Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2022 r., poz. 1072), wodą termalną jest woda podziemna, która na wypływie z ujęcia ma temperaturę nie mniejszą niż 20°C. Wodami termalnymi nie są jednak wody pochodzące z odwadniania wyrobisk górniczych.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze, prace geologiczne z zastosowaniem robót geologicznych (m.in. poszukiwanie i/lub rozpoznawanie złóż wód termalnych za pomocą odwiertów) mogą być wykonywane tylko na podstawie projektu robót geologicznych, który należy sporządzić zgodnie z wymaganiami opisanymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz. U. z 2011 r., Nr 288, poz. 1696 ze zm.).

Zgodnie z § 6 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji projekt robót geologicznych podpisuje osoba posiadająca stwierdzone odpowiednie kwalifikacje do wykonywania, dozorowania i kierowania pracami geologicznymi, wraz z podaniem numeru świadectwa stwierdzającego kwalifikacje, albo osoba posiadająca uznane odpowiednie kwalifikacje do wykonywania zawodów regulowanych w dziedzinie geologii, wraz z podaniem numeru decyzji w sprawie uznania kwalifikacji, albo osoba świadcząca usługi transgraniczne. Oznacza to, że projekt robót geologicznych dotyczący wykonania otworu geotermalnego powinna sporządzić i podpisać osoba posiadająca stwierdzone kwalifikacje geologiczne kategorii IV.

Biorąc pod uwagę regulację zawartą w art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze, osoby wykonujące czynności polegające na wykonywaniu, dozorowaniu i kierowaniu pracami geologicznymi, z wyjątkiem badań geofizycznych innych niż badania sejsmiczne i geofizyki wiertniczej, są obowiązane posiadać kwalifikacje w zawodzie geolog określone ustawą. Przy czym osoba wykonująca czynności polegające na wykonywaniu, dozorowaniu i kierowaniu pracami geologicznymi, których celem jest m.in. poszukiwanie i rozpoznawanie zasobów wód podziemnych, w tym wód leczniczych, wód termalnych i solanek, obowiązana jest posiadać stwierdzone kwalifikacje kategorii IV (art. 50 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze).

Organem administracji geologicznej właściwym w sprawach związanych z zatwierdzeniem projektów robót geologicznych na poszukiwanie i/lub rozpoznawanie złóż wód termalnych jest właściwy miejscowo marszałek województwa.

Zgodnie z art. 105 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze, jeżeli roboty geologiczne służące poszukiwaniu lub rozpoznawaniu złóż kopalin są wykonywane bez użycia środków strzałowych na głębokości do 100 m poza obszarem górniczym, ruch zakładu górniczego prowadzi się na podstawie warunków określonych w koncesji albo decyzji zatwierdzającej projekt robót geologicznych, bez konieczności sporządzania planu ruchu zakładu górniczego. W innych przypadkach istnieje konieczność sporządzenia planu ruchu zakładu górniczego. Dokument ten należy przedstawić właściwemu organowi nadzoru górniczego celem zatwierdzenia (art. 108 ust. 11 ww. ustawy). Wymagania dotyczące planu ruchu zakładu górniczego zostały określone w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze oraz w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2017 r. w sprawie planów ruchu zakładów górniczych (Dz. U. z 2017 r. poz. 2293 ze zm.).

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze, w przedsięwzięciu polegającym na wykonaniu otworu wiertniczego w celu poszukiwania i rozpoznawania wód termalnych, wykonaniu niezbędnych badań geologicznych i geofizycznych oraz sporządzeniu dokumentacji hydrogeologicznej ustalającej zasoby eksploatacyjne ujęcia wód termalnych konieczny jest zawsze udział osób posiadających stwierdzone kwalifikacje geologiczne:

1) osoba kierująca w terenie robotami geologicznymi prowadzonymi w celu poszukiwania i rozpoznawania wód termalnych (tzw. nadzór geologiczny) oraz sporządzająca dokumentację hydrogeologiczną jest zobligowana do legitymowania się stwierdzonymi kwalifikacjami geologicznymi kategorii IV,

2) osoba wykonująca czynności dozoru geologicznego nad pracami geologicznymi dotyczącymi poszukiwania i rozpoznawania wód termalnych jest zobligowana do legitymowania się stwierdzonymi kwalifikacjami geologicznymi kategorii IV lub XIII. Uwaga: Do 2015 r. w ustawie Prawo geologiczne i górnicze wyróżnione były oddzielne kwalifikacje geologiczne kategorii XI i XII. Ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów (Dz. U. poz. 1505) zostały one połączone w jedną kategorię XIII, jednocześnie pozostały w mocy dotychczasowe kwalifikacje. W związku z tym czynności dozoru geologicznego mogą wykonywać osoby posiadające świadectwo kwalifikacji geologicznych kategorii XI i XII wydane przed wejściem w życie tej ustawy.

Projekty robót geologicznych na wykonanie otworów geotermalnych przewidują również wykonywanie prac z zakresu geofizyki wiertniczej. W związku z tym w realizacji tego rodzaju przedsięwzięcia powinny wziąć udział również osoby posiadające stwierdzone kwalifikacje geologiczne kategorii IX.

Należy jednak wyraźnie zaznaczyć, że przy realizacji zadania polegającego na wykonaniu otworu wiertniczego w celu poszukiwania i rozpoznawania wód termalnych konieczne będzie stosowanie także regulacji dotyczących ruchu zakładu górniczego. Zgodnie bowiem z art. 86 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze, do robót geologicznych służących poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż kopalin oraz poszukiwaniu i rozpoznawaniu kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla, a także robót geologicznych służących innym celom wykonywanych z użyciem środków strzałowych albo wykonywanych na głębokości większej niż 100 m albo wykonywanych na obszarze górniczym utworzonym w celu wykonywania działalności metodą robót podziemnych albo metodą otworów wiertniczych, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zakładu górniczego i jego ruchu oraz ratownictwa górniczego.

Osoby wykonujące czynności w ruchu zakładu również muszą posiadać odpowiednie uprawnienia tj. kwalifikacje górnicze. Zagadnienia obejmujące ten rodzaj kwalifikacji zostały przedstawione w piśmie Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego z 07.04.2022 r. (znak: PR.0612.13.2022, ldz.10077/04/2022/). Poniżej zamieszczono je w wersji pdf.

Podsumowaując: przy wykonywaniu otworów geotermalnych niezbędny jest co najmniej udział specjalistów z kwalifikacjami:

1.  osoba kierująca w terenie robotami geologicznymi (tzw. nadzór geologiczny) oraz sporządzająca dokumentację hydrogeologiczną jest zobligowana do legitymowania się stwierdzonymi kwalifikacjami geologicznymi kategorii IV;

2.  kierownik ruchu w zakładach wykonujących roboty geologiczne służące poszukiwaniu lub rozpoznawaniu wód podziemnych, lub wykonywane w celu wykorzystania ciepła Ziemi (art. 58 ust. 1 pkt 4 lit. d tiret trzecie Pgg), legitymujący się świadectwem wydanym przez dyrektora okręgowego urzędu górniczego;

3.  mierniczy górniczy (art. 58 ust. 2 pkt 3 Pgg), legitymujący się świadectwem wydanym przez Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego;

4.  geolog górniczy (art. 58 ust. 2 pkt 4 Pgg), legitymujący się świadectwem wydanym przez Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego;

5.  osoba wykonująca czynności dozoru geologicznego nad pracami geologicznymi dotyczącymi poszukiwania i rozpoznawania wód termalnych, może mieć następujące kwalifikacje:

a)    kwalifikacje geologiczne kategorii IV lub

b)    kwalifikacje geologiczne kategorii XIII (lub kategorii XI, kategorii XII – wydane przed 1.01.2015 r.) lub

c)    kwalifikacje geologa górniczego;

6.  inne osoby w strukturze zakładu wykonującego roboty geologiczne służące poszukiwaniu lub rozpoznawaniu wód podziemnych, które są wskazane w strukturze zakładu określonej w planie ruchu zakładu. Kwalifikacje górnicze wymagane od osób zatrudnionych na odpowiednich stanowiskach w ruchu zakładu górniczego badane są w trakcie procedury zatwierdzania planu ruchu zakładu górniczego przez dyrektora OUG.

Zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze, ten, kto uzyskał koncesję na poszukiwanie lub rozpoznawanie złoża kopaliny, z wyłączeniem złoża węglowodorów, koncesję na poszukiwanie lub rozpoznawanie kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla lub koncesję na poszukiwanie i rozpoznawanie złoża węglowodorów oraz wydobywanie węglowodorów ze złoża albo uzyskał decyzję o zatwierdzeniu projektu robót geologicznych, zgłasza zamiar rozpoczęcia robót geologicznych właściwemu:

1) organowi administracji geologicznej;

2) wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), a na obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej - terenowemu organowi administracji morskiej;

3) organowi nadzoru górniczego - jeżeli do robót geologicznych stosuje się wymagania dotyczące ruchu zakładu górniczego.

Zgodnie z ust. 2 zgłoszenia dokonuje się na piśmie, najpóźniej na 2 tygodnie przed zamierzonym terminem rozpoczęcia robót geologicznych, określając zamierzone terminy rozpoczęcia i zakończenia robót geologicznych, ich rodzaj i podstawowe dane dotyczące robót geologicznych oraz imiona i nazwiska osób sprawujących dozór i kierownictwo, a także numery świadectw stwierdzających kwalifikacje do wykonywania tych czynności.

W związku z art. 81 ust. 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze, o zamierzonym poborze próbek w wyniku robót geologicznych podmiot, o którym mowa w ust. 1, zawiadamia na piśmie właściwy organ administracji geologicznej i państwową służbę geologiczną, w terminie 14 dni przed zamierzonym poborem tych próbek.

Na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze, wyniki prac geologicznych, wraz z ich interpretacją, określeniem stopnia osiągnięcia zamierzonego celu wraz z uzasadnieniem, przedstawia się w dokumentacji geologicznej. W przypadku wykonania robót geologicznych polegających na poszukiwaniu i/lub rozpoznawaniu złoża wód termalnych za pomocą odwiertów, ich wyniki przedstawia się w dokumentacji hydrogeologicznej określającej zasoby eksploatacyjne ujęcia wód termalnych, którą należy sporządzić zgodnie z wymaganiami określonymi w § 8 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2016 r. w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej (Dz. U. z 2016 r., poz. 2033). W nawiązaniu do art. 93 ust. 2 ww. ustawy dokumentacje hydrogeologiczne zatwierdza w drodze decyzji właściwy organ administracji geologicznej, którym zgodnie z art. 160 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze jest ten organ administracji geologicznej, który udzielił odpowiednio koncesji na poszukiwanie lub rozpoznawanie złoża kopaliny (w przypadku koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie wód zaliczanych do kopalin udzielonych na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze, Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947, z późn. zm., organem właściwym do zatwierdzenia dokumentacji geologicznej zawierającej wyniki prac objętych koncesją jest Minister Klimatu i Środowiska) albo zatwierdził projekt robót geologicznych (w przypadku złóż wód termalnych - właściwy miejscowo marszałek województwa).

Zgodnie z § 2 ust. 3 pkt 1 lit. d rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej z dnia 18 listopada 2016 r. część tekstowa dokumentacji hydrogeologicznej (w tym dokumentacji hydrogeologicznej ustalającej zasoby eksploatacyjne ujęcia solanek, wód leczniczych i termalnych) obejmuje stronę tytułową zawierającą imię i nazwisko oraz podpis sporządzającego dokumentację, a także numer kwalifikacji geologicznych albo numer decyzji uznającej kwalifikacje zawodowe w dziedzinie geologii, albo imię i nazwisko oraz podpis osoby świadczącej usługi transgraniczne i napis „osoba świadcząca usługi transgraniczne w dziedzinie geologii”.

Wydobywanie wód termalnych wymaga uzyskania koncesji (art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze). Zgodnie z art. 22 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze organem administracji geologicznej właściwym w sprawach dotyczących koncesjonowania działalności polegającej na wydobywaniu wód termalnych jest marszałek województwa, do którego należy wystąpić z wnioskiem o udzielenie koncesji na wydobywanie wód termalnych. Wymagania dotyczące wniosku o udzielenie koncesji zostały szczegółowo określone w przepisach działu III ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze.

Załącznikiem do wniosku o udzielenie koncesji na wydobywanie wód termalnych jest m.in. projekt zagospodarowania złoża, który należy sporządzić zgodnie z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów zagospodarowania złóż (Dz. U. z 2012 r., poz. 511). Projekt zagospodarowania złoża określa m.in. wymagania w zakresie racjonalnej gospodarki złożem kopaliny, w szczególności przez kompleksowe i racjonalne wykorzystanie kopaliny głównej i kopalin towarzyszących, oraz technologii eksploatacji zapewniającej ograniczenie ujemnych wpływów na środowisko.

Na podstawie art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze złoża wód termalnych objęte są własnością górniczą, do której prawo przysługuje Skarbowi Państwa. W granicach określonych przez ustawy, Skarb Państwa z wyłączeniem innych osób, może korzystać z przedmiotu własności górniczej albo rozporządzać swoim prawem wyłącznie przez ustanowienie użytkowania górniczego. Ustanowienie użytkowania górniczego na wydobywanie wód termalnych następuje w drodze umowy za wynagrodzeniem zawartej pomiędzy organem koncesyjnym oraz przedsiębiorcą, na którego rzecz zostaje ono ustanowione. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze, przedsiębiorcą - jest ten, kto posiada koncesję na prowadzenie działalności regulowanej ustawą.

Zgodnie z art. 134 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze przedsiębiorca, który uzyskał koncesję na wydobywanie kopaliny ze złoża, wnosi opłatę eksploatacyjną ustalaną jako iloczyn jej stawki oraz ilości kopaliny wydobytej ze złoża bilansowego i pozabilansowego, w okresie rozliczeniowym. Stawki opłat eksploatacyjnych dla poszczególnych rodzajów kopalin określa załącznik do ustawy. Według załącznika do ww. ustawy oraz obwieszczenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 17 maja 2021 r. w sprawie stawek opłat na rok 2022 z zakresu przepisów Prawa geologicznego i górniczego (M.P. z 2021 r. poz. 482 z późn. zm.) stawka opłaty eksploatacyjnej z tytułu wydobycia 1 m3 wody termalnej wynosi 0 zł. Zgodnie z art. 137 ust. 4 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze, jeżeli wysokość opłaty należnej za okres rozliczeniowy nie przekracza 300 zł, obowiązek jej zapłaty nie powstaje. Nie zwalnia to z obowiązku przedłożenia informacji, o której mowa w ust. 3 (przedsiębiorca, który uzyskał koncesję na wydobywanie kopaliny ze złoża, przedstawia organowi koncesyjnemu, gminie, na terenie której jest prowadzona działalność, oraz NFOŚiGW kopie dowodów dokonanych wpłat, a także informację zawierającą dane identyfikujące przedsiębiorcę, nazwę złoża, numer koncesji na wydobywanie kopaliny z tego złoża, rodzaj i ilość kopaliny wydobytej w okresie rozliczeniowym, przyjętą stawkę oraz wysokość ustalonej opłaty, w tym przypadającej gminie, na terenie której jest prowadzona działalność, oraz NFOŚiGW. Jeżeli wydobycie prowadzi się na terenie więcej niż jednej gminy – w informacji określa się również ilość kopaliny wydobytej z terenów poszczególnych gmin, a także wysokość przypadającej na nie opłaty eksploatacyjnej) i ust. 3a (przedsiębiorca, który uzyskał koncesję na wydobywanie kopaliny ze złoża, a w przypadku koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie złoża węglowodorów oraz wydobywanie węglowodorów ze złoża - uzyskał decyzję inwestycyjną, przedstawia organowi koncesyjnemu, gminie, powiatowi i województwu, na terenie których jest prowadzona działalność, oraz NFOŚiGW kopie dowodów dokonanych wpłat, a także informację zawierającą dane identyfikujące przedsiębiorcę, nazwę złoża, numer koncesji, rodzaj i ilość kopaliny wydobytej w okresie rozliczeniowym, przyjętą stawkę oraz wysokość ustalonej opłaty, w tym przypadającej gminie, powiatowi i województwu, na terenie których jest prowadzona działalność, oraz NFOŚiGW. Jeżeli wydobycie prowadzi się na terenie więcej niż jednej gminy, jednego powiatu lub jednego województwa - w informacji określa się również ilość kopaliny wydobytej z terenów odpowiednio poszczególnych gmin, powiatów i województw, a także wysokość przypadającej na nie opłaty eksploatacyjnej). Terminy wykonania czynności opisanych w art. 137 ust. 3 i 3a ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze określono odpowiednio w art. 137 ust. 2 i ust. 2a tej ustawy.

Z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze tj. 1 stycznia 2012 r., minister właściwy do spraw środowiska przestał być organem właściwym w sprawach związanych z poszukiwaniem i/lub rozpoznawaniem złóż wód termalnych (z zastrzeżeniem art. 161 ust. 3 pkt 2 i art. 205 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze) oraz w sprawach związanych z udzielaniem koncesji na wydobywanie wód termalnych. Organami właściwymi w ww. zakresie są marszałkowie województw, co już wyżej podkreślono.

Przypominamy także o konieczności przestrzegania przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2021 r. poz. 2373 ze zm.) przy wykonywaniu otworów geotermalnych oraz eksploatacji wód termalnych.

Niniejszy materiał ma charakter informacyjny i nie zwalnia przyszłych inwestorów z konieczności zapoznania się z przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2021 r. poz. 1420 ze zm.) wraz z odpowiednimi aktami wykonawczymi oraz przepisami odrębnymi.

 

Materiał sporządzono 26.04.2022 r. zgodnie z obowiązującymi na ten dzień przepisami prawa.