Na mocy ustawy z dnia 29 sierpnia 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych (Dz. U. Nr 166, poz. 1612 z późn. zm.) powołana została Komisja Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych, działająca przy ministrze właściwym do spraw administracji publicznej. Jest ona organem opiniodawczo-doradczym w sprawach ustalania, dokonywania zmian i znoszenia urzędowych nazw miejscowości i ich części oraz obiektów fizjograficznych.

Ustalanie i zmiana nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych ma w Polsce długą tradycję. Już w okresie międzywojennym stwierdzono potrzebę nadania tej problematyce wymiaru formalnoprawnego, by móc uporządkować nazwy miejscowości odziedziczone po trzech zaborach. W tym celu uchwalono rozporządzenie (z mocą ustawy) Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 23 października 1934 r. o ustalaniu nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych oraz o numeracji nieruchomości (Dz. U. Nr 94, poz. 850 z późn. zm.), które stanowiło o tym, iż w stosunkach publicznych wolno używać nazw miejscowości jedynie w brzmieniu urzędowym, ustalonym w trybie tego rozporządzenia. W 1948 r. rozciągnięto ten zapis również na obiekty fizjograficzne. Zasadę tę utrzymała także przytoczona wyżej ustawa z 2003 r., która zastąpiła rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 1934 r.

Ustawa ta, podobnie jak poprzednia regulacja prawna, powierzyła czuwanie nad prawidłowością brzmienia i pisowni nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych Komisji Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych, która jest następczynią utworzonej w 1934 r. przy Ministrze Spraw Wewnętrznych, i następnych działających: w latach 1946-1950 przy Ministrze Administracji Publicznej, w latach 1950-1975 przy Prezesie Rady Ministrów, w latach 1978-1985 przy Ministrze Administracji i Gospodarki Przestrzennej, w latach 1986-1996 przy Ministrze-Szefie Urzędu Rady Ministrów i od 1997 r. przy Ministrze Spraw Wewnętrznych i Administracji. W składzie Komisji zasiadają przede wszystkim przedstawiciele nauki (językoznawcy, historycy, geografowie) oraz pracownicy wybranych urzędów centralnych i instytucji (pracownicy służb statystycznych, geodezyjnych, kartograficznych). W przeszłości z Komisją współpracowali tacy wybitni naukowcy jak: prof. St. Srokowski, prof. K. Nitsch, prof. W. Doroszewski, prof. W. Taszycki, prof. M. Karaś, prof. M. Szymczak, prof. H. Borek, prof. H. Samsonowicz, prof. J. Kondracki, prof. K. Rymut, prof. E. Rzetelska-Feleszko.

Dotychczasowa działalność Komisji skupiała się na:

• współudziale przy repolonizacji nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych na Ziemiach Północnych i Zachodnich. W latach 1946-1951 przywrócono lub ustalono nowe nazwy polskie dla ok. 32 tys. miejscowości oraz ok. 3 tys. obiektów fizjograficznych. Opracowany wówczas materiał nazewniczy Ziem Odzyskanych ujęty został w publikacji "Słownik Nazw Geograficznych Polski Zachodniej i Północnej" pod redakcją St. Rosponda;
• zebraniu, opracowaniu oraz publikacji serii zeszytów zawierających nazewnictwo miejscowe w układzie powiatowym z województw centralnych i południowych w latach 1951-1975. Prace te zostały przerwane w 1975 r. w związku z likwidacją powiatów;
• współudziale w opracowaniu w latach 1978-1980 publikacji "Wykaz urzędowych nazw miejscowości w Polsce", zawierającej ok. 111 tys. nazw miejscowości;
• opracowaniu materiału nazewniczego do tzw. „gazetera polskiego” - wykazu ważniejszych miejscowości i obiektów fizjograficznych z terenu Polski do użytku międzynarodowego. Prace te podjęto z inicjatywy ONZ. Publikacja pt. "Nazwy Geograficzne Rzeczypospolitej Polskiej" ukazała się w 1991r. i zawierała ok. 28 tys. nazw w języku polskim i angielskim;
• opracowaniu w latach 1989-1996 materiału nazewniczego do drugiego wydania "Wykazu urzędowych nazw miejscowości w Polsce". Ponieważ jednak nie było możliwości wydania tego „Wykazu...”, praca Komisji znalazła swój wyraz w opublikowanym w 1996 r. zarządzeniu Ministra-Szefa Urzędu Rady Ministrów, w którym ustalono lub zmieniono 644 nazwy miejscowości w kraju. Obecnie w MSWiA trwają prace nad opracowaniem nowego wykazu urzędowych nazw miejscowości w Polsce w formie aktu prawnego;
• opracowaniu w latach 2003-2005 materiału nazewniczego dotyczącego nazw wodnych, wydanego przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii w publikacji pt. „Hydronimy. cz. 1. Wody płynące, źródła, wodospady. cz. 2. Wody stojące”;
• opracowaniu i standaryzacji nazw jaskiń.

Komisja corocznie rozpatruje i opiniuje wnioski władz samorządowych w sprawie ustalania, zmiany bądź znoszenia urzędowych nazw miejscowości i ich części oraz urzędowych nazw obiektów fizjograficznych. Kierowane do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji wnioski z terenu gmin dotyczą głównie ustalania urzędowych nazw w przypadkach tworzenia nowych jednostek osadniczych (np. po byłych PGR, SKR, POM, przy podziale wsi na dwie miejscowości) lub zmiany urzędowych nazw miejscowości istniejących. W tym drugim przypadku narastającym zjawiskiem jest dążenie władz lokalnych do likwidacji wsi, kolonii, przysiółków, osad poprzez włączanie ich obszarów do sąsiednich wsi i przyjmowanie nazw tych wsi.

Jest to niepokojące zjawisko, któremu Komisja NMiOF stara się przeciwstawić, opiniując negatywnie propozycje likwidacji nazw (szczególnie starych, ze średniowiecznym rodowodem), bądź proponując przekształcenie charakteru takiej osady, kolonii czy przysiółka w „część wsi” z jednoczesnym utrzymaniem istniejącej nazwy urzędowej. Podejmując decyzje Komisja bierze pod uwagę to, że nazwy miast, wsi i ich części, także nazwy przysiółków, kolonii, osad oraz nazwy obiektów fizjograficznych są uznanym dobrem narodowym. Nazwy te są ściśle związane z historią i kulturą Polski. W nazewnictwie zawarte jest dziedzictwo i świadectwo przeszłości. Nazwy należą często do pierwszych słów zapisanych w języku polskim. Trzeba też brać pod uwagę potrzeby wszystkich użytkowników nazw, tj. m.in. kartografów, geodetów, wojska, służb statystycznych. Nazwy miast, wsi, itd. są używane nie tylko przez miejscową ludność, w aktach urzędów gminnych, na tablicach drogowych, etc. Większość nazw funkcjonuje w obiegu krajowym i międzynarodowym, ponieważ została wprowadzona do różnego rodzaju słowników, wykazów, map, przewodników, publikacji historycznych i geograficznych, internetu. W związku z tym, obowiązkiem obywateli, organów samorządu terytorialnego oraz Komisji jest dbałość o to, by nazwy miejscowości obiektów fizjograficznych miały trwały charakter i nie ulegały koniunkturalnym zmianom. Nazwy miejscowości powinny opierać się doraźnym tendencjom do ich zmieniania lub wykreślania. Świadomość tego musi być ugruntowana we wszystkich organach administracji publicznej i propagowana wśród mieszkańców. Urzędowe postaci nazw miejscowości ułatwiają sprawne funkcjonowanie administracji państwowej, służą np. lepszej lokalizacji miejsc zamieszkania, pozwalają ankieterom na dotarcie do wylosowanych mieszkań, a przy spisach powszechnych umożliwiają rachmistrzom dotarcie do odpowiednio zidentyfikowanych budynków, ułatwiają dotarcie służbom pomocniczym do tych, którzy potrzebują pomocy. Ważne jest więc utrzymanie nie tylko nazw samodzielnych miejscowości, lecz także ich części. Nie stoi to w sprzeczności ze stosowaną przez władze samorządowe zasadą meldowania ludności w głównej wsi, jeśli dla tej wsi i jej części będzie prowadzona jednolita numeracja nieruchomości i ewidencja ludności.

Problematyka urzędowego nazewnictwa miejscowości i obiektów fizjograficznych, jako idea, zajmuje jedno z ważniejszych miejsc w pracach współczesnej administracji, jest również przedmiotem współpracy międzynarodowej w ramach ONZ. Polska przykłada dużą wagę do tego zagadnienia, o czym świadczy działalność państwowych komisji standaryzacyjnych: oprócz Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych – zajmującej się standaryzacją nazw na terenie kraju, przy Głównym Geodecie Kraju działa Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (www.gugik.gov.pl/komisja/).

Ważnym nowym zadaniem Komisji NMiOF jest opiniowanie wprowadzania nazw w języku mniejszości narodowych i etnicznych, na mocy ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. Nr 17, poz. 141 z późn. zm.) Komisja czuwa, by wnioski składane przez gminy zgodne były z postanowieniami tej ustawy.

Działalność Komisji to ważna praca dla dobra publicznego. Członkowie Komisji NMiOF serdecznie zapraszają do współpracy wszystkich, którym leży na sercu troska o sprawne funkcjonowanie administracji i o dobro wspólne, jakim są nazwy miejscowości, będące częścią naszego ojczystego języka.