Polska w Senegalu

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej
Od 2000 r. Senegal jest nadal klasyfikowany przez Bank Światowy jako państwo o niskim dochodzie (low-income country), choć jest jedną z lepiej rozwijających się gospodarek regionu. Jednocześnie w 2024 roku komisja ONZ ds. polityki rozwoju (CDP) dokonała ponownej oceny (pierwsza pozytywna ocena w 2021 roku) i w przypadku spełnienia warunków w 2027 roku Senegal mógłby dołączyć do grona krajów rozwijających się. Od 2015 roku średni wzrost PKB kraju przekracza 6% (6,7% w 2018 roku, 6,5% w 2021 roku), z wyjątkiem roku 2022, kiedy wzrost realnego PKB spowolnił do 4,2% w związku ze spadkiem inwestycji prywatnych i eksportu, a także spadkiem produkcji przemysłowej (– 0,5%) spowodowane mniej korzystnym sezonem rolniczym i sankcjami Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej (CEDEAO/ECOWAS) nałożonymi na Mali, głównego odbiorcę senegalskiego eksportu oraz w wyniku rosyjskiej agresji na Ukrainę. Urósł również dług publiczny, do czego przyczyniły się dodatkowe pożyczki udzielane przez przedsiębiorstwa państwowe w celu finansowania inwestycji w sektorze naftowo-gazowym oraz akumulacja deficytów publicznych od czasu Covid-19. Osiągnął on 69,2% PKB w 2020 r., 73,2% w 2021 r. i 75% PKB w 2022 r. 
Długoterminowe perspektywy rozwoju gospodarczego Senegalu przedstawiają się pozytywnie. Jednak, biorąc pod uwagę opóźnienie w wydobyciu ropy naftowej, oczekuje się, że wzrost w 2023 r. wyniesie 5% zamiast początkowo prognozowanych 10%.Władze senegalskie zakończyły wdrażanie drugiej fazy programu gospodarczego kraju na lata 2019-23 (fr. Plan Sénégal Émergent, tzw. PSE). W pierwszej fazie zostały zrealizowane liczne inwestycje, w tym m.in. budowa nowego lotniska, rozbudowa sieci dróg (w tym budowa autostrady), budowa nowego miasta w miejscowości Diamniadio, w której powstaje nowe centrum administracyjne kraju oraz specjalna strefa ekonomiczna służąca rozwojowi przemysłu itd. Druga faza programu PSE stanowiła kontynuację dotychczasowych działań i przyczyniła się do wzmocnienia wyników makroekonomicznych kraju, poprawy podstawowych usług socjalnych i eliminacji ubóstwa poprzez m.in. rozwój infrastruktury i dywersyfikację sektora przemysłowego. 
W chwili obecnej senegalskie władze po wyborach prezydenckich w 2024. Opublikowały nowy wieloletni program rozwoju gospodarczego Senegal 2025. Plan opiera się na rozwoju sektorów takich jak przemysł wydobywczy, rolnictwo i technologie cyfrowe oraz na budowie silnego sektora prywatnego. Rozwój ma objąć całe terytorium kraju poprzez powstanie ośmiu głównych ośrodków regionalnych oraz budowę infrastruktury drogowej, kolejowej i rzecznej. Wszelkie inwestycje powinny wpisywać się w założenia trwałego i zrównoważonego rozwoju przy dużym udziale energii słonecznej i wiatrowej. Nowe władze zapowiedziały położenie nacisku na rozwój kapitału ludzkiego i edukacji oraz prowadzenie tzw. dobrych rządów, w tym poprzez walkę z korupcją. Plan zakłada wprowadzenie ogólnokrajowego systemu ubezpieczeń zdrowotnych, reformę wymiaru sprawiedliwości i instytucji oraz cyfryzację, w tym wprowadzenie cyfrowej tożsamości dla wszystkich obywateli. Dodatkowo władze zamierzają zwiększyć dochód na mieszkańca o 50% z 1660 dolarów do 2468 dolarów w ciągu pięciu lat, wydłużyć średnią długość życia o trzy lata, zapewnić powszechny dostęp do wody i energii elektrycznej, jednocześnie zmniejszając deficyt i zadłużenie oraz utrzymując inflację na poziomie 2% i gwarantując coroczny wzrost na poziomie 6%.
Ważnym czynnikiem zwiększającym gospodarczą atrakcyjność Senegalu są jego zasoby naturalne. Do niedawna głównymi zasobami były: złoto, fosforyty, cyrkon i żelazo. W ostatnich latach odkryte zostały zasoby ropy i gazu, z czego największy potencjał wykazują złoża gazu, szacowane jako siódme co do wielkości na świecie. Rozpoczęcie wydobycia w 2024 roku oznacza nie tylko szansę na dynamiczny rozwoju samego sektora wydobywczego, ale również na dalszy wzrost PKB Senegalu, zwiększenie środków na inwestycje i wzrost siły nabywczej ludności.
Tym niemniej, pomimo pozytywnych wskaźników makroekonomicznych i inicjowania kolejnych inwestycji, Senegal stoi przed bardzo poważnymi wyzwaniami, w tym m.in. walką z bezrobociem, szczególnie wśród młodych osób, analfabetyzmem społeczeństwa i biedą. Dodatkowo przeprowadzony w 2024 r. audyt sytuacji finansowej wykazał wskaźniki gorsze niż były pierwotnie ogłaszane i prognozowane. 
Charakterystyczną cechą senegalskiej gospodarki jest duży udział szarej strefy, która przyczynia się do tworzenia 97% wszystkich miejsc pracy i stanowi blisko 50% PKB kraju. Chodzi głównie o osoby, które trudnią się drobnym handlem lub prowadzą inną drobną działalność usługową (kierowcy, rzemieślnicy itd.) i których działalność nie jest praktycznie w żaden sposób kontrolowana, przez co jej prawdziwy zakres jest trudny do precyzyjnego oszacowania. Osoby zatrudnione w tzw. sektorze nieformalnym nie posiadają żadnej umowy o pracę, nie odprowadzają składek i nie płacą podatków.

Główne sektory gospodarki
Szacuje się, że udział sektora pierwszego w tworzeniu PKB wynosi 16,2%, drugiego: 23,6%, a trzeciego: 60,2%.
•    W sektorze pierwszym najważniejszą rolę pełni rolnictwo, które mimo stosunkowo niewielkiego udziału w PKB (16,2%) przyczynia się do zatrudnienia blisko 60% aktywnej zawodowo ludności. Senegalskie rolnictwo charakteryzuje się dużą wrażliwością na zmiany pogodowe i ataki szkodników. Głównymi uprawami w Senegalu są: orzeszki arachidowe, fasola niebe, maniok, arbuzy, proso, ryż i kukurydza. Rybołówstwo również stanowi istotne źródło dochodów kraju.

•    Sektor drugi to przede wszystkim sektor wydobywczy (złoto, fosfaty, cyrkon), produkcja cementu, przetwórstwo spożywcze (głównie orzeszków ziemnych: produkcja oleju i pasz, lecz również produktów rybołówstwa), sektor budowlany i roboty publiczne.

•    Sektor trzeci przeżywa dynamiczny rozwój dzięki dobrej infrastrukturze telekomunikacyjnej, która umożliwia inwestycje w dziedzinie usług telefonicznych i Internetu. Inne ważne grupy trzeciego sektora to turystyka, w tym biznesowa.

System walutowy, kurs i wymiana
Walutą Senegalu jest XOF (frank CFA będący walutą obiegową w ośmiu krajach Zachodnioafrykańskiej Unii Gospodarczej i Walutowej – ang. WAEMU, fr. UEMOA: Beninie, Burkina Faso, Wybrzeżu Kości Słoniowej, Gwinei-Bissau, Mali, Nigrze, Senegalu oraz Togo), który dzieli się na 100 centymów. Ustalony w 1999 roku stały kurs wobec euro wynosi: 1 EUR = 655,957 XOF (1000 XOF ≈ 1,52 EUR).
Transakcje dewizowe, przepływy kapitału i regulowanie wszelkiego rodzaju płatności pomiędzy Senegalem a zagranicą lub w Senegalu pomiędzy osobami tam zamieszkałymi (résidents) a mieszkającymi za granicą (non-résidents) muszą być dokonywane za pośrednictwem Centralnego Banku Państw Afryki Zachodniej (Banque Centrale des États de l'Afrique de l'Ouest - BCEAO), poczty lub uprawnionych do tego banków.
Operacje dot. inwestycji, lokaty kapitału oraz wszystkie przepływy kapitałowe pomiędzy państwami członkowskimi WAEMU/UEMOA mogą być realizowane bez żadnych ograniczeń.
Bieżące płatności na rzecz podmiotów zagranicznych są dokonywane w Senegalu, zgodnie z zasadą wolnego przepływu kapitału, przez uprawnione do tego banki lub pocztę.
Zgodnie z obowiązującą zasadą wolnego przepływu banknotów i monet wewnątrz WAEMU/UEMOA, od podróżnych zamieszkałych w Senegalu nie wymaga się żadnej deklaracji przewozu banknotów BCEAO. Natomiast osoby, które nie mieszkają w tym kraju, muszą deklarować na piśmie wszystkie przewożone waluty, jeśli ich ogólna suma przekracza równowartość 1 miliona XOF (ok. 1,5 tys. euro). Deklaracji wywozu waluty wymaga się również przy wyjeździe: od osób mieszkających w strefie WAEMU / UEMOA od kwoty równowartości 2 mln XOF (ok. 3 tys. euro) i 0,5 mln XOF (ok. 750 euro) dla pozostałych. Deklaracje wwozu, potwierdzenia wypłaty i wymiany waluty w trakcie pobytu w Senegalu należy zachować i okazać przy wyjeździe.
W 2024 r. z uwagi na spadek rezerw wypłata waluty innej niż FCFA bywa utrudniona. 

Główne bogactwa naturalne
W Senegalu wydobywa się fosforyty, złoto, cyrkon oraz żelazo, które do niedawna stanowiły jedyne, oprócz zasobów ryb, bogactwa naturalne kraju. W ostatnich latach odkryte zostały także znaczące zasoby ropy i gazu, z czego największy potencjał wykazują złoża gazu, szacowane jako siódme co do wielkości na świecie. Kontraktami na wydobycie oraz sprzedaż węglowodorów interesuje się wiele międzynarodowych firm, m.in. BP, Total i Kosmos Energy. Pierwsze wydobycia nastąpiły w 2024 r.

Infrastruktura 
Liczne inwestycje realizowane przez władze senegalskie w ostatnich latach przynoszą konkretne rezultaty: budowane i remontowane są drogi będące ważnymi osiami transportowymi. Długość senegalskiej sieci drogowej w 2023 roku to 16,5 tys. km, w tym ok. 36%, tj. 6 tys. km pokrytych nawierzchnią asfaltową, z czego 358 km to autostrady (2024 roku; w 2012 roku było to zaledwie 32 km). W 2026 r. kraj powinien posiadać 578 km autostrad. Pomimo znacznej poprawy sytuacji w sektorze transportowym problemem w przewozie towarów nadal pozostaje słaba sieć logistyczna i przestarzały park samochodowy.
Najważniejszym lotniskiem w Senegalu jest Międzynarodowy port lotniczy Blaise Diagne (Aéroport International Blaise Diagne), oddany do użytku w grudniu 2017 roku, który znajduje się w miejscowości Diass około 65 km od Dakaru. Senegal posiada też lotniska kontrolowane lub pierwszej kategorii w Ziguinchor, Saint Louis i Cap Skirring. W zakresie wymiany handlowej transport lotniczy pozostaje drogim rozwiązaniem z uwagi na brak konkurencji i brak rozwiązań infrastrukturalnych dla frachtu lotniczego.
Główny port morski usytuowany jest w Dakarze (Port Autonome de Dakar), który z uwagi na duże obłożenie przestaje być wydolny. W 2023 roku rozpoczęto budowę portu Ndayane. Zakończenie inwestycji planowane jest w 2026 roku. Porty o mniejszym znaczeniu znajdują się w Zinguinchor, Kaolack oraz Saint Louis. Senegal posiada również kilkanaście mniejszych portów rybackich, usytuowanych wzdłuż całej linii brzegowej.
Z uwagi na braki infrastrukturalne udział transportu kolejowego w rynku transportowym jest niewielki. W planach jest przywrócenie znaczenia transportu kolejowego na trasie Dakar-Bamako, ale na chwilę obecną jedyną konkretną inwestycją jest realizacja połączenia regionalnego ekspresowego pociągu TER, który docelowo ma usprawnić transport osób między Dakarem i lotniskiem.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy
Święta państwowe: 1 stycznia (Nowy Rok – Jour de l'An), 4 kwietnia (Dzień Niepodległości: Święto Narodowe Republiki Senegalu – Jour de l'Indépendance) oraz 1 maja (Święto Pracy – Fête du Travail).
Święta religijne muzułmańskie (ruchome): Tabaski (Święto Ofiarowania – Aïd al-Adha), Korité (święto kończące ramadan – Aïd El Fitr), Tamkharit (muzułmański nowy rok – 1 Moharram), Maouloud lub Gamou (urodziny proroka Mohammeda – Aid Al Maoulid), Grand Magal de Touba (największa coroczna pielgrzymka dla upamiętnienia wygnania do Gabonu szejka Amadu Bamba Mbacke, założyciela bractwa Muridów).
Święta religijne chrześcijańskie: Wielkanoc (Pâques), Wniebowstąpienie Pańskie (Ascension), Zesłanie Ducha Świętego (Pentecôte), Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny (Assomption de la Sainte Vierge, 15 sierpnia), Wszystkich Świętych (Toussaint, 1 listopada) oraz Boże Narodzenie (Noël, 25 grudnia).

Najważniejsi partnerzy handlowi
Senegal ma podpisane umowy o bilateralnej współpracy handlowej z: Australią, Danią, Finlandią, Francją, Włochami, Hiszpanią, Japonią, Rumunią, Południową Koreą, Szwajcarią, Holandią, i USA. Senegal również podpisał konwencję o unikaniu podwójnego opodatkowania z Francja, Mali i wszystkimi francuskojęzycznymi krajami (Join AfroMalgachy Organization). Senegalski kodeks inwestycyjny zawiera gwarancje dostępu i wymiany kapitału zagranicznego i repatriacji tego kapitału i zarobków – uwzględniając proceduralne wymogi i regulacje z tym związane. Obecnie nie ma żadnych barier związanych ze 100% własnością firm pochodzenia zagranicznego. Wyłączeniu podlegają jedynie sektory, gdzie rząd utrzymuje nadal kontrolę np.: wodociągi i dystrybucja wody, energii elektrycznej i portów.

Inwestycje zagraniczne
Według Światowego Raportu Inwestycyjnego 2022 opublikowanego przez UNCTAD, napływ BIZ do Burkina Faso wzrósł do 137 mln USD w 2021 r., po ujemnym napływie BIZ netto w wysokości -102 mln USD w 2020 r. Łączna wartość BIZ w 2021 r. wyniosła 2,67 mld USD. W ostatnich latach napływ zagranicznych inwestycji w stosunku rok do roku był nierównomierny. O ile wartość zagranicznych inwestycji zrealizowana w Burkina Faso w 2016 roku kształtowała się na poziomie 390 mln USD, o tyle w 2017 wyniosła ona jedynie 3 mln USD. W 2018 nastąpił ponowny wzrost inwestycji zagranicznych, który osiągnął poziom 480 mln USD.
Większość inwestycji realizowanych jest w sektorze wydobywczym z uwagi na bogate zasoby naturalne kraju (głownie złota, rud cynku, manganu). Głównymi krajami inwestującymi są Kanada, Francja, Wybrzeże Kości Słoniowej, Mali i Maroko.

Senegal jest członkiem m.in. grupy AKP (ang. ACP) zrzeszającej kraje Afryki, Karaibów i Pacyfiku, Zachodnioafrykańskiej Unii Gospodarczej i Walutowej (fr. UEMOA, ang. WAEMU), Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej (fr. CEDEAO, ang. ECOWAS), Światowej Organizacji Handlu (ang. WTO, fr. OMC), Organizacji Narodów Zjednoczonych (ang. UN, fr. ONU), Organizacji NZ ds. Wyżywienia i Rolnictwa (ang. FAO, fr. ONUAA), Międzynarodowego Funduszu Walutowego (ang. IMF, fr. FMI), Konferencji NZ ds. Handlu i Rozwoju (ang. UNCTAD, fr. CNUCED), Banku Światowego (ang. WB, fr. BM), Afrykańskiego Banku Rozwoju (ang. AfDB, fr. BAD), a także Międzynarodowej Izby Handlowej (ang. ICC, fr. CCI). 

Senegal jest jednym z najważniejszych partnerów handlowych Polski w Afryce Zachodniej. Wolumen polsko-senegalskiej wymiany handlowej w 2020 roku wyniósł ponad 147,5 mln USD. Eksport do Senegalu kształtował się na poziomie 129,2 mln USD (wzrost o około 21%), a import na poziomie 18,3 mln USD (spadek o około 37,2%). Nadwyżka obrotów bieżących wyniosła ponad 110 mln USD.
Dominującą pozycję w polskim eksporcie na rynek senegalski stanowią artykuły rolno-spożywcze (ok. 83% wywozu z Polski na ten rynek). Kolejne miejsce w polskim eksporcie na rynek senegalski należy do wyrobów przemysłu maszynowego (ok 6,1%) oraz produktów mineralnych (ok 4,3% udziału).
W strukturze polskiego eksportu do Senegalu w 2021 r. największymi grupami towarowymi były:
•    przetwory spożywcze (ekstrakt słodowy, przetwory z mąki, grysiku) – 114,3 mln USD;
•    taśmy i dyski magnetyczne – 1,04 mln USD;
•    rury, przewody – 0,3 mln USD.
Natomiast w strukturze polskiego importu z Senegalu w 2021 r. największymi grupami towarowymi były:
• naturalne fosforany wapnia, naturalne fosforany glinowo-wapniowe, kreda fosforanowa (mielone i niemielone) – 15,3 mln USD;
•    warzywa – pomidory świeże lub schłodzone – 1,4 mln USD;
•    przyrządy do analizy fizycznej – 1,2 mln USD.
 

(źródło GUS)

Gospodarcze umowy dwustronne
Do chwili obecnej obowiązuje Umowa między Rządem PRL a Rządem Republiki Senegalu o komunikacji lotniczej podpisana w dniu 1 sierpnia 1969 r. (weszła w życie dnia 22 maja 1971 r.).
Do lat osiemdziesiątych XX wieku współpraca gospodarcza między Polską a Senegalem bazowała na następujących międzyrządowych porozumieniach:
•    umowie o współpracy gospodarczej, naukowej i technicznej – podpisanej dnia 18 czerwca 1962 r. (weszła w życie w dniu 6 listopada 1963 r.),

•    umowie handlowej podpisanej dnia 18 czerwca 1962 r. (weszła w życie w dniu 6 listopada 1963 r.).

Wzajemne inwestycje
Oficjalne dane nie wskazują na wzajemne inwestycje.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską
Unia Europejska jest ważnym partnerem handlowym Senegalu. Główne kraje Europejskie z jakimi Senegal prowadzi wymianę handlowa to: Francja, Holandia i Hiszpania. 
Aktualnie Senegal znajduje się wśród krajów afrykańskich korzystających z systemu preferencji celnych GSP UE obejmującego wszystkie towary, za wyjątkiem broni i amunicji, tzw. Everything but arms. System GSP składa się z trzech poziomów liberalizacji ceł – rozwiązania ogólnego (stosowanego wobec krajów rozwijających się - DEV) oraz dwóch poziomów głębszej liberalizacji o szczególnym charakterze – szczególnego rozwiązania motywacyjnego dotyczącego zrównoważonego rozwoju i dobrych rządów dla krajów rozwijających się (tzw. GSP+) oraz poziomu liberalizacji przewidzianego dla krajów najsłabiej rozwiniętych (tzw. EBA)
Poziom dalszych relacji między UE a Senegalem po zmianie władzy z 2024 r. będzie lepiej znany w ciągu najbliższych kilku miesięcy. Część zmian – np. w zakresie rybołówstwa – mogą krótkoterminowo naruszać interes UE.