Mniejszości Narodowe i Etniczne

Podczas przeprowadzonego w 2011 r. Narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań narodowość białoruską zadeklarowało 43.880 obywateli polskich (wedle danych poprzedniego spisu z 2002 r. liczebność mniejszości białoruskiej wynosiła 47 640 osób), w tym: w województwie podlaskim – 38.358 osób (według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2002 r. - 46 041), mazowieckim 1 576 (według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2002 r. – 541), warmińsko-mazurskim 600 (według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2002 r. – 226). Największe skupiska obywateli polskich narodowości białoruskiej znajdują się w południowo-wschodnich powiatach województwa podlaskiego: Wedle danych Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2002 r. mniejszość białoruska stanowiła w powiecie hajnowskim - 39,1% mieszkańców powiatu, bielskim - 19,80% mieszkańców powiatu, siemiatyckim - 3,46% mieszkańców powiatu, białostockim - 3,2% mieszkańców powiatu i w Białymstoku (mieście na prawach powiatu) - 2,53% mieszkańców. Wedle danych Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 r. na terenie 9 gmin województwa podlaskiego przedstawiciele mniejszości białoruskiej stanowią obecnie ponad 20% mieszkańców gminy, w tym w 4 - ponad 50%.

Główne organizacje:

• Białoruskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne,
• Związek Białoruski w Rzeczypospolitej Polskiej - w skład którego wchodzą, działające autonomicznie: Białoruskie Stowarzyszenie Literackie "Białowieża", Białoruskie Towarzystwo Historyczne, Stowarzyszenie Dziennikarzy Białoruskich, Rada Programowa Tygodnika „Niwa”, Białoruskie Zrzeszenie Studentów, Towarzystwo „Chatka” z Gdańska,
• Związek Młodzieży Białoruskiej,
• Stowarzyszenie „Muzeum i Ośrodek Kultury Białoruskiej” w Hajnówce,
• Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci i Młodzieży Uczących się Języka Białoruskiego „AB-BA”,
• Towarzystwo Kultury Białoruskiej,
• Stowarzyszenie Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach
• Stowarzyszenie Forum Mniejszości Podlasia.

Najważniejsze tytuły prasowe:

• „Niwa" - tygodnik,
• „Czasopis" - miesięcznik,
• „Bielski Hostineć” – półrocznik,
• „Białoruskie Zeszyty Historyczne" – półrocznik,
• „Termapiły” – rocznik,
• „Kalendarz Białoruski” – rocznik,
• „Annus Albaruthenicus” – rocznik.

Niepubliczne media:

• Białoruskie Radio „Racja”– nadające programy w języku białoruskim.

Największe imprezy kulturalne:

• Festiwal „Piosenka Białoruska",
• Festiwal Poezji Śpiewanej i Piosenki Autorskiej „Jesień Bardów",
• Festiwal Muzyki Młodej Białorusi „Basowiszcza",
• Międzynarodowy Festiwal Kulturalny „Siabrouskaja Biasieda”,
• Święto Kultury Białoruskiej w Białymstoku,
• Święto „Kupalle" w Białowieży.

Język białoruski

Język białoruski należy do wschodniej grupy języków słowiańskich. Wyodrębnił się z języka staroruskiego (starobiałoruskiego), będącego oficjalnym językiem urzędowym Wielkiego Księstwa Litewskiego. W ramach języka białoruskiego wyróżnia się dwa główne zespoły dialektów: południowo-zachodnie i północno-wschodnie. Pomiędzy nimi ciągnie się pasmo dialektów przejściowych. Język literacki oparty na gwarach przejściowych występujących w paśmie Wilno – Mińsk – Homel. Do zapisu języka białoruskiego używa się alfabetu opartego na cyrylicy. W przeszłości oraz obecnie część środowisk próbuje zapisywać język białoruski zmodyfikowanym alfabetem łacińskim.

Język białoruski jest jednym z dwóch języków urzędowych Republiki Białoruś. Używany jest także przez osoby należące do mniejszości białoruskiej na Litwie, Łotwie, w Rosji oraz w Polsce*.

W Polsce w trakcie przeprowadzonego w 2011 r. Narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań 26 448 osób zadeklarowało używanie w kontaktach domowych języka białoruskiego (ponadto 669 osób zadeklarowało używanie w kontaktach domowych „gwary pogranicza polsko-białoruskiego”, 626 osób – „języka ruskiego”, 549 osób – „gwary białoruskiej („języka prostego”)”, 516 – „gwary białorusko-ukraińskiej”). Główne skupiska osób używających w kontaktach domowych języka białoruskiego znajdują się w południowo-wschodnich gminach województwa podlaskiego. Na terenie województwa podlaskiego w wielu placówkach oświatowych język białoruski nauczany jest jako dodatkowy język mniejszości. W pięciu gminach tego województwa język białoruski pełni funkcję języka pomocniczego w kontaktach przed organami gminy. Dla jednej z gmin województwa (Gmina Orla) ustalono dodatkowe nazwy miejscowości w tym języku. Na rzecz rozwoju, promowania i ochrony języka białoruskiego działają liczne organizacje białoruskiej mniejszości narodowej.

* K. Damm, A. Mikusińska, Leksykon PWN Ludy i języki świata, str. 42