Polska w Senegalu

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy
Gwinea Bissau leży w Afryce Zachodniej nad Oceanem Atlantyckim, a do jej terytorium należy też Archipelag Wysp Bijagos. Od północy graniczy z Senegalem, a na wschodzie i południu z Gwineą.
Łączna powierzchnia kraju to 36 125 km². Ludność liczy według szacunków z 2021 roku 2,06 mln (dla porównania 1,93 mln mieszkańców w 2020 roku) i jest zróżnicowana etnicznie. Najważniejsze grupy to: Fulanie (28,5% populacji), Balante (22,5%), Manding (14,7%), Pepel (9,1%), Mandżaka (8,3%), Biafada (3,5%), Mankanya (3,1%). Ocenia się, że blisko 70% mieszkańców żyje w ubóstwie, a 33% w skrajnym ubóstwie. Ponad 46% ludności nie potrafi pisać ani czytać, w tym wśród kobiet: 59% (2020). 

Stolicą kraju jest Bissau (blisko 650 tys. mieszkańców w 2023 roku). Językiem urzędowym jest portugalski. W użyciu jest także język kreolski (powstały na bazie portugalskiego) oraz języki plemienne.
 
Warunki klimatyczne
W Gwinei Bissau panuje klimat podrównikowy wilgotny. Pora deszczowa trwa od czerwca do listopada, a sucha – od grudnia do maja. Średnia roczna temperatura to 26,3 stopni. Roczna suma opadów w stolicy kraju wynosi 2000 mm.
 
Główne bogactwa naturalne
Do bogactw naturalnych Gwinei Bissau należą: fosforyty, boksyty, ropa naftowa, drewno. Kraj ten dysponuje też zasobami ryb.
 
System walutowy, kurs i wymiana
Walutą obowiązującą w Gwinei Bissau jest frank CFA będący walutą obowiązującą w ośmiu krajach Zachodnioafrykańskiej Unii Gospodarczo-Walutowej (ang. WAEMU / fr. UEMOA), tj., oprócz Gwinei Bissau, w Beninie, Burkina Faso, Mali, Nigrze, Senegalu, Togo oraz Wybrzeżu Kości Słoniowej. Międzynarodowy skrót waluty to XOF. 
Frank CFA dzieli się na 100 centymów. Ustalony w 1999 r. stały parytet wobec euro wynosi: 1 EUR = 655,957 XOF (1000 XOF ≈ 1,52 EUR). Odpowiedzialność za emisję pieniądza i prowadzenie polityki pieniężnej spoczywa na Centralnym Banku Państw Afryki Zachodniej (BCEAO).
 
Religia
Około 46% ludności Gwinei Bissau wyznaje islam, 18% chrześcijaństwo, religie tradycyjne – 30 %.
 
Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy
Święta państwowe: 1 stycznia – Nowy Rok, 20 stycznia – Dzień Bohaterów, 8 marca – Międzynarodowy Dzień Kobiet, 3 sierpnia – rocznica Masakry Pindjiquiti, 24 września – Dzień Niepodległości, 1 maja – Święto Pracy, 14 listopada – rocznica Ruchu Dostosowania.
Święta religijne muzułmańskie: Korité (święto na zakończenie Ramadanu) – święto ruchome, Tabaski (Święto Ofiarowania) – święto ruchome.
Święta religijne chrześcijańskie: 25 grudnia – Boże Narodzenie, Wielkanoc – święto ruchome.
 
Infrastruktura transportowa
Łączna długość sieci drogowej w Gwinei Bissau wynosi 3.400 km, z czego tylko ok. 800 km jest utwardzanych. Stan 80% dróg oceniany jest jako zły.
Gwinea Bissau dysponuje jednym lotniskiem międzynarodowym (w Bissau, stolicy kraju).
Głównym portem morskim jest port w Bissau. 
 
Obowiązek wizowy
Wizy wystawiane są przez placówki dyplomatyczne Gwinei Bissau (Bruksela, Paryż, Berlin). Turysta podróżujący przez Senegal może ubiegać się o wizę w Dakarze lub w konsulacie GB w Ziguinchor. W Polsce akredytowana jest Ambasada Gwinei Bissau w Moskwie. Informacje nt. sytuacji w Gwinei Bissau publikowane są na stronach MSZ w zakładce „Informacje dla podróżujących”.
Przepisy wjazdowe i celne ulegają zmianom. Przed podróżą należy zaktualizować szczegółowe informacje celne i wjazdowe bezpośrednio w przedstawicielstwie tego kraju.

Ustrój polityczny
Gwinea Bissau odzyskała niepodległość od Portugalii w dniu 24 września 1974 roku.
Jest republiką z jednoizbowym parlamentem. Głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Od 27 lutego 2020 roku prezydentem kraju jest Umaro Sissoco Embaló.
Podział administracyjny kraju: 8 regionów i jeden sektor autonomiczny (Bissau). 
 
Władza ustawodawcza
Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego parlamentu, Ludowego Zgromadzenia Narodowego liczącego 102 członków wybieranych na okres 4 lat w wyborach powszechnych. Ostatnie wybory odbyły się w czerwcu 2023 roku.
 
Władza wykonawcza
Na czele władzy wykonawczej stoi prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat. Władzę wykonawczą sprawuje rząd, na którego czele stoi premier mianowany przez prezydenta. Członków rządu (ministrów i sekretarzy stanu) mianuje prezydent na wniosek premiera. Premierem rządu od grudnia 2023 roku jest Rui Duarte Barros.

Struktura administracji gospodarczej
Do głównych resortów odpowiedzialnych w Gwinei Bissau za kwestie gospodarcze oraz dotyczące handlu zagranicznego i inwestycji należą m.in.:

• Ministerstwo Gospodarki, Planu i Integracji Regionalnej
• Ministerstwo Handlu i Przemysłu
• Ministerstwo Zasobów Naturalnych i Energii 
• Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich
• Ministerstwo Rybołówstwa 

Sądownictwo gospodarcze
System sądowniczy w Gwinei Bissau składa się z Sądu Najwyższego, sądów oraz trybunałów regionalnych i sektorowych. Niepodległość władzy sądowniczej jest zapisana w konstytucji. Od 2009 roku w Gwinei Bissau funkcjonują trybunały handlowe, które działają zgodnie z ramami określonymi przez OHADA.

Pomimo powyższych ram prawnych system sądowniczy jest oceniany przez międzynarodowe organizacje jako niewydolny. Wskazuje się, że wyroki sądowe nie są respektowane, a sami sędziowie czy adwokacji często bywają zastraszani. W związku z problemami w dostępie do wymiaru sprawiedliwości wielu obywateli Gwinei Bissau ucieka się do tradycyjnego systemu sprawiedliwości i prawa zwyczajowego, którego rola jest uznana w Konstytucji.

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej
Gwinea Bissau jest jednym z najbiedniejszych państw świata i miejscem częstych konfliktów politycznych i zamachów stanu.
Gospodarka Gwinei Bissau jest w niewielkim stopniu zdywersyfikowana. Jej struktura jest zdominowana przez sektor rolny (głównie uprawy orzechów nerkowca) oraz usługi (handel). 
Wśród czynników hamujących dynamiczny rozwój gospodarki należy wskazać również bardzo wysoki poziom korupcji. W rankingu organizacji Transparency International Gwinea Bissau została sklasyfikowana w 2023 na 158 miejscu wśród 180 ocenianych państw. 
Gwinea Bissau jest często wskazywana także jako miejsce przerzutowe dla narkotyków przemycanych z krajów Ameryki Łacińskiej do Europy. 
W 2022 r. wzrost gospodarczy spowolnił do 3,7% w porównaniu do 6,4% w 2021 r. Inflacja wzrosła do 7,9% w 2022 r. (3,3% w 2021 r.), do czego przyczyniły się rosnące ceny importu żywności i ropy naftowej. Deficyt budżetowy w 2022 r. wyniósł 6,3%. Niskie dochody pochodzące z podatków przeznaczane są głównie na finansowanie wydatków bieżących (70% wydatków ogółem), z czego ponad 40% na wynagrodzenia urzędników; podczas gdy kraj pozostaje w dużym stopniu zależny od oficjalnej pomocy rozwojowej (ODA) w zakresie finansowania wydatków inwestycyjnych.
 
Główne sektory gospodarki
•    Sektor pierwszy stanowi 44,2% PKB, głównie uprawy na potrzeby własne (20% PKB) i uprawy orzechów nerkowca (10% PKB). Gospodarka Gwinei Bissau jest wyjątkowo wrażliwa na wahania cen i produkcji orzechów nerkowca (około 150 tys. ton), które stanowią 80% eksportu kraju, głównie do Indii, gdzie są przetwarzane. 
•    Sektor drugi stanowi 16,8% PKB, głównie przemysł spożywczy. Gwinea Bissau posiada również potencjał wydobywczy boksytów i fosforanów, przy czym na tym etapie nie są prowadzone żadne realne projekty eksploatacyjne.
•    Sektor trzeci stanowi 39% PKB, głównie działalność hotelarska, restauracyjna, handel i transport.
 

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Źródło: WTO, BŚ, UNCTAD, BAD
 

Handel zagraniczny
Handel zagraniczny pełni kluczową rolę dla gospodarki Gwinei Bissau, stanowiąc 59% PKB. Kraj notuje deficyt w wymianie handlowej w wysokości 248 mln USD. W 2021 r. wartość eksportu wyniosła 172 mln USD, importu 420 mln USD. 

W strukturze importu Gwinei Bissau dominują maszyny i materiały budowlane (19% importu kraju), paliwa i produkty rafinowane (18%), usługi (16%) oraz produkty rolno-spożywcze (12%), importowane głównie z Portugalii (109 mln USD), Chin (88,8 mln USD), Senegalu (74,6 mln USD), Holandii (24 mln USD) i Arabii Saudyjskiej (19,7 mln USD).

W eksporcie dominują owoce (głównie orzechy nerkowca, orzechy kokosowe i brazylijskie), które stanowią 81% całego eksportu Gwinei Bissau – 141 mln USD w 2021 roku, oraz mrożone ryby (4,9%). 

Głównymi eksporterami na rynek Gwinei Bissau są następujące kraje : Indie (140 mln USD), Pakistan (19,2 mln USD), Turcja (4,34 mln USD), Togo (2,83 mln USD) i Korea Południowa (2,36 mln USD).

Inwestycje zagraniczne
W ostatnich latach zagraniczne inwestycje napływały do Gwinei Bissau w tempie 16-17 mln USD rocznie. Łączna skumulowana wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich w 2018 roku szacowana była na 199 mln USD, tj. 13,6% PKB Gwinei Bissau. W 2022 roku wartość inwestycji wyniosła prawie 22 mln USD. Większość inwestycji związanych jest z sektorem rybołówstwa. Od 2011 roku daje się zauważyć wzrastające zainteresowanie Chin rynkiem Gwinei Bissau. Wśród ostatnich chińskich inwestycji można wymienić m.in. budowę zakładu produkującego konserwy rybne oraz sieci dystrybucji ryb, a także budowę zapory wodnej. Chińskie firmy inwestują także w sektorze nieruchomości oraz w sektorze boksytów. Oprócz Chin w Gwinei Bissau inwestują także firmy z USA, Portugalii i Indii.

Prawodawstwo Gwinei Bissau zapewnia równe traktowanie inwestorów niezależnie od ich pochodzenia. Władze kraju starają się zachęcać zagraniczne firmy do inwestowania w Gwinei Bissau wprowadzając szereg zachęt (w tym możliwość częściowych zwolnień podatkowych na okres 6 lat) oraz dając gwarancję dotyczące braku konfiskaty czy nacjonalizacji własności. Jednocześnie zapewniony jest transfer zysków za granicę.

Pomimo zachęt w prawodawstwie i ogromnego potencjału kraju, zwłaszcza w sektorze rolno-spożywczym, turystycznym i wydobywczym zagraniczni inwestorzy ostrożnie podchodzą do rynku Gwinei Bissau. Głównymi przeszkodami dla zagranicznych firm są m.in.: braki infrastrukturalne, wysokie koszty energii, słaby system prawny, korupcja czy niestabilna sytuacja polityczna.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym
Gwinea Bissau jest członkiem Unii Afrykańskiej, Zachodnioafrykańskiej Unii Gospodarczo-Walutowej, Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej (CEDEAO / ECOWAS), Światowej Organizacji Handlu (WTO), ONZ, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Banku Światowego, Afrykańskiego Banku Rozwoju (BAD), Konferencji NZ ds. Handlu i Rozwoju 

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską
Współpraca między Unią Europejską a Gwineą Bissau opiera się na Porozumieniu z Cotonou pomiędzy UE a krajami AKP podpisanym w 2000 roku na okres 20 lat. Jego instrumentem finansowym jest Europejski Fundusz Rozwoju (EFR).

Stosunki gospodarcze między Unią Europejską a Gwineą Bissau koncentrują się głównie na zapobieganiu konfliktom, zaopatrzeniu w wodę, energię i ogólnym wsparciu budżetowym na rzecz stabilności makroekonomicznej.

Jednym z działań UE było sfinansowanie utworzenia w 2016 roku pierwszej w kraju Agencji Promocji Inwestycji (GBI). Agencja ta promuje pozyskiwanie, realizację i monitorowanie projektów krajowych i zagranicznych inwestycje w Gwinei Bissau oraz wspieranie projektów internacjonalizacji podmiotów z Gwinei Bissau.

Stosunki dyplomatyczne między Polską a Gwineą Bissau zostały nawiązane 3 października 1973 r. Dwustronne stosunki polityczne były dość aktywne w latach siedemdziesiątych po uzyskaniu przez Gwineę Bissau niepodległości, jednak w późniejszym okresie nie były podtrzymywane.

W Bissau nie ma polskiej placówki dyplomatycznej, Republika Gwinei Bissau leży w kompetencji terytorialnej Ambasady RP w Dakarze.

Gospodarcze umowy dwustronne
Na płaszczyźnie gospodarczej nie zostały podpisane z Gwineą Bissau żadne umowy dwustronne.

Dwustronna wymiana handlowa
Wartość obrotów towarowych między Polską a Gwineą Bissau utrzymuje się w ostatnich latach na bardzo niskim poziomie i nie przekracza 2,5 mln EUR rocznie. Wymiana handlowa między dwoma krajami zdominowana jest przez polski eksport. 

W 2021 roku eksport Gwinei Bissau do Polski wyniósł 283 tys. USD. Główne produkty to orzechy kokosowe, orzechy brazylijskie i orzechy nerkowca (282 tys. USD), przyspieszacze gumy preparowanej (240 USD) oraz T-shirty (108 USD). W ciągu ostatnich 17 lat eksport Gwinei Bissau do Polski wzrósł w ujęciu rocznym o 20%, z 12,7 tys. dolarów w 2004 r. do 283 tys. dolarów w 2021 r. Z kolei eksport z Polski to głównie tytoń walcowany (415 tys. USC), ekstrakt słodowy (323 tys. USD) i inne wyroby żelazne (81,6 tys. USC) o łącznej wartości w 2021 roku 891 tys. USD. W ciągu ostatnich 17 lat eksport Polski do Gwinei Bissau wzrósł w ujęciu rocznym o 19,2%, z 45,1 tys. dolarów w 2004 r. do 891 tys. dolarów w 2021 r. 

Wzajemne inwestycje
Oficjalne źródła nie wykazują wzajemnych inwestycji pomiędzy Polską a Gwinei Bissau.

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług
Gwinea Bissau jest jednym z najtrudniejszych krajów do prowadzenia biznesu na świecie. W rankingu Banku Światowego Doing Business kraj został sklasyfikowany na 174. miejscu na 190 ocenianych państw. 

Od dnia 1 stycznia 2000 roku kraje wchodzące w skład WAEMU / UEMOA, w tym Gwinea-Bissau, stosują wspólną taryfę celną (fr. TEC, ang. CET), określającą następujące stawki celne dla produktów importowanych na terytorium państw wchodzących w skład Unii:
•    dobra mające istotne znaczenie społeczne: 0%,
•    dobra pierwszej potrzeby, surowce podstawowe, dobra inwestycyjne, szczególne środki produkcji: 5%,
•    środki produkcji i produkty pośrednie: 10%,
•    dobra konsumpcyjne: 20%,
•    dobra mające szczególne znaczenie dla rozwoju gospodarczego 35%.

Oprócz powyższych opłat celnych, mających charakter stały, obowiązują również podatki i opłaty celne czasowe, tj.:
•    podatek importowy koniunkturalny (TCI) w wysokości 10% ceny progowej mający łagodzić wpływ wahań cen niektórych towarów na światowych rynkach na lokalną produkcję i przeciwdziałać nieuczciwym praktykom. Mogą mu podlegać produkty rolnictwa, przemysłu rolno-spożywczego, hodowli i rybołówstwa (z wyjątkiem ryb i produktów na bazie ryb); 
•    degresywny podatek ochronny (TDP), wysoki: 5%, niski: 2,5%. Ma na celu czasową rekompensatę strat wynikających ze zmniejszenia ochrony taryfowej. 

Do innych opłat stosowanych przy imporcie należą:
•    opłata statystyczna (fr. redevance statistique – RSTA): 1%, dotyczy wszystkich produktów importowanych z krajów trzecich i przeznaczonych do konsumpcji;
•    wspólnotowy podatek solidarnościowy (fr. prélèvement communautaire de solidarité – PCS): 0,8%;
•    podatek wspólnotowy CEDEAO / ECOWAS (fr. prélèvement communautaire CEDEAO – PCC): 0,5%;
•    podatek Unii Afrykańskiej (fr. prélèvement de l’Union africaine – PUA): 0,2%;
•    podatek VAT (fr. TVA): 15%;
•    podatki specyficzne dla takich produktów jak cukier, przecier pomidorowy, napoje, tytoń, produkty paliwowe, tytoń;
•    opłata COSEC (0,2%) stosowana przy imporcie towarów drogą morską.
 
Dostęp do rynku pracy
Cudzoziemcy posiadający wizę i ważną kartę pobytu mogą mieszkać i pracować w Gwinei Bissau. Jednak rynek pracy i możliwości zatrudnienia są bardzo ograniczone z uwagi na bardzo wysokie bezrobocie i małą liczbę legalnie działających firm. 
 
Nabywanie i wynajem nieruchomości
Rynek nieruchomości w Gwinei Bissau praktycznie nie istnieje a hotele są nieliczne i stosunkowo drogie. Znalezienie w Bissau dogodnego mieszkania czy willi jest bardzo trudne. Ponadto, z uwagi na słabo rozwiniętą sieć dystrybucji wody czy prądu konieczne jest posiadanie własnego zespołu prądotwórczego i prywatnego ujęcia wody. Miesięczny koszt wynajmu willi w dobrym stanie (oferta w tym zakresie jest bardzo ograniczona) może wahać się w granicach 2,5-3 tys. EUR. Lokator ponosi dodatkowo koszty eksploatacji i konserwacji generatora i ujęcia wody. 
 
System zamówień publicznych
Kwestie dotyczące zamówień publicznych zostały uregulowane w Ustawie nr 19/210 z 20 czerwca 2010 roku, stanowiącej transpozycję norm ustanowionych przez Unię Gospodarczo-Walutową Afryki Zachodniej UEMOA.
Od 2011 roku w Gwinei Bissau za kwestie dotyczące zamówień publicznych odpowiadają następujące instytucje:
•    Centralna Jednostka ds. Zakupów Publicznych (UCAP) – przyznawanie zamówień publicznych,
•    Dyrekcja Generalna ds. Zamówień Publicznych (DGMP) – funkcja kontrolna,
•    Urząd ds. Regulacji Zamówień Publicznych (ARMP) – funkcja regulacyjna, w tym rozpatrywanie odwołań i nakładanie kar.

Informacje o ogłaszanych przetargach oraz o ich rozstrzygnięciach nie są publikowane w Internecie. 

Dominującym językiem w kontaktach biznesowych w Gwinei jest portugalski. Język angielski bywa wykorzystywany bardzo rzadko, dlatego planując kontakty handlowe należy przygotować ofertę w języku portugalskim i być przygotowanym na prowadzenie kontaktów w tym języku. Z uwagi na otoczenie krajami francuskojęzycznymi pewien procent ludności w Gwinei Bissau porozumiewa się również w języku francuskim.
Z uwagi na dużą presję migracyjną należy ze szczególną ostrożnością podchodzić do kwestii wystawiania zaproszeń dla potencjalnych partnerów biznesowych. Nie do rzadkości należą bowiem sytuacje, kiedy udział w imprezach targowo-wystawienniczych czy kontakty handlowe są traktowane jedynie jako pretekst do uzyskania wizy do Europy.

Ambasada RP w Dakarze 
Zgromadzenie Narodowe 
Urząd Statystyczny
Krajowa Agencja ds. Inwestycji

Urzędy w Gwinei-Bissau w większości nie posiadają swoich stron internetowych.