Mniejszości Narodowe i Etniczne

Tatarzy to mniejszość etniczna, do której przynależność podczas przeprowadzonego w 2011 r. Narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań zadeklarowało 1.828 obywateli polskich (wedle danych poprzedniego Narodowego spisu powszechnego z 2002 r. liczebność mniejszości tatarskiej wynosiła 447 osób), w tym: w województwie podlaskim – 539 osób (według Narodowego Spisu powszechnego Ludności i Mieszkań z 2002 r. – 319), mazowieckim – 332 (według Narodowego Spisu powszechnego Ludności i Mieszkań z 2002 r. – 22), pomorskim – 175 (według Narodowego Spisu powszechnego Ludności i Mieszkań z 2002 r. – 28). Tatarzy zamieszkują rdzenne kolonie tatarskie na Białostocczyźnie (Bohoniki i Kruszyniany) oraz miasta: Białystok, Sokółkę, Dąbrowę Białostocką, Warszawę i Gdańsk.

Polscy Tatarzy mieszkali na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego od końca XIV wieku. Ich przodkami byli emigranci lub uciekinierzy z terenów ówczesnej Złotej Ordy oraz z Krymu. Tatarzy w Polsce zatracili znajomość swojego ojczystego języka, pozostali natomiast wierni religii muzułmańskiej. Istotne znaczenie w życiu mniejszości tatarskiej odgrywa działalność Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej.

Główna organizacja:

• Związek Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej
• Fundacja Tatarskie Towarzystwo Kulturalne
• Muzułmańska Gmina Wyznaniowa w Białymstoku
• Muzułmański Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej

Najważniejsze tytuły prasowe:

• „Przegląd Tatarski” – kwartalnik

Największy imprezy kulturalne:

• Dni Kultury Tatarskiej organizowane na Podlasiu
• Festiwal Kultury Tatarskiej

Język tatarski

Język tatarski należy do zachodniej (kipczackiej) grupy języków tureckich. Obejmuje dwie grupy dialektów: centralną (nad Wołgą w okolicach Kazania – dialekt kazańsko-tatarski) i zachodnią rozproszoną po różnych obszarach Rosji i na Krymie, w tym także w Polsce (dialekt ten nazywany jest mizerskim). Język początkowo opierał się na alfabecie arabskim. Obecnie w wariancie kazańskim, używanym w Tatarstanie, wykorzystywana jest cyrylica*, natomiast w zapisie języka krymskotatarskiego – zarówno cyrylica, jak i alfabet łaciński.

Język tatarski jest językiem urzędowym w Tatarstanie oraz na Krymie. Tatarzy zamieszkują także Litwę, Białoruś i Polskę (to efekt osadnictwa z czasów Wielkiego Księstwa Litewskiego).
Do mniejszości tatarskiej w Polsce należy, według rezultatów Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 r., niespełna 2 tys. osób. Zamieszkują tradycyjnie w województwie podlaskim (dwie podlaskie wsie: Bohoniki i Kruszyniany, były miejscami ich osadnictwa, w obu funkcjonują meczety), a oprócz niego wielu zamieszkało w dużych ośrodkach miejskich – przede wszystkim w Gdańsku i Warszawie.

Język tatarski określany jest w Polsce jako język wymarły – proces ten nastąpił wśród Tatarów zamieszkujących tereny Rzeczypospolitej jeszcze na przełomie XVII i XVIII w. Obecnie podejmowane są próby jego rewitalizacji. Polscy Tatarzy są zrzeszeni przede wszystkim w Związku Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej. Tatarzy wydają kwartalnik (polskojęzyczny) „Przegląd Tatarski” i półrocznik „Życie Tatarskie”**.

* K. Damm, A. Mikusińska, Leksykon PWN Ludy i języki świata, str. 201
** http://www.inne-jezyki.amu.edu.pl/Frontend/Language/Details/12/Speakers