedliwości Marcin Warchoł.

Resort Klimatu i Środowiska oraz Ministerstwo Sprawiedliwości planują zwiększenie dolnej i górnej granicy ustawowego zagrożenia za przestępstwa przeciwko środowisku, w tym te określone w art. 183 i 185 Kodeksu karnego dotyczące nielegalnego gospodarowania odpadami.

Projekt zakłada również podwyższenie minimalnych i maksymalnych stawek grzywny za zaśmiecanie miejsc publicznie dostępnych oraz lasów. Nowe przepisy pozwolą na orzeczenie wobec sprawcy takiego wykroczenia obowiązku posprzątania zaśmieconego terenu.

Ważną zachętą do naprawienia wyrządzonej szkody będzie możliwość zastosowania wobec sprawców czynów, którzy usunęli negatywne skutki swojej przestępczej działalności, nadzwyczajnego złagodzenia kary, a nawet odstąpienia od jej wymierzenia.

Samorządy nie powinny płacić za usuwanie odpadów

Jednym z najpoważniejszym problemów jest dziś porzucanie odpadów, w tym tych niebezpiecznych, w miejscach, które nie są przeznaczone do tego celu. Często obowiązek ich usunięcia spada na organy samorządowe, bo nie udaje się ustalić sprawców czynu. Koszty utylizacji porzuconych odpadów to duże obciążenie dla budżetu państwa oraz samorządów – nawet kilkadziesiąt milionów złotych (np. usunięcie nielegalnych odpadów na terenie Gorlic wyniosło niemal 49 mln zł). Skalę problemu oddaje fakt, że Główny Inspektorat Ochrony Środowiska zidentyfikował ok. 900 takich miejsc.

Dlatego zaproponowaliśmy zmianę art. 47 § 2 kk, zgodnie z którą w przypadku skazania sprawcy za umyślne przestępstwo przeciwko środowisku, obligatoryjnego orzekania przez sąd nawiązki w wysokości od 10 000 do 10 000 000 złotych na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Pozyskane w ten sposób środki finansowe będą mogły być przeznaczone na uprzątnięcie miejsc porzucenia odpadów.

Zmiany przepisów są konieczne, bo w ostatnich latach rośnie liczba przestępstw przeciwko środowisku. Zgodnie z danymi Komendy Głównej Policji, taki wzrost widoczny jest szczególnie w przypadku przestępstw z art. 183 Kk - chodzi o nielegalne gospodarowanie odpadami. W 2020 roku takich przestępstw było 287, a w 2017 roku wykryto ich tylko 28. Nastąpił więc niemal  10-krotny wzrost tej liczby w ciągu kilku lat.

Działalność edukacyjna

Główny Inspektor Ochrony Środowiska ostrzegał właścicieli gruntów oraz magazynów pod wynajem przed działalnością oszustów. Dodatkowo apelował do wszystkich, aby uważnie obserwowali najbliższe otoczenie i niezwłocznie informowali policję oraz Inspekcję Ochrony Środowiska o podejrzeniu nielegalnego postępowania z odpadami lub niezgodnego z prawem korzystania ze środowiska.

By łatwiej było zgłaszać przypadki niszczenia środowiska, na stronie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska został stworzony interaktywny formularz, który umożliwia anonimowe zgłoszenie np. nielegalnego składowiska odpadów  (www.gios.gov.pl/pl/zglos-interwencje-formularz).

Według danych na 7 grudnia 2021 r., za pośrednictwem formularza wpłynęło 781 zgłoszeń dotyczących m.in. porzucenia odpadów, z czego potwierdzono 263 zgłoszenia. Udało się m.in. ujawnić miejsca nielegalnego magazynowania odpadów niebezpiecznych. Część z takich miejsc, dzięki działaniom samorządów, zostało już uprzątniętych przez osoby, które dopuściły się tego procederu.