Świadomość społeczeństwa w zakresie znaczenia jakości powietrza na zdrowie i środowisko jest coraz większa, a wraz z nią potrzeba informacji o stanie zanieczyszczenia. Powstają kolejne aplikacje mobilne, portale internetowe - jednak dostępne pomiary pozwalają wyłącznie na bieżące sprawdzanie stanu jakości powietrza, co uniemożliwia planowanie aktywności z wyprzedzeniem. Informacje o zmianach w kolejnych dniach i godzinach są szczególnie istotne dla osób uprawiających sport na świeżym powietrzu, ale także dla osób starszych, chorych, kobiety w ciąży oraz osób posiadających małe dzieci, czyli dla grup społecznych szczególnie narażonych na niekorzystny wpływ zanieczyszczeń.

Odpowiedzią na rosnące potrzeby dotyczące informowania o ryzyku wystąpienia wysokich stężeń zanieczyszczeń jest publikacja prognoz jakości powietrza, których opracowanie jest możliwe dzięki wykorzystywaniu metody modelowania matematycznego

Od 1 stycznia br. weszły w życie przepisy znowelizowanej ustawy Prawo ochrony środowiska, które nałożyły obowiązek modelowania matematycznego, zarówno na potrzeby opracowania krótkoterminowych prognoz, jak i rocznych ocen jakości powietrza, na Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB). Powierzenie instytucji państwowej tych zadań, dzięki ujednoliceniu metodologii  modelowania jakości powietrza, pozwala na przeprowadzenie ocen jakości powietrza, a tym samym możliwość podjęcia stosownych działań naprawczych.

Celem zmian jest podniesienie jakości badań powietrza atmosferycznego, a także wzmocnienie systemu oceny wpływu zanieczyszczeń na środowisko i zdrowie ludzi. Chodzi o podejmowanie skutecznych działań usprawniających zarządzanie jakością powietrza -  podkreślił minister środowiska Henryk Kowalczyk.

Rezultatem wprowadzanych zmian będzie bezpłatny i powszechny dostęp obywateli do jednolitej i spójnej informacji na temat rozkładu stężeń zanieczyszczeń powietrza oraz prognoz jakości powietrza w całym kraju – dodał wiceminister Sławomir Mazurek.

System prognozowania IOŚ-PIB oparty jest na deterministycznym modelu dynamiki i chemii atmosfery, który umożliwia wykonanie obliczeń od skali lokalnej poprzez skalę regionalną, aż do skali globalnej. Ponieważ jakość wyników modelowania jakości powietrza zależy od szczegółowej i wiarygodnej informacji o źródłach emisji zanieczyszczeń, została utworzona Centralna Baza Emisyjna, za którą odpowiada Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE) funkcjonujący w strukturze IOŚ-PIB. W Centralnej Bazie Emisyjnej gromadzone są informacje dotyczące emisji m.in. ze źródeł przemysłowych i energetycznych, a także z ogrzewania mieszkań, transportu, rolnictwa i źródeł naturalnych.

Dotychczas wykonywane zadania związane z modelowaniem jakości powietrza prowadzone były przez poszczególne województwa odrębnie, z wykorzystaniem różnych danych dotyczących zarówno emisji zanieczyszczeń (bazy emisji w różnym stopniu kompletnej), jak i narzędzi obliczeniowych, co mogło skutkować brakiem ciągłości przestrzennej rozkładu stężeń zanieczyszczeń w skali kraju, jak również brakiem zapewnienia spójności czasowej, pozwalającej np. na analizę trendów zmian jakości powietrza na obszarze całego kraju -   zauważa dyrektor IOŚ-PIB Krystian Szczepański.

Wyniki modelowania przekazywane są codziennie do Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, celem uzupełnienia pomiarów prowadzonych przez sieć Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ). Przekazywane dane dotyczą następujących substancji: pył zawieszony PM10, dwutlenek azotu NO₂, dwutlenek siarki SO₂ (w okresie zimowym od października do marca), ozon troposferyczny O₃ (w okresie letnim od kwietnia do września).

Wykorzystując dodatkowo wartości stężeń innych prognozowanych zanieczyszczeń, IOŚ-PIB ocenia ogólny poziom narażenia, wyrażony jako Polski Indeks Jakości Powietrza, zdefiniowany na stronie GIOŚ i wykorzystywany do obliczeń indeksu na podstawie pomiarów ze stacji PMŚ.

Ponadto na potrzeby Rządowego Centrum Bezpieczeństwa obliczany jest zasięg przestrzenny prognozowanego przekroczenia wartości dopuszczalnej, progu informowania lub progu alarmowego dla stężeń poszczególnych zanieczyszczeń.

Prognozy prezentowane są na stronach www.powietrze.gios.gov.pl i www.ios.gov.pl/jakosc-powietrza. Dane aktualizowane są codziennie w godzinach porannych, na kolejne trzy dni („dziś-jutro-pojutrze”).

Na stronie IOŚ-PIB aktualnie dostępne są:

• mapy indeksu średniodobowego na kolejne trzy dni;
• trend zmian indeksu w miastach wojewódzkich;
• animacja rozkładu indeksu nad obszarem Polski.

Planuje się, że prognozy jakości powietrza będą uzupełnione dodatkowymi informacjami i funkcjonalnościami, aby jeszcze bardziej dostosować je do potrzeb społeczeństwa.