Polska w Senegalu

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy
Senegal położony jest w Afryce Zachodniej nad Oceanem Atlantyckim. Od północy graniczy z Mauretanią (długość granicy 813 km), na wschodzie z Mali (419 km), a na południu  z Gwineą (330 km) oraz Gwineą Bissau (338 km). Od strony zachodniej jego granicę stanowią Ocean Atlantycki. Z Gambią, państwem tworzącym enklawę w południowo-zachodniej części terytorium Senegalu, graniczy zarówno od południa i północy jak i od zachodu. 

Senegal zajmuje powierzchnię 196,7 tys. km2. Stolicą kraju jest Dakar (ok. 3,4 mln mieszkańców), w którym ulokowane są siedziby wielu międzynarodowych organizacji
i instytucji. Liczbę ludności kraju szacuje się obecnie na ponad 18 mln osób (2023). Ludność ta jest zróżnicowana etnicznie: Wolofowie, Fulanie, Sererowie, Mandinka/Mandingo, Diola/Jola, Soninke, inne grupy etniczne (w tym zamieszkujący Senegal Europejczycy). Językiem urzędowym Senegalu jest francuski, ale posługuje się nim jedynie ok. ⅓ ludności. Pozostali mieszkańcy używają języków plemiennych (najbardziej rozpowszechniony jest wolof). Tylko ok. 45,4% ludności umie czytać i pisać (z czego jedynie 39,8% kobiet). Najgęściej zaludniona jest zachodnia część kraju położona wzdłuż wybrzeża Oceanu Atlantyckiego, zwłaszcza region Dakaru. Największe skupiska ludności obserwowane są w pobliżu dużych miast: według danych za 2019 roku, w regionie Dakaru zamieszkiwało ok. 19% ludności Senegalu (80% potencjału gospodarczego kraju), kolejne duże aglomeracje
to Thiès oraz Diourbel. Najmniej zaludniony jest region Kédougou w południowo-wschodnim Senegalu oraz region Sédhiou na południu kraju. Niewiele ponad połowa populacji mieszka na wsi (51,1%), w miastach żyje 49,9% Senegalczyków. Obserwowana jest nadwyżka liczby mężczyzn (50,6%) nad liczbą kobiet (49,4%).
 
Warunki klimatyczne
W Senegalu panuje klimat podrównikowy monsunowy, podzielony na dwie strefy: wilgotna na południu, sucha na północy. Średnia roczna suma opadów waha się od 300–400 mm na północy do 1500-1700 mm na południu, a pora deszczowa trwa od 3 miesięcy (lipiec-wrzesień) w części północnej do 5 miesięcy (czerwiec-październik) w części południowej. Na północy opady są bardzo nieregularne (długotrwałe susze), a na południu występują częste burze. Średnia temperatura w najchłodniejszym miesiącu (styczeń) osiąga 21–24°C na wybrzeżu, a 23°C wewnątrz kraju. Natomiast w najcieplejszym okresie na wybrzeżu (maj lub październik) wynosi ona 28–32°C, a na obszarach wewnętrznych nawet (czerwiec) 33–34°C. 

Główne bogactwa naturalne
W Senegalu wydobywa się fosforyty, złoto, cyrkon oraz żelazo, które do niedawna stanowiły jedyne, oprócz zasobów ryb, bogactwa naturalne kraju. W ostatnich latach odkryte zostały także znaczące zasoby ropy i gazu, z czego największy potencjał wykazują złoża gazu, szacowane jako siódme co do wielkości na świecie. Kontraktami na wydobycie oraz sprzedaż węglowodorów interesuje się wiele międzynarodowych firm, m.in. BP, Total i Kosmos Energy. Szacuje się, że pierwsze wydobycia powinny nastąpić w 2024 roku.
 
System walutowy, kurs i wymiana
Walutą Senegalu jest XOF (frank CFA będący walutą obiegową w ośmiu krajach Zachodnioafrykańskiej Unii Gospodarczej i Walutowej – ang. WAEMU, fr. UEMOA: Beninie, Burkina Faso, Wybrzeżu Kości Słoniowej, Gwinei-Bissau, Mali, Nigrze, Senegalu oraz Togo), który dzieli się na 100 centymów. Ustalony w 1999 roku stały kurs wobec euro wynosi: 1 EUR = 655,957 XOF (1000 XOF ≈ 1,52 EUR).
Transakcje dewizowe, przepływy kapitału i regulowanie wszelkiego rodzaju płatności pomiędzy Senegalem a zagranicą lub w Senegalu pomiędzy osobami tam zamieszkałymi (résidents) a mieszkającymi za granicą (non-résidents) muszą być dokonywane za pośrednictwem Centralnego Banku Państw Afryki Zachodniej (Banque Centrale des États de l'Afrique de l'Ouest - BCEAO), poczty lub uprawnionych do tego banków.
Operacje dot. inwestycji, lokaty kapitału oraz wszystkie przepływy kapitałowe pomiędzy państwami członkowskimi WAEMU/UEMOA mogą być realizowane bez żadnych ograniczeń.
Bieżące płatności na rzecz podmiotów zagranicznych są dokonywane w Senegalu, zgodnie z zasadą wolnego przepływu kapitału, przez uprawnione do tego banki lub pocztę.
Zgodnie z obowiązującą zasadą wolnego przepływu banknotów i monet wewnątrz WAEMU/UEMOA, od podróżnych zamieszkałych w Senegalu nie wymaga się żadnej deklaracji przewozu banknotów BCEAO. Natomiast osoby, które nie mieszkają w tym kraju, muszą deklarować na piśmie wszystkie przewożone waluty, jeśli ich ogólna suma przekracza równowartość 1 miliona XOF (ok. 1,5 tys. euro). Deklaracji wywozu waluty wymaga się również przy wyjeździe: od osób mieszkających w strefie WAEMU / UEMOA od kwoty równowartości 2 mln XOF (ok. 3 tys. euro) i 0,5 mln XOF (ok. 750 euro) dla pozostałych. Deklaracje wwozu, potwierdzenia wypłaty i wymiany waluty w trakcie pobytu w Senegalu należy zachować i okazać przy wyjeździe.
Przed podróżą należy zaktualizować szczegółowe informacje celne w siedzibie Ambasady Republiki Senegalu w Warszawie (ul. Janczarów 2B, 02-959 Warszawa).
 
Religia
W myśl pierwszego artykułu Konstytucji Republiki Senegalu, jest to kraj laicki. Muzułmanie stanowią ok. 94% ludności, chrześcijanie (przede wszystkim katolicy) – 5%, a wyznawcy religii tradycyjnych – 1%.
 
Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy
Święta państwowe: 1 stycznia (Nowy Rok – Jour de l'An), 4 kwietnia (Dzień Niepodległości: Święto Narodowe Republiki Senegalu – Jour de l'Indépendance) oraz 1 maja (Święto Pracy – Fête du Travail).
Święta religijne muzułmańskie (ruchome): Tabaski (Święto Ofiarowania – Aïd al-Adha), Korité (święto kończące ramadan – Aïd El Fitr), Tamkharit (muzułmański nowy rok – 1 Moharram), Maouloud lub Gamou (urodziny proroka Mohammeda – Aid Al Maoulid), Grand Magal de Touba (największa coroczna pielgrzymka dla upamiętnienia wygnania do Gabonu szejka Amadu Bamba Mbacke, założyciela bractwa Muridów).
Święta religijne chrześcijańskie: Wielkanoc (Pâques), Wniebowstąpienie Pańskie (Ascension), Zesłanie Ducha Świętego (Pentecôte), Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny (Assomption de la Sainte Vierge, 15 sierpnia), Wszystkich Świętych (Toussaint, 1 listopada) oraz Boże Narodzenie (Noël, 25 grudnia). 
 
Infrastruktura transportowa
Liczne inwestycje realizowane przez władze senegalskie w ostatnich latach przynoszą konkretne rezultaty: budowane i remontowane są drogi będące ważnymi osiami transportowymi. Długość senegalskiej sieci drogowej w 2023 roku to 16,5 tys. km, w tym ok. 36%, tj. 6 tys. km pokrytych nawierzchnią asfaltową, z czego 358 km to autostrady (2024 roku; w 2012 roku było to zaledwie 32 km). W 2026 r. kraj powinien posiadać 578 km autostrad.  Pomimo znacznej poprawy sytuacji w sektorze transportowym problemem w przewozie towarów nadal pozostaje słaba sieć logistyczna i przestarzały park samochodowy.
Najważniejszym lotniskiem w Senegalu jest Międzynarodowy port lotniczy Blaise Diagne (Aéroport International Blaise Diagne), oddany do użytku w grudniu 2017 roku, który znajduje się w miejscowości Diass około 65 km od Dakaru. Senegal posiada też lotniska kontrolowane lub pierwszej kategorii w Ziguinchor, Saint Louis i Cap Skirring. W zakresie wymiany handlowej transport lotniczy pozostaje drogim rozwiązaniem z uwagi na brak konkurencji i brak rozwiązań infrastrukturalnych dla frachtu lotniczego.
Główny port morski usytuowany jest w Dakarze (Port Autonome de Dakar), który z uwagi na duże obłożenie przestaje być wydolny. W 2023 roku rozpoczęto budowę portu Ndayane. Zakończenie inwestycji planowane jest w 2026 roku. Porty o mniejszym znaczeniu znajdują się w Zinguinchor, Kaolack oraz Saint Louis. Senegal posiada również kilkanaście mniejszych portów rybackich, usytuowanych wzdłuż całej linii brzegowej.
Z uwagi na braki infrastrukturalne udział transportu kolejowego w rynku transportowym jest niewielki. W planach jest przywrócenie znaczenia transportu kolejowego na trasie Dakar-Bamako, ale na chwilę obecną jedyną konkretną inwestycją jest realizacja połączenia regionalnego ekspresowego pociągu TER, który docelowo ma usprawnić transport osób między Dakarem i lotniskiem.
 
Obowiązek wizowy
Obywatele polscy podróżujący do Senegalu na okres do 90 dni są zwolnieni z obowiązku wizowego. Dokumentami uprawniającymi do przekroczenia granicy są: polski paszport ważny co najmniej 6 miesięcy, dokument potwierdzający opuszczenie terytorium Senegalu po upływie dopuszczalnego okresu pobytu (np. bilet powrotny do Polski) oraz – dla osób przyjeżdżających z krajów występowania żółtej febry – aktualna Międzynarodowa Książeczka Szczepień potwierdzająca wykonanie szczepienia przeciw tej chorobie.

Wszelkie pytania w sprawie opłat i szczegółowych warunków uzyskania wizy na okres przekraczający 90 dni oraz jej ważności należy kierować bezpośrednio do Ambasady Senegalu w Warszawie.
Powyższe informacje znajdują się również w „Informacjach dla podróżujących” dostępnych na stronach MSZ RP.

Ustrój polityczny
 Zgodnie z Konstytucją z 2001 r., Senegal jest republiką demokratyczną (o systemie prezydenckim). Prezydent jest wybierany w bezpośrednich wyborach (dopuszczalne dwie tury wyborów) na 5-letnią kadencję, a jego mandat może być jednokrotnie odnowiony.
Od 2 kwietnia 2024 roku funkcję prezydenta sprawuje Bassirou Diomaye Diakhar Faye, jest piatą głową państwa w historii niepodległego Senegalu. 

Władza ustawodawcza
Zgromadzenie Narodowe, jednoizbowy parlament Senegalu, składa się ze 165 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych i bezpośrednich na 5-letnią kadencję.
Zgodnie z senegalską Konstytucją, Zgromadzenie Narodowe kontroluje prace rządu i przyjmuje ustawy. Inicjatywa ustawodawcza należy do prezydenta oraz deputowanych (art. 80).
Ostatnie wybory parlamentarne miały miejsce 31 lipca 2022 roku i odbyły się przy nieznacznie powyżej 50% frekwencji. Od września 2022 r., przewodniczącym senegalskiego Zgromadzenia Narodowego jest Amadou Mame Diop.
 
Władza wykonawcza
Stanowisko premiera zostało zniesione w maju 2019 roku. Stanowisko to zostało przywrócone po przyjęciu ustawy przez Zgromadzenie Narodowe 10 grudnia 2021 roku. Kilka tygodni później po wyborach parlamentarnych w lipcu 2022 r. prezydent Macky Sall mianował 17 września Amadou Ba na stanowisko premiera i powołał nowy rząd. 11 października 2023 r. doszło do rekonstrukcji rządu, w którym zasiadało 39 ministrów, w tym 7 kobiet.
 
​​​​Struktura administracji gospodarczej
W skład administracji gospodarczej Senegalu wchodzą m.in. następujące ministerstwa:

Ministerstwo Gospodarki, Planu i Współpracy

Ministerstwo Turystyki i Transportu Lotniczego

Ministerstwo Handlu, oraz Małych i Średnich Przedsiębiorstw

Ministerstwo Mikrofinansowania oraz Gospodarki Społecznej i Solidarnej

Ministerstwo Zatrudnienia, Kształcenia Zawodowego i Rzemiosła

Ministerstwo Gospodarki Cyfrowej i Telekomunikacji
 

Sądownictwo gospodarcze
Organami sądowniczymi są: sądy pierwszej instancji (trybunały departamentalne, regionalne i sądy przysięgłych), sądy apelacyjne, sądy specjalne (sądy ds. dzieci, trybunały pracy, sąd ds. zwalczania nielegalnego bogacenia się, wysoki trybunał sprawiedliwości), sądy najwyższej instancji (Sąd Najwyższy, Rada Konstytucyjna, Trybunał Obrachunkowy).
W związku z rosnącym znaczeniem arbitrażu w rozwiązywaniu sporów handlowych w 1998 roku zostało powołane przy Izbie Handlowo-Przemysłowo-Rolniczej w Dakarze (we współpracy z Radą Adwokacką Senegalu i przy wsparciu Banku Światowego poprzez Komitet Reformy Prawnej) Centrum Arbitrażu, Mediacji i Ugody.
Senegal m.in. ratyfikował Konwencję waszyngtońską z 1965 roku w sprawie rozstrzygania sporów inwestycyjnych między państwami a obywatelami państw drugich (CIRDI) i przystąpił do Konwencji nowojorskiej z 1958 roku o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych.
W celu poprawy aktualnej sytuacji związanej z uregulowaniem sporu handlowego władze senegalskie wprowadzają nowe rozwiązania służące rozwiązywaniu sporów między firmami. W 2017 władze senegalskie przyjęły ustawę powołującą do życia trybunały handlowe, które mają odciążyć sądy i przyczynić się do skrócenia czasu oczekiwania na wyrok oraz sprawniejszego egzekwowania postanowień poszczególnych umów. Trybunały rozstrzygają w pierwszej instancji spory do wartości 25 mln franków CFA, tj. ponad 38 tys. euro. W przypadku sporów przekraczających ww. kwoty właściwym organem są handlowe izby odwoławcze. Inauguracji pierwszego trybunału handlowego w Senegalu dokonano 23 lutego 2018 r. w Dakarze.

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej
Od 2000 r. Senegal znajduje się na prowadzonej przez ONZ liście najsłabiej rozwiniętych krajów świata (LDCs – Least Developed Countries), a przez Bank Światowy nadal klasyfikowany jest jako państwo o niskim dochodzie (low-income country), choć jest jedną z lepiej rozwijających się gospodarek regionu. Jednak w 2024 roku komisja ONZ ds. polityki rozwoju (CDP) dokona ponownej oceny (pierwsza pozytywna ocena w 2021 roku) i w przypadku spełnienia warunków w 2027 roku Senegal mógłby dołączyć do grona krajów rozwijających się. Od 2015 roku średni wzrost PKB kraju przekracza 6% (6,7% w 2018 roku, 6,5% w 2021 roku), z wyjątkiem roku 2022, kiedy wzrost realnego PKB spowolnił do 4,2% w związku ze spadkiem inwestycji prywatnych i eksportu, a także spadkiem produkcji przemysłowej (– 0,5%) spowodowane mniej korzystnym sezonem rolniczym i sankcjami Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej (CEDEAO/ECOWAS) nałożonymi na Mali, głównego odbiorcę senegalskiego eksportu oraz w wyniku rosyjskiej agresji na Ukrainę. Urósł również dług publiczny, do czego przyczyniły się dodatkowe pożyczki udzielane przez przedsiębiorstwa państwowe w celu finansowania inwestycji w sektorze naftowo-gazowym oraz akumulacja deficytów publicznych od czasu Covid-19. Osiągnął on 69,2% PKB w 2020 r., 73,2% w 2021 r. i 75% PKB w 2022 r. 

Długoterminowe perspektywy rozwoju gospodarczego Senegalu przedstawiają się pozytywnie. Jednak, biorąc pod uwagę opóźnienie w wydobyciu ropy naftowej, oczekuje się, że wzrost w 2023 r. wyniesie 5% zamiast początkowo prognozowanych 10%.Władze senegalskie zakończyły wdrażanie drugiej fazy programu gospodarczego kraju na lata 2019-23 (fr. Plan Sénégal Émergent, tzw. PSE). W pierwszej fazie zostały zrealizowane liczne inwestycje, w tym m.in. budowa nowego lotniska, rozbudowa sieci dróg (w tym budowa autostrady), budowa nowego miasta w miejscowości Diamniadio, w której powstaje nowe centrum administracyjne kraju oraz specjalna strefa ekonomiczna służąca rozwojowi przemysłu itd. Druga faza programu PSE stanowiła kontynuację dotychczasowych działań i przyczyniła się do wzmocnienia wyników makroekonomicznych kraju, poprawy podstawowych usług socjalnych i eliminacji ubóstwa poprzez m.in. rozwój infrastruktury i dywersyfikację sektora przemysłowego. W chwili obecnej senegalskie władze rozpoczęły wdrażanie planu na lata 2024-2028 tj. PAP 3. Zgodnie z oczekiwaniami zaplanowane inwestycje i reformy mają pozwolić na osiągnięcie średniego rocznego wzrostu na poziomie 9%, wzrost PKP na mieszkańca o 34% (2 286 dolarów), osiągnięcie wskaźnika rozwoju społecznego do poziomu 0,6% oraz powszechnego dostępu do wody pitnej i energii elektrycznej. 

Ważnym czynnikiem zwiększającym gospodarczą atrakcyjność Senegalu są jego zasoby naturalne. Do niedawna głównymi zasobami były: złoto, fosforyty, cyrkon i żelazo. W ostatnich latach odkryte zostały zasoby ropy i gazu, z czego największy potencjał wykazują złoża gazu, szacowane jako siódme co do wielkości na świecie. Perspektywa rozpoczęcia ich wydobycia (prawdopodobnie w 2024 roku) oznacza nie tylko szansę na dynamiczny rozwoju samego sektora wydobywczego, ale również na dalszy wzrost PKB Senegalu, zwiększenie środków na inwestycje i wzrost siły nabywczej ludności.

Tym niemniej, pomimo pozytywnych wskaźników makroekonomicznych i inicjowania kolejnych inwestycji, Senegal stoi przed bardzo poważnymi wyzwaniami, w tym m.in. walką z bezrobociem, szczególnie wśród młodych osób, analfabetyzmem społeczeństwa i biedą. Według Banku Światowego wskaźnik ubóstwa w 2022 r. utrzymywał się na poziomie około 37%, ponieważ wzrost gospodarczy jest napędzany przez usługi miejskie, podczas gdy biedni żyją z rolnictwa na obszarach wiejskich. Z jednej strony Senegal notuje wysoki poziom przyrostu PKB, z drugiej jednak strony nie jest on wystraczająco duży by nadążyć za wysokim poziomem przyrostu naturalnego (2020 r. – 16 mln, 2023 r. – 18 mln). 
Charakterystyczną cechą senegalskiej gospodarki jest duży udział szarej strefy, która przyczynia się do tworzenia 97% wszystkich miejsc pracy i stanowi blisko 50% PKB kraju. Chodzi głównie o osoby, które trudnią się drobnym handlem lub prowadzą inną drobną działalność usługową (kierowcy, rzemieślnicy itd.) i których działalność nie jest praktycznie w żaden sposób kontrolowana, przez co jej prawdziwy zakres jest trudny do precyzyjnego oszacowania. Osoby zatrudnione w tzw. sektorze nieformalnym nie posiadają żadnej umowy o pracę, nie odprowadzają składek i nie płacą podatków.
 

Główne sektory gospodarki
Senegalskie Ministerstwo Gospodarki i Finansów szacuje, że udział sektora pierwszego w tworzeniu PKB wynosi 16,2%, drugiego: 23,6%, a trzeciego: 60,2%.
W sektorze pierwszym najważniejszą rolę pełni rolnictwo, które mimo stosunkowo niewielkiego udziału w PKB (16,2%) przyczynia się do zatrudnienia blisko 60% aktywnej zawodowo ludności. Senegalskie rolnictwo charakteryzuje się dużą wrażliwością na zmiany pogodowe i ataki szkodników. Głównymi uprawami w Senegalu są: orzeszki arachidowe, fasola niebe, maniok, arbuzy, proso, ryż i kukurydza. Rybołówstwo również stanowi istotne źródło dochodów kraju.

Sektor drugi to przede wszystkim sektor wydobywczy (złoto, fosfaty, cyrkon), produkcja cementu, przetwórstwo spożywcze (głównie orzeszków ziemnych: produkcja oleju i pasz, lecz również produktów rybołówstwa), sektor budowlany i roboty publiczne.

Sektor trzeci przeżywa dynamiczny rozwój dzięki dobrej infrastrukturze telekomunikacyjnej, która umożliwia inwestycje w dziedzinie usług telefonicznych i Internetu. Inne ważne grupy trzeciego sektora to turystyka, w tym biznesowa. 
 

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Handel zagraniczny
Globalna wartość senegalskiego eksportu wyniosła w 2018 roku 2,55 mld EUR, co oznacza wzrost o 12,24% w porównaniu do roku poprzedniego. Wzrost wynikał w głównej mierze ze wzrostu eksportu kwasu fosforowego (+64,8%), owoców morza (+53,4%), złota (+42,3%) i produktów paliwowych (+5,9%). Po spadku eksportu o 7,6% w 2020 r., wywołanym pandemią Covid-19, powrócił on do trendu wzrostowego zapoczątkowanego przed 2020 r. i w 2021 r. wyniósł 4,39 mld EUR w porównaniu do 3,45 mld EUR w 2020 r., co oznacza wzrost o 27,6%. Senegalski eksport jest skierowany głównie na rynki krajów afrykańskich (39,9% całego senegalskiego eksportu 2021 – 1,76 mld EUR, +18,7% w porównaniu do 2020), europejskich (28,8% – 1,2 mln EUR, +42,5%) i azjatyckich (20,00% – 849 mln EUR, +42%).
Głównymi towarami eksportowanymi przez Senegal w 2018 roku były następujące grupy produktów: złoto niemonetarne (477,78 mln EUR, wzrost o 42,3% w porównaniu do roku poprzedniego), świeże ryby (257,64 mln EUR, +0,3%), kwas fosforowy (239,65 mln EUR, +63,8%), produkty paliwowe (200,85 mln EUR, -5,9%), cement hydrauliczny (131,87 mln EUR, -26,5%), buliony (109,2 mln EUR, -0,8%), orzeszki ziemne i produkty pochodne (96,8 mln EUR, -0,7%), mięczaki i skorupiaki (91 mln EUR, +53,4%). Dla porównania w 2021 r. głównymi produktami eksportowymi kraju pozostawało złoto (18,7%). Na dalszych miejscach znalazły się: ropa naftowa (14,9%), pięciotlenek difosforu (9,2%), mrożone ryby (5,7%) i orzeszki ziemne (5,4%).

Na najważniejszego odbiorcę senegalskich towarów wyrosła w 2018 roku Szwajcaria, która odbiera łącznie 18,06% całego senegalskiego eksportu. Natomiast w 2021 r. na głównego partnera eksportowego Senegalu wyrosło Mali (20%), wyprzedzając Indie (15,2%), Szwajcarię (12%), Chiny i Wybrzeże Kości Słoniowej.
Wartość produktów zaimportowanych przez Senegal w 2018 roku wyniosła 5,97 mld EUR, co oznacza wzrost o +10,7% w porównaniu do roku poprzedniego. Największy wzrost importu odnotowano w grupie gotowych produktów paliwowych (+47,3%), olejów paliwowych (+25,7%), metali i produktów z metalu (+21,8%), pojazdów i części zamiennych (+20%). Spadek importu nastąpił natomiast w grupie olejów i tłuszczów (-25,5%) oraz maszyn i urządzeń (-12,3%). Import w roku 2021 wyniósł 8,2 mld EUR w porównaniu z 6,9 mld EUR w 2020 r., co oznacza wzrost o prawie 20%. 

Największy udział w senegalskim imporcie w 2018 roku, podobnie jak w latach poprzednich, miały następujące produkty: maszyny i urządzenia (757,98 mln EUR, wzrost o 7,3% w porównaniu do roku poprzedniego), gotowe produkty paliwowe (648,52 mln EUR), ryż (320,14 mln EUR, +1,4%), zboża, (132,94 mln EUR, -2%), oleje paliwowe (579,31 mln EUR), pojazdy i części zamienne (591,5 mln EUR, +17,3%). W 2021 r. największy udział w imporcie osiągnęły oleje naftowe (22,3%), ryż (4,9%) i leki (3,2%).

Głównymi eksporterami do Senegalu w 2018 roku byli dostawcy z Europy (47,7% całego senegalskiego importu), Azji (27,0%) i Afryki (18%). Dla porównania w 2021 roku: 49% z Europy, 29,4% z Azji i 13,4% z Afryki. W 2021 roku kraje pochodzenia importowanych produktów pozostały w głównej mierze bez zmian z porównaniu z latami poprzednimi, tj.: Francja (11,8%), Chiny (9,7%), Indie (7,1%), Rosja (5,7%) i Nigerii (5,3%). W 2022 r. Francja, posiadająca zaledwie 9,2% udziału w rynku, utraciła pozycję wiodącego dostawcy towarów do kraju, na rzecz zwłaszcza Chin (10%). Na wzroście całkowitego importu z Senegalu skorzystało również kilka krajów UE, które odnotowały wzrost swoich udziałów w rynku w latach 2021-2022, takich jak Belgia-Luksemburg (z 4,7% do 6,3%), Hiszpania (z 4,7% do 6,1%), Holandia (z 4,8% do 5,2%) i Niemcy (z 1,8% do 2,2%). Wyroby gotowe, które od kilku lat są głównym przedmiotem importu, stanowiły 69,7% ogółu importowanych produktów w 2021 r. w porównaniu do 68% w 2020 r.

Bilans handlowy Senegalu w 2018 roku, podobnie jak w poprzednich latach był ujemny i wyniósł -3,42 mld EUR wobec -3,12 mld EUR w poprzednim roku. Wzrost deficytu w porównaniu do roku poprzedniego wynika głównie z większego deficytu w handlu produktami paliwowymi (-439 mln EUR w 2018 roku wobec 241,38 mln EUR w roku poprzednim), a także mniejszej nadwyżki w handlu cementem (+108,34 mln EUR w 2018 roku wobec +164,88 mln EUR w roku poprzednim) i świeżymi rybami (+188 mln EUR w 2018 roku wobec 226,45 mln EUR w roku poprzednim). Jednocześnie, na uwagę zasługuje większa nadwyżka w handlu złotem (476,36 mln EUR w 2018 roku wobec 334,49 mln w roku poprzednim). Deficyt handlowy (towarowy) za 2021 rok wyniósł 4,16 mld EUR (dane WTO). 
 

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym
Senegal jest członkiem m.in. grupy AKP (ang. ACP) zrzeszającej kraje Afryki, Karaibów i Pacyfiku, Zachodnioafrykańskiej Unii Gospodarczej i Walutowej (fr. UEMOA, ang. WAEMU), Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej (fr. CEDEAO, ang. ECOWAS), Światowej Organizacji Handlu (ang. WTO, fr. OMC), Organizacji Narodów Zjednoczonych (ang. UN, fr. ONU), Organizacji NZ ds. Wyżywienia i Rolnictwa (ang. FAO, fr. ONUAA), Międzynarodowego Funduszu Walutowego (ang. IMF, fr. FMI), Konferencji NZ ds. Handlu i Rozwoju (ang. UNCTAD, fr. CNUCED), Banku Światowego (ang. WB, fr. BM), Afrykańskiego Banku Rozwoju (ang. AfDB, fr. BAD), a także Międzynarodowej Izby Handlowej (ang. ICC, fr. CCI).

Gospodarcze umowy dwustronne
Do chwili obecnej obowiązuje Umowa między Rządem PRL a Rządem Republiki Senegalu o komunikacji lotniczej podpisana w dniu 1 sierpnia 1969 r. (weszła w życie dnia 22 maja 1971 r.).

Do lat osiemdziesiątych XX wieku współpraca gospodarcza między Polską a Senegalem bazowała na następujących międzyrządowych porozumieniach:

• umowie o współpracy gospodarczej, naukowej i technicznej – podpisanej dnia 18 czerwca 1962 r. (weszła w życie w dniu 6 listopada 1963 r.),
• umowie handlowej podpisanej dnia 18 czerwca 1962 r. (weszła w życie w dniu 6 listopada 1963 r.).
   

Dwustronna wymiana handlowa
Senegal jest jednym z najważniejszych partnerów handlowych Polski w Afryce Zachodniej. Wolumen polsko-senegalskiej wymiany handlowej w 2020 roku wyniósł ponad 147,5 mln USD. Eksport do Senegalu kształtował się na poziomie 129,2 mln USD (wzrost o około 21%), a import na poziomie 18,3 mln USD (spadek o około 37,2%). Nadwyżka obrotów bieżących wyniosła ponad 110 mln USD.

Dominującą pozycję w polskim eksporcie na rynek senegalski stanowią artykuły rolno-spożywcze (ok. 83% wywozu z Polski na ten rynek). Kolejne miejsce w polskim eksporcie na rynek senegalski należy do wyrobów przemysłu maszynowego (ok 6,1%) oraz produktów mineralnych (ok 4,3% udziału).
W strukturze polskiego eksportu do Senegalu w 2021 r. największymi grupami towarowymi były:
•    przetwory spożywcze (ekstrakt słodowy, przetwory z mąki, grysiku) – 114,3 mln USD;
•    taśmy i dyski magnetyczne – 1,04 mln USD;
•    rury, przewody – 0,3 mln USD.

Natomiast w strukturze polskiego importu z Senegalu w 2021 r. największymi grupami towarowymi były:
•    naturalne fosforany wapnia, naturalne fosforany glinowo-wapniowe, kreda fosforanowa (mielone i niemielone) – 15,3 mln USD;
•    warzywa – pomidory świeże lub schłodzone – 1,4 mln USD;
•    przyrządy do analizy fizycznej – 1,2 mln USD.
 

Polsko-senegalska wymiana towarowa kształtowała się w ostatnich latach następująco:

(Źródło: MR)
 

Wzajemne inwestycje
Według danych NBP poziom polskich inwestycji bezpośrednich w Senegalu w latach 2011-17 przedstawiał się następująco (wartości w mln EUR):

(Źródło: GUS)
 

Współpraca samorządów gospodarczych
W ostatnich latach zorganizowane zostały następujące misje gospodarcze do Senegalu:
•    W kwietniu 2014 roku PAIZ zorganizowała Polsko-Senegalskie Forum Gospodarcze
•    W lipcu 2016 roku KIG organizowała misję gospodarczą polskich przedsiębiorców
•    W lipcu 2018 roku Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego zorganizował misję przedstawicieli województwa małopolskiego
•    W grudniu 2018 roku ZBH PAIH organizował misję gospodarczą firm sektora spożywczego do Senegalu
•    W maju 2019 roku KIG organizował misję gospodarczą polskich przedsiębiorców
•    W lutym 2022 roku odbył się polsko-senegalski okrągły stół gospodarczy

Misje przyczyniły się do nawiązania wielu nowych kontaktów handlowych i do wzmocnienia wizerunku Polski jako interesującego partnera biznesowego.

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług
Od dnia 1 stycznia 2000 roku produkty pochodzące z krajów, które nie są członkami WAEMU/UEMOA, niezależnie od miejsca ich wjazdu na terytorium tej wspólnoty, podlegają cłom przywozowym oraz innym podatkom i opłatom określonym we wspólnej taryfie celnej TEC (Tarif Extérieur Commun).
Taryfa ta opiera się na trzech założeniach: kategoryzacji produktów, cłach i opłatach stałych oraz cłach i opłatach czasowych.

Od 1 stycznia 2015 roku nomenklatura taryfowa dzieli towary na 5 kategorii, sklasyfikowane tak, aby zachęcać przedsiębiorców do importu produktów podstawowych i przetwarzania ich na miejscu:
•    kategoria 0: podstawowe produkty istotne z punktu widzenia społecznego (figurujące na liście obejmującej ograniczoną liczbę towarów, w tym m.in. produkty farmaceutyczne, sprzęt medyczno-chirurgiczny, książki, papier gazetowy) – cło w wysokości 0%,
•    kategoria 1: dobra pierwszej potrzeby, podstawowe surowce, dobra inwestycyjne, specyficzne czynniki produkcji – cło w wysokości 5%,
•    kategoria 2: czynniki produkcji i dobra pośrednie – cło w wysokości 10%,
•    kategoria 3: finalne dobra konsumpcyjne i produkty nie objęte innymi kategoriami – cło w wysokości 20%,
•    Kategoria 4: dobra mające szczególne znaczenie dla rozwoju gospodarczego – cło w wysokości 35%.

Oprócz ww. ceł obowiązują również opłaty stałe, które przeznaczone są na finansowanie działalności WAEMU/UEMOA, tj.:
•    opłata statystyczna (Redevance Statistique – RS) w wysokości 1% dotyczącą wszystkich produktów importowanych z krajów trzecich i przeznaczonych do konsumpcji (łączenie z tymi zwolnionymi z cła), z wyjątkiem dóbr importowanych z tytułu przywilejów dyplomatycznych oraz dóbr nabytych w ramach finansowania przyznanego przez zagranicznych partnerów (pod warunkiem istnienia klauzuli zwalniającej z opłat fiskalnych i parafiskalnych),
•    wspólnotowy podatek solidarnościowy (Prélèvement Communautaire de Solidarité – PCS) w wysokości 1% stosowany do produktów importowanych spoza WAEMU / UEMOA.
Do ceł oraz podatków i opłat czasowych należy:
•    podatek importowy koniunkturalny – TCI (ma on złagodzić wpływ wahań cen niektórych towarów na światowych rynkach na lokalną produkcję i przeciwdziałać nieuczciwym praktykom), któremu mogą podlegać produkty rolnictwa, przemysłu rolno-spożywczego, hodowli i rybołówstwa, z wyjątkiem ryb i produktów na bazie ryb; obecnie dotyczy on cukru (w formie opłaty wyrównawczej uzależnionej od ceny progowej ustalonej przez WAEMU/UEMOA) i olejów roślinnych (10% wartości importu obliczanej z uwzględnieniem ceny progowej).
•    Ponadto w ramach preferencyjnego wspólnotowego systemu taryfowego całkowicie zwolnione z ceł i opłat przywozowych są niektóre towary pochodzące z krajów WAEMU/UEMOA, w tym produkty regionalne, wyroby tradycyjnego rzemiosła oraz produkty przemysłowe posiadające specjalne zezwolenie. Natomiast pozostałe produkty przemysłowe pochodzące z krajów wspólnoty korzystają z redukcji ceł i opłat przywozowych w wysokości 5% w stosunku do tych, którym podlegają te same produkty importowane z krajów trzecich.

Do innych opłat stosowanych w imporcie należą też:
•    podatek wspólnotowy w ramach ECOWAS/CEDEAO (0,5% wartości towaru), który dotyczy wszystkich towarów importowanych do wspólnoty z krajów trzecich i wprowadzonych do obrotu,
•    opłata COSEC (0,2%) stosowana przy imporcie towarów drogą morską,
•    podatek VAT (18%), z wyjątkiem produktów objętych zwolnieniem,
•    podatki specyficzne (stawki akcyzy zależą od rodzaju towaru), którym podlegają produkty naftowe, alkohole, płyny zawierające alkohol, napoje gazowane, kawa, herbata, orzechy kola, tytoń, tłuszcze, perfumy.
Zakazy importu są nieliczne. Dotyczą one produktów mogących przyczynić się do zakłócenia porządku publicznego lub obrazy moralności. Od października 2005 roku obowiązuje też embargo na import drobiu, mięsa drobiowego i jaj przeznaczonych do konsumpcji. Ponadto zakazany jest przywóz używanego sprzętu do hodowli drobiu.
 

Dostęp do rynku pracy
Przepisu senegalskiego Kodeksu pracy dotyczą wszystkich pracowników niezależnie od płci i obywatelstwa. Pracownicy spoza Senegalu mogą być zatrudnieni tylko po uzyskaniu wstępnej zgody i uzyskaniu zatwierdzenia umowy o pracę przez Ministerstwo właściwe ds. pracy. Dla niektórych zawodów i poziomów kwalifikacji zawodowych zatrudnianie pracowników zagranicznych może być zakazane lub ograniczone dekretem w celu zapewnienia pełnego zatrudnienia miejscowej sile roboczej.

W Senegalu obowiązują dwa rodzaje umowy o pracę: umowa na czas określony i umowa na czas nieokreślony. Ponadto, prawodawstwo przewiduje możliwość zawarcia umowy na czas próbny: minimum 3 miesiące dla kadry zarządzającej i 1 miesiąc dla pozostałych pracowników (chyba że porozumienia grupowe stanowią inaczej).

Tygodniowy czas pracy wynosi w Senegalu 40 godzin. Pracownikowi przysługują 2 dni płatnego urlopu za każdy przepracowany miesiąc – prawo do urlopu nabywa się po przepracowaniu 1 roku. Minimalne miesięczne wynagrodzenie od 1 grudnia 2019 wynosi 58.900 XOF (tj. 89,79 euro).

System zamówień publicznych
Tekst Kodeksu zamówień publicznych (Code des marchés publics), ogłoszonego dekretem prezydenta Senegalu nr 2007-545 z dnia 25 kwietnia 2007 roku, jest dostępny na stronach internetowych rządu Senegalu.

Kodeks ten został zmodyfikowany dekretem nr 2011-04 z dnia 6 stycznia 2011 roku, a następnie dekretem nr 2014-1212 z dnia 22 września 2014, który jest opublikowany w Dzienniku Urzędowym Senegalu.

Kodeks określa m.in. zakres stosowania procedury zamówień publicznych, warunki przygotowywania, realizacji i kontroli przyznawania zamówień, procedurę odstąpienia od umowy i odraczania realizacji zamówień, sposób regulowania sporów.

Kodeks przewiduje takie formy udzielania zamówień publicznych, jak przetarg (otwarty, ze wstępną kwalifikacją, otwarty dwuetapowy, ograniczony), porozumienie bezpośrednie, procedury szczególne.

Zgodnie z postanowieniami kodeksu zamówienia publiczne na sumę przekraczającą 100 mln XOF (152 tys. euro) muszą być zatwierdzone przez Ministra Finansów, a o wartości powyżej 500 mln XOF (762 tys. euro) – przez szefa rządu.

Kontrolę na zamówieniami publicznymi sprawują w Senegalu: Urząd Regulacji Zamówień Publicznych – ARMP (niezależny organ) i Centralna Dyrekcja Zamówień Publicznych – DCMP (wchodząca w skład struktury Ministerstwa Gospodarki, Planu i Współpracy).

Informacje nt. ogłaszanych w Senegalu przetargów dotyczących zamówień publicznych są dostępne w wersji elektronicznej na Portalu Zamówień Publicznych Senegalu.

Polskie instytucje
Ambasada RP w Dakarze
Adres: Route des Almadies, Les Jardins des Almadies, App. 4/A, Dakar, Senegal
Telefon: +221 33 859 57 70
Faks: +221 33 865 14 87
E-mail: dakar.amb.sekretariat@msz.gov.pl
 

Ważną rolę w kontaktach biznesowych z afrykańskimi przedsiębiorcami pełnią bezpośrednie spotkania. Samo przesłanie oferty i prowadzenie biznesu na odległość często okazuje się niewystarczające. Przyjazd na miejsce w celu spotkania swojego przyszłego kontrahenta jest odbierane jako wyraz poważnego traktowania swojego rozmówcy i szacunku do kraju, z którym będzie się prowadzić kontakty handlowe. W kulturze afrykańskiej istotny jest aspekt społeczny kontaktów międzyludzkich, tj. bezpośrednich spotkań, odbycia rozmowy czy wspólnego zjedzenia posiłku. Często odwiedzając np. miejsce przyszłej inwestycji ważniejsze od zobaczenia samego terenu jest spotkanie z ludźmi, przedstawicielami lokalnej społeczności, lokalnymi przywódcami religijnymi czy szefami danej dzielnicy.

W Senegalu muzułmanie i chrześcijanie żyją w zgodzie. Z tego powodu odmienności religijne nie powinny stanowić większej bariery w kontaktach biznesowych. Tym niemniej, należy zapoznać się z podstawowymi informacjami dotyczącymi np. zwyczajów i świąt islamskich, co pozwoli uniknąć wielu niezręcznych sytuacji, jak np. dopominanie się o kontakt w piątek w czasie modlitwy czy zapraszanie na lunch w okresie ramadanu. Podczas spotkań w restauracji wskazane jest wcześniejsze wybadanie preferencji kulinarnych partnera biznesowego w zakresie spożywania wieprzowiny czy alkoholu.

Duży udział szarej strefy w senegalskiej gospodarce również może mieć wpływ na prowadzenie biznesu z partnerami zagranicznymi. Można nieprawidłowo ocenić potencjał swojego przyszłego kontrahenta tylko dlatego, że nie był on zainteresowany pełnym przedstawieniem zakresu swojej działalności. Brak strony internetowej firmy czy profesjonalnego adresu e-mail również nie musi świadczyć o braku wiarygodności partnera biznesowego. Z drugiej strony, nawet profesjonalna strona internetowa i komplet przedłożonych dokumentów również może nie dawać pełnego obrazu działalności kontrahenta.

Z uwagi na dużą presję migracyjną należy ze szczególną ostrożnością podchodzić do kwestii wystawiania zaproszeń dla potencjalnych partnerów biznesowych. Nie do rzadkości należą bowiem sytuacje, kiedy udział w imprezach targowo-wystawienniczych czy kontakty handlowe są traktowane jedynie jako pretekst do uzyskania wizy do Europy.

Administracja gospodarcza

Oficjalna strona Rządu Senegalu

Ministerstwo Gospodarki, Planu i Współpracy

Ministerstwo Turystyki i Transportu Lotniczego

Ministerstwo Handlu, oraz Małych i Średnich Przedsiębiorstw

Ministerstwo Mikrofinansowania oraz Gospodarki Społecznej i Solidarnej

Ministerstwo Zatrudnienia, Kształcenia Zawodowego i Rzemiosła

Ministerstwo Gospodarki Cyfrowej i Telekomunikacji 
 

Samorządy gospodarcze

Krajowa Rada Pracodawców Senegalu
 

Oficjalna prasa ekonomiczna

Brak specjalistycznych wydawnictw o profilu ściśle ekonomicznym. Bieżące informacje nt. gospodarki kraju można śledzić w następujących mediach:

Dziennik Le Quotidien

Dziennik Le Soleil

Dziennik Sud Quotidien

Dziennik Walf Quotidien

Senegalska Agencja Prasowa (Agence de Presse Sénégalaise)
 

Oficjalne strony internetowe o charakterze ekonomicznym

Dziennik Urzędowy Republiki Senegalu

APIX - Krajowa Agencja Promocji Inwestycji i Dużych Projektów (Agence Nationale chargée de la Promotion de l'Investissement et des grands Travaux - APIX)

Izba Handlowo-Przemysłowo-Rolnicza w Dakarze (Chambre de Commerce, d'Industrie et d'Agriculture de Dakar - CCIAD)

Senegalski Urząd Ceł (Douanes Sénégalaises)

Senegalskie Biuro Prawa Autorskiego (Bureau sénégalais des droits d'auteur – BSDA)

Senegalskie Stowarzyszenie Normalizacyjne (Association Sénégalaise de Normalisation – ASN)

Agencja Rozwoju i Wspierania MŚP (Agence de Développement et d'Encadrement des PME - ADEPME)

Portal Zamówień Publicznych Senegalu
 

Polskie instytucje

• Ambasada RP w Dakarze
  Adres: Route des Almadies, Les Jardins des Almadies, App. 4/A, Dakar, Senegal
  Telefon: +221 33 859 57 70
  Faks: +221 33 865 14 87
  ​​​E-mail: dakar.amb.sekretariat@msz.gov.pl
• Zagraniczne Biuro Handlowe PAIH w Dakarze
  Adres: Immeuble la Rotonde, Rue du D. Theze x Amadou A. Ndoye, Dakar Ponty, Senegal
  Telefon: +221 776 260 734
  E-mail: leszek.bialy@paih.gov.pl (Kierownik Biura: Leszek Biały)