Na mocy art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych pracodawca zwalnia od świadczenia pracy strażaka ratownika OSP biorącego udział w działaniach ratowniczych i akcjach ratowniczych, szkoleniach lub ćwiczeniach organizowanych przez gminę, Państwową Straż Pożarną lub inne uprawnione podmioty na czas ich trwania, a także na czas niezbędny do odpoczynku, zgodnie z art. 132 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.

Ponadto kwestie te uregulowane są w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 roku w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień z pracy. Zgodnie z § 11 ust. 1 pkt. 1 pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego członkiem ochotniczej straży pożarnej - na czas niezbędny do uczestniczenia w działaniach ratowniczych i do wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu, a także - w wymiarze nie przekraczającym łącznie 6 dni w ciągu roku kalendarzowego - na szkolenie pożarnicze.

Natomiast zwolnienie pracownika od pracy w razie konieczności udziału w akcji ratowniczej następuje w trybie przyjętym przez służbę ratowniczą odpowiednią do organizowania takich akcji, zaś w celu uczestniczenia w szkoleniu pożarniczym - na podstawie wniosku właściwej terytorialnie jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej. Czas koniecznego wypoczynku pracownika po zakończeniu akcji ratowniczej ustala osoba, która kierowała taką akcją, zgodnie z wymogami obowiązującego prawa.

W związku z powiązaniem prawa do ekwiwalentu pieniężnego z faktycznym uszczerbkiem w zarobkach pracownika spowodowanym uczestniczeniem w działaniu ratowniczym, lub szkoleniu pożarniczym, przepisy § 16 ust. 2 wymienionego wcześniej rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej zobowiązują pracodawcę zatrudniającego pracownika będącego członkiem OSP do wydania mu zaświadczenia określającego wysokość utraconego wynagrodzenia w konsekwencji korzystania z niepłatnego zwolnienia od pracy, w celu przedstawienia właściwemu organowi uprawnionemu do wypłaty należnego ekwiwalentu. Ekwiwalent w rozumieniu prawa nie jest wynagrodzeniem za pracę.

Jednocześnie strażacy ratownicy OSP za czas nieobecności w pracy z związku z udziałem w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu, zachowują uprawnienie do innych niż wynagrodzenie świadczeń związanych z pracą, przewidziane w odrębnych przepisach.