Zgodnie z art. 29 Ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437 późn.zm) minister właściwy do spraw wewnętrznych sprawuje nadzór nad ratownictwem górskim i wodnym.

Zadania w zakresie nadzoru nad ratownictwem górskim Minister Spraw Wewnętrznych realizuje na podstawie zapisów ustawy o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich, która weszła w życie od początku 2012 roku. Do ustawy zostały wydane następujące akty wykonawcze:

• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 19 stycznia 2012 roku w sprawie dopuszczalnego obciążenia narciarskiej trasy zjazdowej, sposobu jego obliczania oraz szczegółowych warunków oświetlenia zorganizowanych terenów narciarskich (Dz. U. z 2012 roku, poz. 102),
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 129 grudnia 2011 roku w sprawie określenia wzorów znakóo nakazu, zakazu, informacyjnych i ostrzegawczych stosowanych do oznakowania w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich (Dz. U. Nr 295, poz. 1751),
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 29 grudnia 2011 roku w sprawie stopni trudności narciarskich tras zjazdowych, biegowych i nartostrad oraz sposobu ich oznaczenia (Dz. U. Nr 295, poz. 1752),
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 22 grudnia 2011 roku w sprawie określenia stopni zagrożenia lawinowego oraz odpowiadających im zaleceń dla ruchu osób (Dz. U. Nr 299, poz. 1777),
• Regulacje prawne zawarte w ustawie dotyczące ratownictwa narciarskiego i górskiego.

W myśl ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 roku o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich, która weszła w życie 31 grudnia 2011 roku dokonano podziału na ratownictwo górskie i ratownictwo na zorganizowanych terenach narciarskich (ratownictwo narciarskie), określając legalne definicje tych pojęć.

Ratownictwo górskie

Odpowiedzialność za bezpieczeństwo w górach ponosi minister właściwy do spraw wewnętrznych, organy jednostek samorządu terytorialnego, na terenie których wykonywane jest ratownictwo górskie, dyrekcja parków narodowych i krajobrazowych położonych na obszarze gór, a także osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej prowadzące w górach zorganizowaną działalność w zakresie sportu, rekreacji lub turystyki.

Warunki bezpieczeństwa osób przebywających w górach

Zapewnienie warunków bezpieczeństwa w górach polega w szczególności na:

• oznakowaniu terenów, obiektów i urządzeń służących do uprawiania sportu, rekreacji lub turystyki;
• ustaleniu zasad korzystania z danego terenu, obiektu lub urządzenia;
• zapewnieniu podmiotom uprawnionym do wykonywania ratownictwa górskiego warunków do organizowania pomocy oraz ratowania osób, które uległy wypadkowi lub są narażone na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia;
• ogłaszaniu komunikatu lawinowego.

Podmioty uprawnione do wykonywania ratownictwa

Ratownictwo górskie mogą wykonywać podmioty, które uzyskały zgodę ministra właściwego do spraw wewnętrznych na wykonywanie ratownictwa górskiego oraz wpis do rejestru jednostek współpracujących z systemem Państwowe Ratownictwo Medyczne, o którym mowa w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym.

Minister właściwy do spraw wewnętrznych, w drodze decyzji administracyjnej, udziela zgody, na wykonywanie ratownictwa górskiego, na wniosek podmiotu ubiegającego się o jej udzielenie. Decyzja wygasa, jeżeli podmiot, który uzyskał zgodę, w terminie 6 miesięcy od dnia jej wydania nie został wpisany do rejestru jednostek współpracujących z systemem Państwowe Ratownictwo Medyczne.

Wniosek powinien zawierać:

• nazwę podmiotu, siedzibę i jego adres;
• informację o obszarze działania, na którym ma być wykonywane ratownictwo górskie;
• informację o liczbie ratowników górskich oraz posiadanych przez nich kwalifikacji przydatnych w ratownictwie górskim;
• wykaz sprzętu specjalistycznego, środków transportu i łączności;
• informację o źródłach finansowania planowanej działalności.

W ramach ratownictwa górskiego podejmowane są działania ratownicze polegające w szczególności na:

• przyjęciu zgłoszenia o wypadku lub innym zdarzeniu;
• dotarciu na miejsce wypadku z wyposażeniem ratowniczym;
• udzieleniu kwalifikowanej pierwszej pomocy;
• zabezpieczeniu i ewakuacji osób przebywających w górach z terenów stanowiących zagrożenie dla życia i zdrowia;
• transporcie osób, które uległy wypadkowi lub są narażone na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia do miejsca, gdzie jest możliwe podjęcie medycznych czynności ratunkowych przez jednostki systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne, o których mowa w art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, po uprzednim uzgodnieniu miejsca przekazania osoby, której udzielono pomocy w ramach działań ratowniczych, z dyspozytorem jednostki systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne;
• poszukiwaniu osób zaginionych w górach;
• transporcie zwłok z gór.

Zasady finansowania ratownictwa górskiego

Zadania z zakresu ratownictwa górskiego przez podmioty uprawnione do wykonywania ratownictwa górskiego następuje na podstawie powierzenia realizacji zadań publicznych, o którym mowa w art. 11 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654, Nr 149, poz. 887 i Nr 205, poz. 1211) w zakresie określonym w umowie. Przepisy art. 11a-art. 11c tej ustawy stosuje się odpowiednio.

Zadania z zakresu ratownictwa górskiego powierzane i finansowane są przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz przez jednostki samorządu terytorialnego w ramach dotacji celowych.
Dodatkowo dofinansowanie zadań z zakresu ratownictwa górskiego odbywa się poprzez przekazanie 15% wpływów za każdy kwartał z opłat pobieranych za wstęp i udostępnienie wejścia do parku narodowego lub krajobrazowego znajdującego się w górach, oraz za wstęp na jego wszelkie ścieżki edukacyjne i biletowane obiekty.

Dotacje mogą być udzielane są z pominięciem otwartego konkursu ofert. Dotacje mogą być udzielone na:

• utrzymanie gotowości ratowniczej;
• prowadzenie działań ratowniczych;
• organizowanie i prowadzenie szkoleń ratowników górskich oraz psów ratowniczych, w tym psów lawinowych;
• opracowywanie i udostępnianie komunikatu lawinowego;
• utrzymanie śmigłowca ratowniczego wraz z załogą lotniczo-techniczną będącego w dyspozycji podmiotu uprawnionego do wykonywania ratownictwa górskiego, przeznaczonego w szczególności do działań ratownictwa górskiego w Tatrach oraz na terenie południowej Małopolski;
• prowadzenie dokumentacji wypadków.

Obowiązki osób przebywających w górach

Osoby przebywające w górach obowiązane są do zachowania należytej staranności w celu ochrony życia i zdrowia własnego oraz innych osób, a w szczególności:

• zapoznania się z zasadami korzystania z danego terenu, obiektu lub urządzenia i ich przestrzegania;
• stosowania się do znaków nakazu i zakazu;
• zapoznania się oraz dostosowania swoich planów aktywności do umiejętności, aktualnych warunków atmosferycznych, prognozy pogody, komunikatu lawinowego dla danego obszaru i zastosowania się do zaleceń i ograniczeń wynikających z ogłoszonego stopnia zagrożenia lawinowego oraz z panujących i przewidywanych warunków atmosferycznych;
• użytkowania sprzętu odpowiedniego do rodzaju podejmowanej aktywności, sprawnego technicznie i zgodnie z jego przeznaczeniem i zasadami użycia.

Nadzór i kontrola nad ratownictwem górskim

Nadzór nad ratownictwem górskim sprawuje minister właściwy do spraw wewnętrznych. W ramach nadzoru, minister właściwy do spraw wewnętrznych ma prawo:

• żądać od podmiotów uprawnionych do wykonywania ratownictwa górskiego udostępnienia dokumentów oraz udzielania pisemnych wyjaśnień dotyczących ich działalności związanej z wykonywaniem ratownictwa górskiego;
• dokonywać kontroli podmiotów uprawnionych do wykonywania ratownictwa górskiego w zakresie prawidłowości realizacji zadań z zakresu ratownictwa górskiego, oraz wydatkowania środków z części budżetu państwa której dysponentem jest minister właściwy do spraw wewnętrznych.

Oceny kontrolowanej działalności dokonuje się pod względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.

Ratownictwo narciarskie

Odpowiedzialność za zapewnienie warunków bezpieczeństwa osobom przebywającym na zorganizowanych terenach narciarskich ustawodawca nałożył na osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej będącą właścicielem, użytkownikiem, najemcą, dzierżawcą lub posiadającą inny tytuł prawny do zorganizowanego terenu narciarskiego lub urządzeń transportu linowego lub taśmowego przeznaczonych do transportu osób, przy których znajduje się zorganizowany teren narciarski, tj. na zarządzającego zorganizowanym terenem narciarskim (art. 19 ust. 1 ustawy).

Warunki bezpieczeństwa osób przebywających na zorganizowanych terenach narciarskich

Zapewnienie bezpieczeństwa polega w szczególności na:

• przygotowaniu, oznakowaniu, zabezpieczeniu terenów, obiektów i urządzeń służących do uprawiania narciarstwa i snowboardingu, oraz bieżącej kontroli stanu zabezpieczeń, oznaczeń i warunków narciarskich;
• zapewnieniu ratownictwa narciarskiego;
• określeniu i upowszechnieniu zasad korzystania z danego terenu, obiektu i urządzenia;
• informowaniu o warunkach narciarskich i ich zmianach;
• prowadzeniu działalności profilaktycznej i informacyjnej dotyczącej bezpieczeństwa podczas uprawiania narciarstwa i snowboardingu;
• przekazywaniu informacji i tworzeniu ułatwień szczególnie istotnych dla potrzeb osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności, a przebywającymi na zorganizowanych terenach narciarskich.

Podmioty uprawnione do wykonywania ratownictwa na zorganizowanych terenach narciarskich 

Ratownictwo na zorganizowanych terenach narciarskich w ramach ratownictwa narciarskiego może podejmować ratownik narciarski lub ratownik górski.

W ramach ratownictwa narciarskiego podejmowane są działania ratownicze polegające w szczególności na:

• przyjęciu zgłoszenia o wypadku;
• dotarciu na miejsce wypadku z wyposażeniem ratowniczym;
• udzieleniu kwalifikowanej pierwszej pomocy;
• zabezpieczeniu miejsca wypadku;
• ewakuacji osób z terenów stanowiących zagrożenie dla życia lub zdrowia;
• transporcie osób, które uległy wypadkowi lub są narażone na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia, do miejsca, gdzie jest możliwe podjęcie medycznych czynności ratunkowych przez jednostki systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne, o których mowa w art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, po uprzednim uzgodnieniu miejsca przekazania z dyspozytorem jednostki systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne.

Zasady finansowania ratownictwa narciarskiego

Zarządzający zorganizowanym terenem narciarskim został zobowiązany do organizowania i finansowania działań ratowniczych podejmowanych w ramach ratownictwa narciarskiego na terenie przez niego zarządzanym.

Obowiązki osób przebywających na zorganizowanych terenach narciarskich

Osoby uprawiające narciarstwo lub snowboarding na zorganizowanym terenie narciarskim obowiązane są do zachowania należytej staranności w celu ochrony życia i zdrowia własnego oraz innych osób, a w szczególności:

• zapoznania się z zasadami korzystania z danego terenu, obiektu lub urządzenia i ich przestrzegania;
• stosowania się do znaków nakazu i zakazu umieszczanych przez zarządzającego zorganizowanym terenem narciarskim;
• zjeżdżania z szybkością dostosowaną do swoich umiejętności oraz stopnia trudności i stanu trasy, warunków atmosferycznych i natężenia ruchu;
• użytkowania sprawnego technicznie sprzętu narciarskiego i snowboardowego odpowiedniego do rodzaju podejmowanej aktywności, zgodnie z jego przeznaczeniem i zasadami użycia;
• bezzwłocznego informowania ratowników narciarskich o zaistniałym wypadku lub zaginięciu osoby oraz o innych zdarzeniach nadzwyczajnych mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo osób.
• Ponadto osoba uprawiająca narciarstwo zjazdowe lub snowboarding na zorganizowanym terenie narciarskim, która nie ukończyła 16 roku życia, obowiązana jest używać w czasie jazdy kasku ochronnego konstrukcyjnie do tego przeznaczonego. Osoba mająca obowiązek opieki lub nadzoru nad osobą do ukończenia 16 roku życia, która dopuści do uprawiania narciarstwa zjazdowego lub snowboardingu przez tę osobę, na zorganizowanym terenie narciarskim, bez kasku konstrukcyjnie do tego przeznaczonego, podlega karze grzywny.