Fundusz sołecki

1.    Fundusz sołecki jest formą budżetu partycypacyjnego.
2.    Fundusz sołecki to środki finansowe wyodrębnione w budżecie gminy, które są zagwarantowane dla sołectw na wykonanie przedsięwzięć służących poprawie warunków ich życia. To zebranie wiejskie – czyli mieszkańcy danego sołectwa podejmują decyzje na co mają zostać wykorzystane ww. środki finansowe. Dlatego też, to samym mieszkańcom zależy na tym, aby środki były wydawane w sposób prawidłowy i efektywny.
3.    Ustawą o funduszu sołeckim wprowadzono zestandaryzowany system wsparcia inicjatyw lokalnych, który umożliwia realizację ważnych społecznie przedsięwzięć na terenie sołectwa. Dzięki ustawie o funduszu sołeckim nastąpił znaczny wzrost aktywności społecznej i inicjatyw obywatelskich na terenach wiejskich.
 

Zasady tworzenia i realizacji funduszu sołeckiego

1.    Decyzja o utworzeniu funduszu sołeckiego pozostaje w gestii rad gmin.
2.    Zasady tworzenia i realizacji funduszu sołeckiego oraz zasady zwrotu (z budżetu państwa) części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego (obecnie wysokość zwrotu wynosi 20, 30 i 40%, najwyższy zwrot dostają gminy najuboższe, a najmniejszy te najbogatsze) – reguluje ustawa o funduszu sołeckim.
3.    Fundusz sołecki jest realizowany od 2009 r. Biorąc pod uwagę liczbę gmin w których funkcjonuje fundusz można stwierdzić, że jest to rozwiązanie zgodne z oczekiwaniami społeczności wiejskiej. W latach 2009 – 2013 ok. 55% gmin, w których są sołectwa, tworzyło fundusz sołecki. Od 2014 r. liczba gmin w których realizowany jest fundusz sołecki systematycznie rośnie i wynosi obecnie ok. 70% gmin w których są sołectwa.
4.    Zgodnie z przepisami ustawy „pełen cykl” dotyczący realizacji „jednego” funduszu sołeckiego trwa 3 lata (np. w roku 2024 gmina decyduje o wyodrębnieniu w budżecie gminy funduszu sołeckiego, który jest realizowany w 2025 r., a w 2026 r. następuje zwrot z budżetu państwa części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego) – czyli: planowanie, realizacja, zwrot. 
5.    Oznacza to, że w jednym roku – np. w roku 2024 – gmina podejmuje zarówno decyzję 
o wyodrębnieniu (bądź niewyodrębnieniu) w budżecie gminy środków stanowiących fundusz sołecki w roku 2025; poszczególne sołectwa z terenu danej gminy realizują przedsięwzięcia zaplanowane do realizacji w poprzednim roku oraz gmina występuje ze stosownym wnioskiem do wojewody o zwrot z budżetu państwa części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego w roku 2023.
 

Fundusz sołecki w liczbach

Liczba gmin, w których wyodrębniono fundusz sołecki – podjęcie przez rady gmin  stosownych „decyzji” o realizacji funduszu – etap planowania – realizacja funduszu w następnym roku 
(na podstawie danych przekazywanych przez Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych: lata 2009 – 2012; od roku 2013 - na podstawie danych przekazanych przez wojewodów):
•    w roku 2009 - 1178
•    w roku 2010 - 1122
•    w roku 2011 - 1165
•    w roku 2012 - 1174
•    w roku 2013 - 1184
•    w roku 2014 - 1419
•    w roku 2015 - 1498
•    w roku 2016 - 1510
•    w roku 2017 - 1551
•    w roku 2018 - 1596
•    w roku 2019 - 1593
•    w roku 2020 - 1527
•    w roku 2021 - 1498
•    w roku 2022 – 1501
•    w roku 2023 – 1522
•    w roku 2024 - 1620
Ogólna liczba gmin w kraju – 2477. Liczba gmin w których są sołectwa – 2173 (dane GUS z 2022 r.). Według stanu na dzień 12 maja 2023 r. liczba sołectw w Polsce – 40 836 (dane GUS - BDL).

Kwota wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego w latach 2010 – 2022 i zaplanowanych (przez gminy) do realizacji w latach 2023-2024

•    w roku 2010 - ok. 168 mln zł
•    w roku 2011 - ok. 205 mln zł
•    w roku 2012 - ok. 234 mln zł
•    w roku 2013 - ok. 250 mln zł
•    w roku 2014 - ok. 270 mln zł
•    w roku 2015 - ok. 336 mln zł
•    w roku 2016 - ok. 384 mln zł
•    w roku 2017 - ok. 403 mln zł
•    w roku 2018 - ok. 502 mln zł
•    w roku 2019 - ok. 565 mln zł
•    w roku 2020 - ok. 579 mln zł
•    w roku 2021 - ok. 626 mln zł
•    w roku 2022 - ok. 668 mln zł
•    w roku 2023 - ok. 785 mln zł 
•    w roku 2024 – zaplanowano wydatki na poziomie – ok. 916 mln zł
•    w roku 2025 – zaplanowano wydatki na poziomie – ok. 850 mln zł
Wysokość zwrotu z budżetu państwa części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego
•    w roku 2011 - 43 824 tys. zł (ok. 44 mln)
•    w roku 2012 - 51 173 tys. zł (ok. 51 mln)
•    w roku 2013 - 58 363 tys. zł (ok. 58 mln)
•    w roku 2014 - 62 393 tys. zł (ok. 62 mln)
•    w roku 2015 - 90 267  tys. zł (ok. 90 mln)
•    w roku 2016 - 116 138 tys. zł (ok. 116 mln)
•    w roku 2017 - 119 745 tys. zł (ok. 120 mln)
•    w roku 2018 - 123 594 tys. zł (ok 124 mln)
•    w roku 2019 - 125 677 tys. zł (ok. 126 mln) 
•    w roku 2020 - 129 908 tys. zł (ok. 130 mln)
•    w roku 2021 - 129 866 tys. zł (ok. 130 mln)
•    w roku 2022 - 135 290 tys. zł (ok. 135 mln)
•    w roku 2023 – 139 814 tys. zł (ok. 140 mln)
•    w roku 2024 – 259 172 tys. zł. (ok. 259 mln)