Portal Interoperacyjności
i Architektury

Metamodel AIP odnosi się do Modelu AIP. Poniżej przedstawiono definicje obu pojęć (zobacz: Słownik pojęć):

1. Model Architektury Informacyjnej Państwa (Model AIP) to model architektoniczny systemów informacyjnych państwa (obiekty, atrybuty, relacje) ujęty w szczególności w warstwach prawnej, organizacyjnej, semantycznej i technicznej.
2. Metamodel Architektury Informacyjnej Państwa (Metamodel AIP) to model opisujący zakres, strukturę oraz sposób tworzenia i rozwoju Modelu AIP.

Celem specyfikacji Metamodelu AIP jest zdefiniowanie klas elementów architektury, powiązań pomiędzy elementami oraz przynależność do warstw architektury według Europejskiej Referencyjnej Architektury Interoperacyjności (European Interoperability Reference Architecture, EIRA).

Metamodel definiuje formalne zasady projektowania zawartości architektonicznej (Modelu AIP) w celu zapewnienia spójności na poziomie całego państwa.

Metamodel AIP nazywany jest również Modelem Zawartości Architektury Informacyjnej Państwa, ponieważ definiuje on zasady tworzenia modeli architektonicznych (diagramy, matryce, katalogi elementów). Metamodel AIP jest zatem modelem opisującym sposób tworzenia docelowych modeli architektury.

Metamodel AIP zgodnie z założeniami EIRA koncentruje się głównie na czterech warstwach (LOST):

• legislacyjnej (L);
• organizacyjnej (O);
• semantycznej (S);
• technicznej (T).

W modelach warstwy legislacyjnej uwzględnia się najważniejsze elementy, które należy rozważyć w celu wsparcia części prawnej dotyczącej informatyzacji państwa, tj. polityki, akty prawne, standardy, strategie.

Warstwa organizacyjna zawiera najistotniejsze elementy architektury organizacji wspierające interoperacyjność organizacyjną państwa tj. struktura organizacyjna, procesy biznesowe, funkcje oraz usługi biznesowe. Szczególnie funkcje i usługi biznesowe określane są różnym poziomie granulacji (np. działy administracji, zakresy spraw, e-usługi publiczne).

Warstwa semantyczna  zawiera najistotniejsze elementy architektury danych, które należy rozważyć w celu wspierania wymiany informacji między administracjami, przedsiębiorstwami oraz obywatelami. W skład tych elementów wchodzą obiekty danych z ich atrybutami oraz zbiory danych przetwarzające te obiekty danych.

Warstwa techniczna koncentruje się na modelach związanych bezpośrednio na systemach teleinformatycznych, ich organizacji i funkcjonalności. W repozytorium AIP z założenia nie są przechowywane informacje odnośnie infrastruktury teleinformatycznej w ramach której funkcjonują te systemy, chyba że istnieje szczególna potrzeba udokumentowania takiej infrastruktury dla określonego rozwiązania.

Poza tym głównymi warstwami, w ramach repozytorium AIP przechowywane są również modele implementacji i migracji (modele projektowe rozwiązań oraz model portfela projektów) oraz motywacji.

Model zawiera tylko główne elementy metamodelu AIP oraz możliwych relacji pomiędzy tymi elementami. Pełna lista elementów i relacji prezentowana jest na diagramach metamodelu poszczególnych warstw. Należy także mieć na uwadze, że domyślnie dopuszczalne są relacje specjalizacji i agregacji pomiędzy tymi samymi typami obiektów w metamodelu.

Warstwa legislacyjna AIP to warstwa opisująca stan prawny w zakresie, w którym ma on wpływ na Architekturę Informacyjną Państwa. Uwarunkowania legislacyjne są głównym źródłem aktywności administracji publicznej. Dotyczy to zmian wprowadzanych we wszystkich warstwach architektury, w szczególności w:

• warstwie semantycznej – poprzez oddziaływanie na zakresy i sposoby prowadzenia rejestrów publicznych, zakresy świadczenia usług;
• warstwie technicznej - w zakresie przyjętych rozwiązań teleinformatycznych, współpracy, standardów wymiany informacji i sposobu świadczenia usług.

W zakresie Warstwy legislacyjnej zbierane są informacje o aktach prawnych uzasadniających prowadzenie w szczególności systemu teleinformatycznego lub rejestru publicznego,  a także o innych dokumentach określających sposób projektowania i prowadzenia tych systemów i rejestrów.

Warstwa organizacyjna to zgodnie z EIRA warstwa „zawierająca opis struktury organizacyjnej, procesów biznesowych, funkcji oraz usług biznesowych”. Są to najistotniejsze elementy architektury wspierające interoperacyjność organizacyjną państwa.

Warstwa organizacyjna w modelu AIP głównie koncentruje się na:

• modelu struktury organizacyjnej państwa, na którą składają się organy administracji, jednostki organizacyjne oraz elementy odzwierciedlające zapisy ustawy o działach: działy administracji i zakresy spraw przypisane do tych działów;
• modelu procesów generycznej realizacji e-usług, na który składają się modele procesów biznesowych, funkcji biznesowych pogrupowanych w segmenty architektoniczne oraz elementów związanych z realizacją spraw obywatela/podmiotu – zdarzenia życiowe i e-usług publiczne.

W zakresie modeli dynamicznych warstwy organizacyjnej (procesy biznesowe, funkcje biznesowe, usługi biznesowe, e-usługi publiczne i zdarzenia życiowe) repozytorium AIP nie odzwierciedla stanu funkcjonowania państwa, a skupia się na modelach istotnych z punktu widzenia interoperacyjności na poziomie organizacyjnym oraz efektywnym świadczeniu usług publicznych.

Warstwa semantyczna zawiera elementy architektury danych. W ramach modeli tej warstwy utrzymywane są modele zbiorów danych funkcjonujących w administracji publicznej, modele danych dla rożnych obszarów administracji oraz modele danych podstawowych. Elementy warstwy semantycznej to:

• zbiory danych;
• obiekty danych (encje);
• atrybuty obiektów danych.

W ramach modelu utrzymywana jest klasyfikacja zbiorów danych i obiektów danych, a także informacja na temat referencyjności zbiorów dla określonych zakresów danych.

Warstwa techniczna zawiera elementy reprezentujące systemy teleinformatyczne, ich strukturę oraz funkcjonalność. Model oprócz elementów reprezentujących konkretne systemy teleinformatyczne zawiera także element reprezentujące systemy abstrakcyjne – określoną klasę systemów lub ogólnie systemy instytucji. W ramach modeli prezentowana jest m.in. struktura systemów, ich powiązanie z elementami pozostałych warstw (legislacyjnej, organizacyjnej, semantycznej), ich funkcjonalności oraz współpracy pomiędzy systemami na poziomie wymiany danych.

Implementacja i migracja zawiera modele:

• portfela projektów;
• modeli projektowych.

Model portfela projektów zawiera informacje odnośnie projektów realizowanych w administracji publicznej, programów w jakich są zgrupowane oraz produktów wytwarzanych w ramach projektów. Projekty mogą być dodatkowo podzielone na etapy.

Modele projektowe zawierają informacje potrzebne do oceny projektów. Najczęściej zawierają strukturę tworzonych lub modyfikowanych systemów oraz informację o współpracy tych systemów z innymi.

Elementy motywacji określają czynniki wpływające na Architekturę Informacyjną Państwa. Z jednej strony określają potrzeby do osiągnięcia w kontekście transformacji cyfrowej państwa (cele stawiane przed państwem cyfrowym oraz wyniki, które świadczą o prawidłowej transformacji cyfrowej), a z drugiej elementy określające na wysokim poziomie abstrakcji jak te cele i wyniki zrealizować.