Obserwowany wzrost cen nośników energii na rynku krajowym i zagranicznym w 2022 roku jest wynikiem oddziaływania szeregu nakładających się na siebie czynników, m.in. ożywienia gospodarczego po pandemii Covid-19 oraz inwazji zbrojnej Rosji na Ukrainę. W rezultacie z jednej strony ożywienie gospodarcze zwiększyło popyt na wszystkie paliwa, co wywołało presję na wzrost ich cen. Z drugiej strony, decyzja Polski i innych państw unijnych o  zaprzestaniu importu surowców z Rosji i Białorusi, przekłada się na, trudną do zrekompensowania w krótkim okresie, potrzebę zapewniania dostaw z innych kierunków.

Jak zaznaczyła minister Anna Moskwa, ceny energii nie pozostają jednocześnie bez negatywnego wpływu na inflację. Sytuacja ta ma wpływ nie tylko na sektor energetyczny i ciepłowniczy, ale także bezpośrednio na wszystkie gospodarstwa domowe, w tym te dotknięte ubóstwem energetycznym, skutkując koniecznością pokrywania wyższych wydatków związanych z rosnącymi cenami źródeł ciepła.

Ustawa o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw

Aby przeciwdziałać tej negatywnej sytuacji, koniecznym jest wdrożenie mechanizmów wspierających finansowo najbardziej potrzebujących pomocy obywateli.

Zaproponowana przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska regulacja ma na celu zapewnienie wsparcia dla dużej grupy gospodarstw domowych w Polsce, w tym również gospodarstw najuboższych energetycznie, w pokryciu części kosztów wynikających ze wzrostu cen na rynku energii, w tym kosztów ogrzewania

– powiedziała minister Anna Moskwa.

Jak dodała, proponowana pomoc finansowa w postaci dodatku wspomoże budżety domowe oraz zwiększy poczucie bezpieczeństwa energetycznego i socjalnego mieszkańców Polski.

Kto może otrzymać dodatek

Szefowa resortu klimatu i środowiska zwróciła uwagę, że proponowane wsparcie finansowe w postaci jednorazowego dodatku dla posiadaczy niektórych indywidualnych źródeł ciepła wspomoże te gospodarstwa domowe, dla których główne źródło ciepła zasilane jest: pelletem drzewnym, drewnem kawałkowym lub innym rodzajem biomasy, w szczególności brykietem drzewnym, słomą lub ziarnami zbóż albo skroplonym gazem LPG albo olejem opałowym.

Wysokość wsparcia dla beneficjentów

Dodatek, bez progów dochodowych, dla właścicieli niektórych indywidualnych źródeł ciepła przyznawany będzie jednorazowo na wybrane źródło ciepła i wynosić będzie odpowiednio:

• 3 tys. zł (liczba gospodarstw domowych: 390 tys.) – gdy głównym źródłem ogrzewania jest kocioł na paliwo stałe na pellet drzewny albo inny rodzaj biomasy, w szczególności (brykiet drzewny, słoma, ziarna zbóż);
• 1 tys. zł (liczba gospodarstw domowych: 530 tys.) – gdy głównym źródłem ogrzewania jest kocioł na paliwo stałe, kominek, koza, ogrzewacz powietrza, trzon kuchenny, piecokuchnia albo piec kaflowy zasilane drewnem kawałkowym;
• 500 zł (liczba gospodarstw domowych: 150 tys.) – gdy głównym źródłem ogrzewania jest kocioł gazowy zasilany skroplonym gazem LPG;
• 2 tys. zł (liczba gospodarstw domowych: 122 tys.) – gdy głównym źródłem ogrzewania jest kocioł olejowy.

Warunki i terminy

Warunkiem koniecznym do uzyskania dodatku jest potwierdzenie uzyskania wpisu lub zgłoszenie źródła ogrzewania do centralnej ewidencji emisyjności budynków.

Dodatek w projektowanej ustawie nie przysługuje gospodarstwom domowym, które złożyły wniosek lub którym przyznano dodatek węglowy.

Termin na składanie do gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania wniosków o wypłatę upływa 30 listopada 2022 roku.

Program ograniczenia wzrostu cen ciepła systemowego dla gospodarstw domowych

Rada Ministrów podjęła także decyzję o wsparciu dla odbiorców ciepła na cele mieszkaniowe i użyteczności publicznej od wytwórców ciepła systemowego. Jak wyjaśniła minister Anna Moskwa, chodzi o ustalenie taryfy z rekompensatą dla przedsiębiorstw energetycznych.

Dzięki takiemu rozwiązaniu rząd ochroni odbiorców przed gwałtownym wzrostem cen i ograniczy podwyżki rachunków za ciepło

– powiedziała szefowa resortu klimatu i środowiska.

Kto zyska

Minister Anna Moskwa podkreśliła, że dzięki temu rozwiązaniu m.in.: odbiorcy w  gospodarstwach domowych, wspólnoty mieszkaniowe, żłobki, szkoły, szpitale i domy pomocy społecznej zostaną objęte rządowym wsparciem i tym samym ograniczeniu ulegnie wzrost ich rachunków za ciepło.

Propozycja przepisów ustala pułap ceny ciepła uprawniający do wsparcia rządowego, tzw. taryfy z rekompensatą. Pułap, uprawniający do otrzymania wsparcia, ustala się na poziomie 103,82 zł /GJ dla ciepła z węgla i 150,95 zł/GJ dla ciepła z gazu. Tym samym ograniczeniu ulegnie wzrost rachunków za ciepło płaconych przez gospodarstwa domowe średnio o ok. 1012 zł w przypadku gdy źródłem ciepła jest węgiel i ok. 3900 zł gdy źródło ciepła zasilane jest gazem ziemnym.

Mechanizm wsparcia

Na odbiorców ciepła i przedsiębiorstwa dystrybucyjne prowadzące sprzedaż ciepła nałożony zostanie obowiązek złożenia odpowiednich oświadczeń. Oświadczenia te będą miały na celu potwierdzenie, że wolumen ciepła objęty taryfą z dopłatą i limitem ceny jest przeznaczony wyłącznie na cele mieszkaniowe i użyteczności publicznej.

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki na wniosek przedsiębiorstwa będzie zatwierdzał odrębnie taryfę na zasadach ogólnych dla strumienia ciepła kierowanego do przedsiębiorstw komercyjnych oraz taryfę z rekompensatą dla strumienia ciepła kierowanego na cele mieszkaniowe i użyteczności publicznej.

Ustali on też wielkość rekompensaty dla przedsiębiorstwa energetycznego. Rekompensata będzie pokrywała różnicę w przychodach uzyskanych od odbiorców, zgodnie z taryfą z limitem, a planowanym przychodem, jaki powinno uzyskać w taryfie ustalonej zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Prezes URE będzie również przekazywał informację o zatwierdzonych taryfach oraz wysokości rekompensaty do przedsiębiorstwa oraz Zarządcy Rozliczeń S.A., który będzie pełnił funkcję płatnika rekompensaty. Przedsiębiorstwo będzie występowało do Zarządcy Rozliczeń S.A. z wnioskiem o wypłatę rekompensaty.

Prawidłowość i zgodność wniosku oraz dokumentów ze stanem faktycznym i przepisami prawa przedsiębiorstwo będzie potwierdzane oświadczeniem.

Okres obowiązywania wsparcia

Wsparcie będzie obowiązywało od października 2022 r.

Dotychczasowe działania osłonowe

Do tej pory rząd podjął działania osłonowe w ramach Tarczy Antyinflacyjnej. Pakiet ochronny przewiduje czasowe zmniejszenie obciążeń podatkowych w obrębie energii elektrycznej, gazu ziemnego, ciepła czy też paliw od początku 2022 r. Chodzi o obniżkę m.in. podatku VAT na energię elektryczną i ciepło do 5%, podatku VAT na gaz ziemny do 0%, a także zwolnienie z podatku akcyzowego energii elektrycznej zużywanej w gospodarstwach domowych.

Wprowadzony został także dodatek osłonowy, który zapewnił wsparcie dla ok. 6,84 mln gospodarstw domowych w Polsce, w pokryciu części kosztów energii oraz powiązanych z nimi rosnących cen żywności i usług. Wnioski o dodatek osłonowy można składać do końca października 2022 r. Maksymalna kwota wsparcia to ponad 1400 zł.

Rząd chroni gospodarstwa domowe również przed narastającym wzrostem cen węgla. Wprowadzony zostanie jednorazowy dodatek węglowy, który wyniesie 3 tys. zł. Wsparcie finansowe wspomoże budżety domowe, dla których głównym źródłem ciepła jest węgiel lub paliwa węglopochodne. Na wypłatę dodatku rząd przeznaczy ok. 11,5 mld zł.

Dla najbardziej wrażliwych odbiorców gazu ziemnego opracowano też kompleksowy mechanizm wprowadzany ustawą o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców paliw gazowych w związku z sytuacją na rynku gazu, która weszła w życie 29 stycznia 2022 r. Ustawa zamraża na rok ceny gazu ziemnego na poziomie cen zatwierdzonych przez Prezesa URE pod koniec ubiegłego roku. Oznacza to, że pomimo znacznie wyższych wzrostów cen paliwa gazowego, wzrosty tych cen dla odbiorców objętych ochroną taryfową będą ograniczone. Ustawa ta poszerza także katalog podmiotów korzystających z ochrony taryfowej cen. Prócz gospodarstw domowych, w tym w budynkach wielolokalowych, uprawnione do niej będą również kluczowe instytucje, w tym szpitale, jednostki edukacyjne, kościoły czy ośrodki pomocy społecznej. Ustawa zapewnia również wszystkim spółdzielniom i wspólnotom, które dotychczas z różnych przyczyn nie korzystały z ochrony taryfowej, transparentny i prosty mechanizm pozwalający, z mocą wsteczną, na obniżenie wysokości rachunków za gaz ziemny.

Dodatkowo Sejm przyjął ustawę wzmacniającą bezpieczeństwo gazowe państwa. Zakłada ona m.in. przedłużenie do końca 2027 r. ochrony taryfowej odbiorców domowych i strategicznych instytucji pożytku publicznego, takich jak np. szpitale, szkoły i przedszkola.