Repatriacja czyli powrót do Ojczyzny osób pochodzenia polskiego jest jednym ze sposobów nabycia polskiego obywatelstwa. Prawo to przysługuje wyłącznie osobom, które nie posiadają polskiego obywatelstwa, a pragną przesiedlić się na stałe do Rzeczypospolitej Polskiej. Rząd RP traktuje prowadzenie akcji repatriacyjnej jako spełnienie moralnego obowiązku wynagrodzenia historycznych krzywd Rodakom pochodzącym głównie z terenów azjatyckiej części byłego ZSRR. Ustawa o repatriacji ma umożliwić powrót do kraju tym osobom, bądź ich przodkom, które na skutek deportacji, zesłań i innych prześladowań narodowościowych i politycznych nie mogły się w Polsce nigdy osiedlić.

Osoba ubiegająca się o wydanie wizy w celu repatriacji składa wniosek o jej wydanie we właściwej ze względu na miejsce zamieszkania polskiej placówce konsularnej. Do wniosku należy dołączyć również:

1. aktualną fotografię osoby, której wniosek dotyczy, nieuszkodzoną, kolorową, o wymiarach 35 mm × 45 mm, wykonaną w ciągu ostatnich 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku, mającą dobrą ostrość, przedstawiającą wizerunek twarzy od wierzchołka głowy do górnej części barków, tak aby twarz zajmowała 70–80% fotografii, oraz pokazującą wyraźnie oczy i twarz, na jednolitym jasnym tle; fotografia ma przedstawiać osobę bez nakrycia głowy i okularów z ciemnymi szkłami, w pozycji frontalnej, patrzącą na wprost z otwartymi oczami, nieprzesłoniętymi włosami, z naturalnym wyrazem twarzy i zamkniętymi ustami;
2. życiorys wnioskodawcy;
3. odpis aktu urodzenia wnioskodawcy;
4. dokumenty poświadczające aktualny stan cywilny wnioskodawcy;
5. dokumenty poświadczające miejsce stałego zamieszkania na terytorium, o którym mowa w art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy o repatriacji;
6. dowody potwierdzające polskie pochodzenie, określone w art. 6 ustawy o repatriacji;
7. inne dokumenty potwierdzające okoliczności podane we wniosku o wydanie wizy repatriacyjnej;
8. oświadczenie, pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, że dane zawarte we wniosku są prawdziwe

Należy także przedstawić ważny dokument paszportowy (dzieci, które nie posiadają własnego paszportu powinny być wpisane do dokumentu paszportowego rodziców). Konsul sporządza z tego dokumentu fotokopię i dołącza ją do wniosku o wydanie wizy w celu repatriacji.

Konsul na podstawie przedstawionych dokumentów i faktów ustalonych w trakcie rozmowy z osobą ubiegającą się o wydanie wizy w celu repatriacji oraz innych posiadanych informacji ocenia, czy spełnia ona określone w ustawie warunki oraz wydaje decyzję o uznaniu bądź odmowie uznania wnioskodawcy za osobę polskiego pochodzenia. Następnie, przekazuje wniosek o wydanie wizy repatriacyjnej wraz z decyzją o uznaniu wnioskodawcy za osobę polskiego pochodzenia, w rozumieniu art. 5 ustawy o repatriacji, do ministra właściwego do spraw wewnętrznych w celu uzyskania zgody na wydanie wizy repatriacyjnej. Konsul, po uzyskaniu przedmiotowej zgody, wydaje wizę repatriacyjną poprzez zamieszczenie w paszporcie naklejki wizowej. Okres ważności wizy wynosi 12 miesięcy od dnia wydania. W tym czasie powinien nastąpić przyjazd posiadacza wizy do Polski.

Konsul wydaje wizę krajową w celu repatriacji po przedstawieniu dowodu potwierdzającego posiadanie lub zapewnienie lokalu mieszkalnego i źródeł utrzymania w Rzeczypospolitej Polskiej albo zapewnienie miejsca w ośrodku, zwanych dalej „warunkami do osiedlenia się”.

Dowodem potwierdzającym posiadanie warunków do osiedlenia się jest dokument potwierdzający tytuł prawny do lokalu mieszkalnego na okres nie krótszy niż 12 miesięcy oraz oświadczenie o zatrudnieniu lub umowa o pracę na okres nie krótszy niż 12 miesięcy.

Dowodami potwierdzającym zapewnienie warunków do osiedlenia się są:

1. decyzja Pełnomocnika Rządu do Spraw Repatriacji w sprawie przyznania miejsca w ośrodku adaptacyjnym dla repatriantów, lub
2. uchwała rady gminy zawierająca zobowiązanie do zapewnienia warunków do osiedlenia się przez okres nie krótszy niż 2 lata, lub
3. oświadczenie obywatela polskiego, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zawierające zobowiązanie do zapewnienia warunków do osiedlenia się przez okres nie krótszy niż 2 lata. Przy czym oświadczenie obywatela polskiego może dotyczyć wyłącznie wstępnych, zstępnych lub rodzeństwa tej osoby.

Decyzję w sprawie przyznania miejsca w ośrodku adaptacyjnym wydaje Pełnomocnik Rządu do Spraw Repatriacji w terminie nie dłuższym niż 3 lata od dnia wydania przez konsula decyzji o zakwalifikowaniu do wydania wizy krajowej w celu repatriacji. Przy wydawaniu decyzji Pełnomocnik bierze pod uwagę czas oczekiwania na wydanie wizy krajowej w celu repatriacji osób ujętych w ewidencji osób ubiegających się o wydanie wizy krajowej w celu repatriacji, które nie posiadają warunków do osiedlenia się w Rzeczypospolitej Polskiej. Termin na wydanie decyzji o umieszczeniu w ośrodku może ulec wydłużeniu o okres nie dłuższy niż 2 lata, jeśli nie będzie wolnych miejsc w ośrodkach.

Pobyt repatrianta w ośrodku trwa do 90 dni. W przypadku, gdy repatriant nie podejmie pracy zarobkowej z przyczyn od siebie niezależnych lub nie posiada nowego miejsca zamieszkania, pobyt w ośrodku może być przedłużony decyzją Pełnomocnika o kolejne 90 dni.

Osobie, która nie posiada zapewnionego w Rzeczypospolitej Polskiej lokalu mieszkalnego i utrzymania lub miejsca w ośrodku, a spełnia pozostałe warunki do uzyskania wizy krajowej w celu repatriacji, konsul wydaje decyzję o zakwalifikowaniu do wydania wizy krajowej w celu repatriacji. Za pośrednictwem konsula, kandydatowi na repatrianta przedstawiane są informacje dotyczące lokali mieszkalnych i źródeł utrzymania zamieszczonych w ewidencji prowadzonej przez Pełnomocnika Rządu do Spraw Repatriacji. Dane te udostępniane są osobom w kolejności złożenia wniosków o wydanie wizy krajowej w celu repatriacji. W pierwszej kolejności udostępnia się je osobom deportowanym i prześladowanym z przyczyn narodowościowych lub politycznych, których wiek i zły stan zdrowia uzasadniają szybką repatriację do Rzeczypospolitej Polskiej.

Zakres terytorialny repatriacji

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy o repatriacji wiza krajowa w celu repatriacji może być wydana osobie, która przed dniem wejścia w życie ustawy, tj. 1 stycznia 2001 r., zamieszkiwała na stałe na terytorium obecnych: Republiki Armenii, Republiki Azerbejdżanu, Gruzji, Republiki Kazachstanu, Republiki Kirgiskiej, Republiki Tadżykistanu, Turkmenistanu, Republiki Uzbekistanu albo azjatyckiej części Federacji Rosyjskiej.

Zgodnie z art. 10 ustawy Rada Ministrów może określić w drodze rozporządzenia inne państwa lub inne części państw, których obywatele polskiego pochodzenia będą mogli ubiegać się o wydanie wizy w celu repatriacji, zwłaszcza jeśli są oni dyskryminowani ze względów religijnych, narodowościowych lub politycznych, lub też narażeni są na utratę życia lub zdrowia z uwagi na sytuację panującą w kraju zamieszkania lub jego części.

Pierwsze kroki po przybyciu repatrianta do Polski

W miejscu osiedlenia repatrianci mają obowiązek:

1. zarejestrować w miejscowym Urzędzie Stanu Cywilnego swoje akty stanu cywilnego (urodzenia, ślubu itp.) wraz z ich tłumaczeniem dokonanym przez tłumacza przysięgłego na język polski, chyba że osoba ubiegająca się o wydanie wizy krajowej w celu repatriacji, przedstawiając dowody potwierdzające posiadanie lub zapewnienie warunków do osiedlenia się, zwróci się do konsula, jeszcze przed przyjazdem do Polski, z wnioskiem o sporządzenie polskiego aktu stanu cywilnego w rejestrze stanu cywilnego (wówczas konsul przekazuje wniosek razem z dokumentami kierownikowi urzędu stanu cywilnego wybranemu przez osobę ubiegającą się o wydanie wizy krajowej w celu repatriacji);
2. zgłosić się do Wydziału Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców Urzędu Wojewódzkiego właściwego dla miejsca zamieszkania, aby otrzymać od wojewody potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego. Potwierdzenie jest wydawane na podstawie paszportu z wklejoną wizą w celu repatriacji oraz po przedstawieniu odpisów aktów stanu cywilnego sporządzonych w polskim Urzędzie Stanu Cywilnego;
3. złożyć w Urzędzie Miasta lub Gminy wniosek o wydanie dowodu osobistego, zameldować się na pobyt stały oraz wystąpić o nadanie numeru PESEL.

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji,
Departament Obywatelstwa i Repatriacji

ul. Stefana Batorego 5
02-591 Warszawa

tel.: 22 601 39 35
faks: 22 601 51 34