Mali
Krótki opis gospodarki i jej struktury
Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej
Gospodarka kraju jest zależna w ogromnym stopniu od wydobycia złota i uprawy bawełny. Oba te produkty dominują w strukturze wymiany handlowej Mali i stanowią blisko 75% całej wartości malijskiego eksportu.
Przemysł wytwórczy w Mali jest bardzo słabo rozwinięty, kraj musi sprowadzać większość artykułów konsumpcyjnych.
W związku z dynamicznymi przyrostem naturalnym na poziomie 3,1% rocznie każdego roku na rynek pracy trafia ok. 300 tys. osób, podczas gdy nowych miejsc pracy powstaje tylko ok. 44,5 tys. Problemem jest także brak wykształcenia siły roboczej, a oferta dotycząca kształcenia zawodowego nie jest dostosowana do potrzeb rynkowych.
Analizując sytuację gospodarczą Mali, należy wziąć pod uwagę, że od 2012 kraj znajduje się w trudnej sytuacji bezpieczeństwa i przeżywa kryzys humanitarny. Ocenia się, że nawet 2/3 terytorium pozostaje pod wpływem grup terrorystycznych, a 5,2 mln osób nie ma zapewnionego wystarczającego dostępu do żywności. Pomimo powyższych trudności, gospodarka Mali utrzymywała dość wysoki poziom wzrostu gospodarczego do czasu nałożenia sankcji gospodarczych i finansowych przez Wspólnotę Gospodarczą Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS) oraz Unię Gospodarczą i Walutową Afryki Zachodniej (UEMOA) przez znaczną część 2022 roku.
Tym niemniej, w dłuższej perspektywie wydaje się, że dynamiczny rozwój malijskiej gospodarki może być hamowany przez zagrożenie ze strony grup terrorystycznych. Ponadto, przeszkodą w trwałym rozwoju gospodarki może być także słabo rozwinięta infrastruktura (zły stan dróg, brak połączeń kolejowych, deficyt energetyczny) oraz wysoki poziom korupcji. W ostatnich latach wzrosła stopa inflacji – przy niższych dochodach i wyższych cenach w Mali odnotowano wzrost wskaźnika ubóstwa. Ok. 1,8 miliona Malijczyków zagrożonych jest niedożywieniem lub głodem. Za powody tej sytuacji uznaje się niestabilność polityczną, kryzys ekonomiczny, do którego przyczyniła się pandemia Covid-19, częste susze oraz wojna na Ukrainie.
Główne sektory gospodarki
• Sektor pierwszy: 38,5% PKB. Największy udział ma sektor rolny, stanowiący 19% PKB.
• Sektor drugi: 24,4% PKB, głównie sektor wydobywczy, w tym wydobycie złota.
• Sektor trzeci: 37% PKB. Największy udział ma handel oraz usługi (w tym usługi finansowe).
Mali jest największym producentem bawełny na kontynencie afrykańskim, z roczną produkcją na poziomie 800 tys. ton. Bawełna sprzedawana jest w stanie surowym, w Mali przetwarzane jest jedynie 3% produkcji, co oznacza, że kraj jest silnie uzależniony od cen surowca na rynkach światowych. Ocenia się, że produkcja bawełny stanowi ok. 15% PKB kraju i tworzy miejsca pracy dla blisko 4 mln osób.
Sektor wydobywczy ma ogromne znaczenie dla gospodarki kraju. W 2023 r. władze Mali przyjęły nowe przepisy regulujące eksploatację kopalń złota oraz innych minerałów. Nowe prawo wprowadziło wymóg m.in. 30% udziału państwa w nowych projektach wydobywczych. Wg ministerstwa kopalń Mali wydobycie złota generuje 10% PKB państwa oraz 75% dochodów z eksportu. Mali posiada także bogate złoża żelaza, manganu oraz litu, których wydobycie do tej pory pozostaje minimalne.
Ważną rolę w pełni także hodowla zwierząt. Żywe zwierzęta stanowią trzecią co do wielkości pozycję w malijskim eksporcie (głównie bydło rogate, kozy i owce). Hodowla zwierząt stanowi ok. 15% PKB.
System walutowy, kurs i wymiana
Walutą obowiązującą w Burkina Faso jest frank CFA będący walutą obowiązującą w ośmiu krajach Zachodnioafrykańskiej Unii Gospodarczo-Walutowej (ang. WAEMU / fr. UEMOA), tj., oprócz Burkina Faso, w Beninie, Gwinei Bissau, Mali, Nigrze, Senegalu, Togo oraz Wybrzeżu Kości Słoniowej. Międzynarodowy skrót waluty to XOF.
Frank CFA dzieli się na 100 centymów. Ustalony w 1999 r. stały parytet wobec euro wynosi: 1 EUR = 655,957 XOF (1000 XOF ≈ 1,52 EUR). Odpowiedzialność za emisję pieniądza i prowadzenie polityki pieniężnej spoczywa na Centralnym Banku Państw Afryki Zachodniej (BCEAO).
Główne bogactwa naturalne
Głównymi bogactwami naturalnymi Mali są: złoto, boksyty, rudy żelaza, fosfaty, uran, wapienie, marmur, sól.
Infrastruktura
Łączna sieć drogowa w Mali liczy 89 tys. km, w tym jedynie 6,6 tys. km jest pokrytych asfaltem, czego jedynie 2,7 tys. km z nich jest w dobrym stanie. Gęstość sieci drogowej oceniania jest na 1,80 km/100 km², co jest jednym z najniższych wskaźników nie tylko w regionie, ale i na całym kontynencie afrykańskim.
Łączna długość torów kolejowych wynosi 729 km, z czego 643 km na trasie Bamako-Dakar, obecnie niewykorzystywanej z uwagi na bardzo zły stan infrastruktury. Jedyna działająca obecnie linia kolejowa jest wykorzystywana na trasie Kayes-Bamako.
W Mali funkcjonuje 9 lotnisk, z czego 6 międzynarodowych (Bamako-Sénou, Kayes Dag Dag, Mopti Ambodédjo, Sikasso Dignagan, Tombouctou i Gao) oraz 3 regionalne (Nioro, Yélimané i Goundam).
Mali oferuje także możliwość transportu rzecznego na rzekach Niger i Senegal na łącznej długości 1550 km, niemniej z uwagi na przestarzałą infrastrukturę i okresowe wysokie zapiaszczenie koryt rzecznych jest on wykorzystywany maksymalnie przez 3 miesiące w roku.
Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy
Święta państwowe: 1 stycznia – Nowy Rok, 20 stycznia – Dzień Wojska, 1 maja – Święto Pracy, 25 maja – Dzień Afryki, 22 września – Święto niepodległości.
Święta religijne chrześcijańskie: Wielkanoc (święto ruchome), 25 grudnia – Boże Narodzenie.
Święta religijne muzułmańskie: Noc Przeznaczenia, Laïlou Qadr (święto ruchome), Koniec Ramadanu, Korité / Aïd-El-Fitr (święto ruchome), Święto Ofiarowania, Tabaski / Aïd al-Adha (święto ruchome), Aszura (święto ruchome), Święto Narodzin Mahometa, Maouloud (święto ruchome).
Podstawowe dane makroekonomiczne
2023 | 2024 (prognoza) | 2025 (prognoza) | |
PKB nominalne (USD ceny bieżące) mld | 20,21 | 21,65 | 23,21 |
PKB (PPP) mld | 64,51 | 68,53 | 72,81 |
Stopa wzrostu PKB (realna) | 4,4% | 3,8% | 4,4% |
PKB per capita (nominalne) | 865,6 | 898,46 | 933,15 |
PKB per capita (PPP) | 2760 | 2840 | 2390 |
Stopa inflacji (CPI) | 2,1% | 2,5% | 2% |
Stopa bezrobocia | 3% | 3% | 2,8% |
Rating kredytowy Fitch / Moody's / S&P | b.d. | b.d. | b.d. |
Deficyt i nadwyżki budżetowe | -7,1% | -5,5% | -3,5% |
Dług publiczny (% PKB) | 55,9% | 55,7% | 55,9% |
Dane demograficzne
Liczba ludności (w tys.) | 23 293 698 |
Siła robocza (w tys./mln, dane krajowe) | 8 276 658 |
Rozmiar klasy średniej (w tys./mln) | b.d. |
Poziom ubóstwa (% populacji żyjącej poniżej progu ubóstwa) | 20,8% |
Współczynnik Giniego | 35,7 |
Współczynnik HDI | 0,410 (pozycja 188) |
Handel zagraniczny i inwestycje
Handel zagraniczny
Bilans handlowy Mali wykazuje od lat ujemną wartość i jest w dużej mierze zależny od cen towarów. Mali jest także importerem netto usług: wartość importu usług komercyjnych wyniosła 1,61 mld dolarów, w porównaniu do 542 mln dolarów eksportu.
Główne produkty malijskiego eksportu: złoto (65,9% całkowitego eksportu), bawełna (6,9%) żywe zwierzęta – bydło (5,8%), żywe zwierzęta – kozy lub owce (4,1%), nawozy (3,3%).
Główne produkty importowane to: oleje napędowe (23,0% udziału w całkowitym imporcie Mali), lekarstwa (5,4%), cement (4,9%), ryż (2,1%), zboża, nawozy (1,8%), urządzenia elektryczne telefoniczne (1,8%).
Główni importerzy malijskich produktów: RPA (odbiera 36,5% eksportu Mali), Szwajcaria (35,6%), Bangladesz (7,1%), Wybrzeże Kości Słoniowej (4,2%), Burkina Faso (2,8%).
Główni eksporterzy do Mali: Senegal (udział w całkowitym imporcie Mali na poziomie 22,5%), Chiny (15,8%), Wybrzeże Kości Słoniowej (10,6%), Francja (7,9%).
Inwestycje zagraniczne
Władzom malijskim zależy na przyciąganiu do kraju zagranicznych inwestycji. Co do zasady, zagraniczni inwestorzy są traktowani według tych samych zasad, co inwestorzy krajowi.
Zdecydowana większość inwestycji zagranicznych dotyczy sektora wydobywczego (w szczególności złota i ropy), przemysłu tekstylnego, usług finansowych, telekomunikacji i infrastruktury. Głównymi inwestorami zagranicznymi w Mali są następujące kraje: Wielka Brytania, Australia, Kanada, RPA i Wybrzeże Kości Słoniowej.
Napływ kapitału zagranicznego w skali rok do roku podlega dużym wahaniom. W 2018 roku wartość zagranicznych inwestycji w Mali wyniosła 366 mln USD, podczas gdy rok wcześniej była ona na poziomie 562 mln USD; w 2021 spadła do poziomu 252 mln USD. Jednym z powodów tego stanu rzeczy jest na pewno trudna sytuacja polityczna, problemy z zapewnieniem bezpieczeństwa w kraju, utrudniony dostęp do usług, w tym elektryczności.
Inwestorzy zagraniczni narzekają m.in. na system sądowniczy i wysoki poziom korupcji. Przedsiębiorcy nierzadko zgłaszają przypadki wymuszeń łapówek np. podczas postępowań przetargowych. Prawo pracy oceniane jest przez zagranicznych inwestorów jako dość nieelastyczne, nawet jeśli nie zawsze jest w pełni egzekwowane.
Działania inwestorów zagranicznych zainteresowanych rynkiem malijskim wspiera Agencja ds. Promocji Inwestycji (API)
Udział w inicjatywach i organizacjach wielostronnych o charakterze gospodarczym
Burkina Faso jest członkiem: Międzynarodowej Organizacji ds. Handlu (WTO), Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS/CEDEAO) – w trakcie rezygnacji z członkostwa, Zachodnioafrykańskiej Unii Gospodarczo-Walutowej (UEMOA/WAEMU).
Burkina Faso, wraz z Mali i Nigrem, podjęły decyzję o utworzeniu Sojuszu Państw Sahelu i rezygnacji z członkostwa w CEDEAO/ECOWAS – oficjalna procedura powinna zakończyć się jeszcze w 2024 r.
Pozycja kraju w rankingach
pkt | pozycja | |
Corruption Perception Index (Transparency International) | 28 | 136 |
Global Innovation Index (World Intellectual Property Organization) | 131 | |
Economic Freedom Index (Heritage Foundation) | 52,5 |
Relacje dwustronne
Polska uznała Republikę Mali w dniu 30 września 1960 r., stosunki dyplomatyczne między Polską a Mali zostały nawiązane w maju 1961 r. W latach 1961-1969 w Bamako działała polska ambasada kierowana przez chargé d’affaires a.i. Obecnie Republika Mali leży w kompetencji terytorialnej Ambasady RP w Dakarze.
Wymiana handlowa między Polską a Mali zdominowana jest przez polski eksport. W 2019 roku obroty między oboma krajami wyniosły 19,82 mln USD (wzrost o 16% w porównaniu do 2018 roku), z czego wartość polskiego eksportu kształtowała się na poziomie 18,16 mln USD. W tym samym okresie do polski sprowadzone zostały towary z Mali na łączną kwotę 1,66 mln USD. W 2021 roku wartość malijskiego eksportu do Polski spadła do 1,44 mln USD. Głównymi produktami eksportowanymi z Mali do Polski są: rury z tworzyw sztucznych (728 tys. dolarów), dżemy (278 tys. dolarów) i układy scalone (259 tys. dolarów). W 2021 r. polski eksport do Mali osiągnął wartość 23,3 mln USD. Głównymi produktami były ekstrakt słodowy: (7,95 mln USD), odzież używana (5,54 mln USD) oraz przyczepy i naczepy, które nie były napędzane mechanicznie (3,52 mln USD).
2021 | 2022 | 2023 | |
Obroty (mln EUR) | 22,76 | 34,58 | 38,5 |
Eksport RP do Mali (mln EUR) | 21,33 | 32,87 | 38,2 |
Import RP z Mali (mln EUR) | 1,43 | 5,74 | 0,3 |
Saldo dla Polski (mln EUR) | 19,89 | 31,15 | 38,00 |
(źródło GUS)
Gospodarcze umowy dwustronne
W zakresie współpracy gospodarczej nie obowiązują żadne umowy dwustronne między Polską a Mali.
Wzajemne inwestycje
Oficjalne źródła nie wykazują wzajemnych inwestycji pomiędzy Polską a Mali.
Stosunki gospodarcze z Unią Europejską
W związku z trudną sytuacją polityczną i bezpieczeństwa UE wspiera Mali głównie w zakresie działań zmierzających do wyjścia z kryzysu i skierowania kraju na drogę trwałego rozwoju.
Głównym instrumentem wsparcia finansowego Mali przez UE jest Europejski Fundusz Rozwoju, z którego finansowane są działania mające na celu poprawę zarządzania politycznego i gospodarczego, a także wzmacniające instytucje kraju i integrację regionalną.
Podstawą relacji handlowych i inwestycyjnych między UE a Mali jest Porozumienie z Kotonu między UE a krajami Afryki Karaibów i Pacyfiku (AKP), a także Porozumienie o Partnerstwie Gospodarczym, którego celem jest wsparcie wysiłków na rzecz integracji państw afrykańskich z gospodarką światową, jak również promowanie trwałego rozwoju.
Data aktualizacji: 29.11.2024