Przedstawiamy projekt pn. Ochrona in situ roślin poprzez wprowadzenie na stanowiska naturalne w Tatrzańskim Parku Narodowym realizowany przez Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk.

Populacje sasanki i głodka znajdują się na skraju wyginięcia. W najgorszej sytuacji znalazł się starzec cienisty, który praktycznie wymarł. Jedyny żyjący w Polsce osobnik (ze względu na niekorzystne warunki i zagrożenia panujące na jego naturalnym siedlisku), w latach 90. ubiegłego wieku został przeniesiony do ogrodu przy Tatrzańskiej Stacji Terenowej Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Zakopanem. Zmiana stanowiska dobrze przysłużyła się starcowi, który zregenerował się i po kilku latach zaczął kwitnąć. Zebrane z niego nasiona posłużyły do odtworzenia jego populacji w Polsce, a wsiedlane obecnie przez Intytut Ochrony Przyrody starce to potomkowie tego samotnika w trzecim pokoleniu.

Zasadniczym celem projektu jest ochrona czynna trzech gatunków roślin na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego: starzec cienisty, sasanka słowacka i głodek karyntyjski, poprzez:

• inwentaryzację stanowisk i wyznaczanie miejsc wsiedlania,

• namnażanie, aklimatyzację i selekcję roślin przeznaczonych do wsiedlania,

• wsiedlanie roślin na stanowiska,

• monitoring stanu populacji i wsiedlenia uzupełniające.

Jak to się odbywa?

1. Rośliny namnażane są in vitro. W przypadku starca i sasanki nasiona kiełkują w sterylnych warunkach na szalkach, natomiast w przypadku głodka, oprócz kiełkowania nasion, stosuje się rozmnażanie wegetatywne w warunkach laboratoryjnych.

2. Młode siewki poddaje się aklimatyzacji, a następnie przenosi do kwater hodowlanych w ogrodzie Instytutu w Zakopanem, gdzie rosną w warunkach zbliżonych do naturalnych i pozostają tam przez przynajmniej jeden sezon wegetacyjny, aż osiągną rozmiary dające realne szanse na przetrwanie w trudnych, górskich warunkach.

3. Część roślin – po analizie genetycznej i selekcji – zostaje przeniesiona na naturalne stanowiska. Część pozostaje w ogrodzie jako baza dla materiału genetycznego i dalszego rozwoju populacji. Pracownicy IOP stworzyli też kolekcję nasion, utrzymywanych w zamrażarkach w bardzo niskiej temperaturze (-75 st. C), które w przyszłości mogą być dodatkowym źródłem materiału hodowlanego.

Do tej pory zostały wsiedlone:

- 124 osobniki starca cienistego, z których do kolejnego sezonu wegetacyjnego przetrwało 85,

- 85 osobników sasanki słowackiej, z których do kolejnego sezonu wegetacyjnego przetrwało 76,

- 16 osobników głodka karyntyjskiego z których do kolejnego sezonu wegetacyjnego przetrwało 10

Warto pamiętać, że wsiedlane były nie siewki, ale rośliny już podrośnięte, starannie przygotowane i dobrane. Dzięki temu ich szanse na przeżycie są dużo większe. Projekt formalnie skończył się w 2020 roku, jednakże pozostanie po nim bank genów, hodowla ex situ (ochrona gatunków poza naturalnym miejscem występowania) w Zakopanem oraz ważne naukowe doświadczenia w zachowaniu ginących gatunków florystycznych. A odtworzone i wzmocnione populacje będą w razie potrzeby dodatkowo zasilane nowymi roślinami.

Planowanym efektem projektu będzie skuteczna ochrona in situ roślin przez wzmocnienie istniejących populacji lub odtworzenie populacji, które wyginęły naturze. Działaniami ochronnymi objęte będą trzy typy siedlisk, w których wymienione gatunki występują o łącznej powierzchni siedlisk 0,1 ha.

Całkowita wartość projektu wynosi 833 765,00 zł, z czego dofinasowanie ze środków Funduszy Europejskich to aż 676 430,00 zł.

Więcej dodatkowych informacji o projekcie: https://www.ckps.lasy.gov.pl/aktualnosci/-/asset_publisher/q36V141HqFOx/content/in-situ-ekstremalnie