Azyl

Polityka azylowa UE to w chwili obecnej jeden z najprężniej rozwijających się obszarów Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (PWBiS). Jednym z jej filarów jest Wspólny Europejski System Azylowy (CEAS). Celem pierwszego etapu budowy CEAS (1999-2004) była harmonizacja ram prawnych obowiązujących w państwach członkowskich w dziedzinie azylu na podstawie wspólnych norm minimalnych. Celem drugiego etapu (2009-2013) było utworzenie wspólnej procedury azylowej oraz jednolitego statusu ochrony. Propozycje nowych aktów zostały uzupełnione inicjatywami dotyczącymi praktycznej współpracy, solidarności oraz zewnętrznego wymiaru azylu i migracji.

Reforma Wspólnego Europejskiego Systemu Azylowego (CEAS) została zapowiedziana w maju 2015 r. w Komunikacie Komisji Europejskiej pt. Europejska Agenda Migracyjna. W dniu 4 maja oraz 13 lipca 2016 r. Komisja przedstawiła pakiety propozycji w zakresie zreformowania aktów legislacyjnych.

W skład projektów objętych reformą wchodzi siedem projektów aktów prawnych: rozporządzenie dublińskie (wyznacza państwo członkowskie odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku azylowego), rozporządzenie ustanawiające Agencję UE ds. Azylu, rozporządzenie ustanawiające unijne ramy przesiedleń, rozporządzenie kwalifikacyjne, rozporządzenie proceduralne, rozporządzenie EURODAC oraz dyrektywa recepcyjna.

Najbardziej kontrowersyjnym elementem reformy Wspólnego Europejskiego Systemu Azylowego (CEAS) pozostawała nowelizacja tzw. rozporządzenia dublińskiego. Zgodnie z pierwotnym projektem, jednym z jego podstawowych elementów było ustanowienie obligatoryjnego i automatycznego mechanizmu alokacji. Polska stanowczo sprzeciwiała się przyjęciu proponowanego rozwiązania oraz wielokrotnie podkreślała w trakcie toczących się dyskusji, że balans między odpowiedzialnością 
a solidarnością powinien opierać się na kompleksowym podejściu do problematyki migracji, uwzględniającym wysiłki państw członkowskich również w ramach innych filarów polityki migracyjnej oraz na możliwości dobrowolnego kształtowania narzędzi wsparcia. 

W obliczu braku konsensusu Państw Członkowskich w kluczowych kwestiach,  pakiet 7 aktów legislacyjnych mających zreformować Wspólny Europejski System Azylowy, który został przedstawiony przez Komisję Europejską w 2016 r. pozostaje nieskonkludowany.

Przewodnicząca nowej Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen zapowiedziała przygotowanie Nowego Paktu w sprawie Migracji i Azylu. Jego publikacja miała mieć miejsce w II kwartale br., ale w związku pandemią COVID-19 termin ten ulega przesunięciu. Pakt w sprawie Migracji i Azylu będzie opublikowany w postaci komunikatu Komisji wraz szeregiem propozycji legislacyjnych.

Pakt ma stanowić nowe otwarcie w odniesieniu do reformy azylowej, polityki migracyjnej oraz polityki powrotowej i readmisyjnej, ma obejmować także politykę graniczną oraz kwestie związane z funkcjonowaniem Schengen, w tym m.in.  : 

• ustalenie nowych form solidarności i zapewnienie przez wszystkie państwa członkowskie wsparcia tym, którzy znajdują się pod największą presją migracyjną; 
• wypracowanie stałego mechanizmu poszukiwawczo-ratowniczego; 
• zapewnienie równowagi pomiędzy azylem i powrotami oraz zapewnienie skutecznych powrotów osób nieuprawnionych do otrzymania ochrony; 
• zwalczanie handlu i przemytu ludzi;
• ustanowienie korytarzy humanitarnych; 
• współpracę z państwami pochodzenia i tranzytu migrantów; 
• zapewnienie możliwości legalnej migracji do UE (zarówno migracji zarobkowej pracowników wykwalifikowanych, jak i przesiedleń);  
• implementację wzmocnionego mandatu Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej 
• przywrócenie w pełni funkcjonującej strefy Schengen przy jednoczesnej ewaluacji zasad w celu jej dalszego rozszerzenia.

Propozycje legislacyjne powiązane z Paktem prawdopodobnie będą odnosiły się bezpośrednio do nieskonkludowanych propozycji wchodzących w skład pakietu azylowego, propozycji zmienionej dyrektywy powrotowej oraz zmienionej dyrektywy w sprawie Niebieskiej Karty.

Migracja legalna

Migracja legalna, w odróżnieniu od migracji nielegalnej, charakteryzuje się tym, iż wjazd i pobyt cudzoziemca na teren danego państwa jest zgodny z prawem, a dany cudzoziemiec posiada wszelkie dokumenty niezbędne do zalegalizowania jego pobytu. Warunki jego wjazdu i pobytu, a także zatrudnienia są ściśle określone w prawie. Dlatego też ten rodzaj migracji obejmuje kwestie związane z legalizacją pobytu, migracją zarobkową, a także zagadnienia związane z integracją cudzoziemców ze społeczeństwem przyjmującym.

W celu skutecznej walki z kryzysem demograficznym w Unii Europejskiej oraz związanym z tym brakiem wystarczającej siły roboczej, na poziomie europejskim podjęto decyzję o konieczności wypracowania wspólnych dla całej Unii zasad postępowania wobec migrantów legalnych, które przyczyniłyby się do zwiększenia atrakcyjności Unii Europejskiej jako miejsca do osiedlania się i podjęcia pracy (stałej lub sezonowej). W maju 2016 r. przyjęta została nowa dyrektywa w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu prowadzenia badań naukowych, odbywania studiów oraz udziału w szkoleniach, regulująca na poziomie europejskim warunki wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu prowadzenia badań naukowych, odbywania studiów, udziału w wymianie młodzieży szkolnej, szkoleniu za wynagrodzeniem i bez wynagrodzenia, wolontariacie lub pracy w charakterze au-pair. Do grup pracowników nieobjętych regulacjami sektorowymi stosuje się Dyrektywę Single Permit, która określa procedurę wydawania jednego zezwolenia na pobyt oraz pracę, jak również  zakres równego traktowania pracowników z państw trzecich. Odrębne dyrektywy regulują też kwestie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE oraz łączenia rodzin

Niezmiennie wyzwaniem dla UE pozostaje przyciąganie wykwalifikowanych migrantów, dlatego w ramach nowego Paktu w Sprawie Migracji i Azylu spodziewany jest komponent odnoszący się do legalnej migracji, której rozwijanie stanowi jeden z najskuteczniejszych instrumentów walki z nielegalną imigracją. Zgodnie z zapowiedzią Komisji Europejskiej wznowione zostaną prace nad projektem nowej dyrektywy w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu podjęcia pracy w zawodzie wymagającym wysokich umiejętności (dyrektywa Blue Card). Dyrektywa ma zapewnić większą harmonizację warunków przyjmowania w UE wysoko wykwalifikowanych pracowników spoza Unii Europejskiej, co powinno przyczynić się do zwiększenia atrakcyjności UE 
w tym obszarze.

KE rozwija także legalną migrację w ramach projektów pilotażowych (głównie w Afryce Północnej).

Zwalczanie nielegalnej migracji

Unia Europejska wraz z państwami członkowskimi intensywnie pracuje nad przygotowaniem skutecznej odpowiedzi na presję migracyjną na granicach zewnętrznych UE.

W związku z niespotykaną do tej pory skalą zjawiska, Komisja Europejska zaproponowała szereg działań, mających na celu zaradzenie aktualnemu kryzysowi. Wśród najważniejszych instrumentów wskazać należy: programy przesiedleń i relokacji, Unijny plan działania na rzecz zwalczania przemytu migrantów na lata 2015-2020, Plan działania UE w zakresie powrotów, czy unijny wspólny wykaz bezpiecznych państw pochodzenia.

Nielegalnej migracji nie można kontrolować w pełnym stopniu, a liczbę nielegalnych imigrantów przebywających w UE, czy w danym państwie członkowskim można jedynie oszacować. Jest to zjawisko niosące ze sobą również zagrożenia dla bezpieczeństwa  wewnętrznego obywateli UE, gdyż wiąże się z innymi, niebezpiecznymi zjawiskami, tj. przestępczością zorganizowaną, handlem ludźmi czy terroryzmem. Dlatego też niezwykle ważne jest, aby działania zmierzające do walki z nielegalną imigracją i innymi procederami z nią powiązanymi były spójne, a co za tym idzie, wspólne dla całej UE. 

W 2019 r. weszły w życie dwa rozporządzenia ustanawiające ramy interoperacyjności między unijnymi systemami informacyjnymi w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Łatwiejsza i efektywniejsza wymiana informacji między Państwami Członkowskimi znacząco poprawi bezpieczeństwo w UE, umożliwi skuteczniejsze odprawy na granicach zewnętrznych, pozwoli sprawniej wykrywać multiplikację tożsamości i przyczyni się do zapobiegania nielegalnej migracji oraz jej zwalczania.

Polska dostrzega trudną, globalną sytuację uchodźczą i solidarnie wraz z całą wspólnotą międzynarodową stawia jej czoła. Włączamy się w działania na rzecz kompleksowego wsparcia uchodźców w regionach pochodzenia oraz w akcje umożliwiające jak największej ich liczbie szybki i bezpieczny powrót do domów, jak i we wsparcie państw trzecich w zakresie efektywnego zarządzania migracją i budowania własnej zdolności w tym zakresie. 

Globalne Podejście do Migracji i Mobilności (GAMM)

Globalne Podejście do Migracji i Mobilności (GAMM) to koncepcja ustanawiająca ramy zewnętrznego wymiaru polityki migracyjnej i azylowej UE zgodnie z którymi prowadzona jest współpraca UE z państwami trzecimi w ww. zagadnieniach.

GAMM złożony jest czterech filarów, które określają priorytetowe obszary dialogu i współpracy z kluczowymi z punktu widzenia migracji państwami trzecimi. Obszary tematyczne GAMM to:

1. migracja legalna i mobilność,
2. nieregularne migracje i przeciwdziałanie handlowi ludźmi,
3. promowanie ochrony międzynarodowej i poszerzanie zewnętrznego wymiaru polityki azylowej UE,
4. wzajemne oddziaływanie polityk migracyjnej i rozwojowej.

Działania w ramach GAMM łączą współpracę na poziomie politycznym z wymiarem praktycznym. GAMM obejmuje wszystkie zewnętrzne procesy polityczne i dialogi bilateralne w obszarze migracji. Dotyczy to również kluczowych z punktu widzenia Polski procesów i dialogów odnoszących się do kwestii migracyjnych, a skierowanych na wschód, takich jak Partnerstwo Wschodnie, czy Proces Praski.

Podstawowym instrumentem praktycznej współpracy w ramach GAMM są Partnerstwa na rzecz Mobilności. Do chwili obecnej Partnerstwa na rzecz mobilności zawarto z: Mołdawią, Cape Verde, Gruzją, Armenią, Marokiem, Azerbejdżanem, Białorusią, Jordanią i Tunezją. Polska jest stroną wszystkich Partnerstw zawartych z krajami Partnerstwa Wschodniego, a także partnerstwa z Tunezją i Jordanią.

W związku z kryzysem migracyjnym na który, poza migracją przebiegającą przez Turcję i wschodnią część Morza Śródziemnego do Grecji, złożył się również bezprecedensowo wysoki poziom napływu migrantów z Afryki, głównie przez Libię do Włoch. W związku z tym 7 czerwca 2016 r. Komisja Europejska przyjęła dokument określający tzw. nowe ramy partnerstwa, który dotyczył współpracy z kluczowymi państwami pochodzenia i tranzytu migrantów: Etiopią, Erytreą, Mali, Nigrem, Nigerią, Senegalem, Somalią, Sudanem, Ghaną, Wybrzeżem Kości Słoniowej, Algierią, Maroko, Tunezją, Afganistanem, Bangladeszem i Pakistanem.

Europejska Sieć Migracyjna

Europejska Sieć Migracyjna [ESM] została powołana na mocy Decyzji Rady WE/381/2008 z dnia 14 maja 2008 roku. Jej głównym celem jest zaspokojenie zapotrzebowania instytucji Unii oraz organów i instytucji państw członkowskich na aktualne, obiektywne, wiarygodne i porównywalne informacje w zakresie migracji i azylu. Informacje te mają stanowić punkt wyjścia dla polityków i ekspertów kształtujących politykę na poziomie krajowym i europejskim do lepszego rozumienia aktualnych wyzwań w dziedzinie migracji, w tym przede wszystkim wspierać Komisję Europejską w decydowaniu, czy potrzebne są dalsze działania na poziomie europejskim.

Upowszechniane przez ESM informacje mają również przyczyniać się do podnoszenia wiedzy ogółu społeczeństwa na temat zjawisk w zakresie migracji i azylu.

Europejska Sieć Migracyjna w Polsce jest zlokalizowana w Urzędzie do Spraw Cudzoziemców.

KRAJOWY PUNKT KONTAKTOWY EUROPEJSKIEJ SIECI MIGRACYJNEJ W POLSCE 

Urząd do Spraw Cudzoziemców 

ul. Koszykowa 16, 00-564 Warszawa 

esm@udsc.gov.pl 

https://www.gov.pl/web/europejska-siec-migracyjna