Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działa 15 kościołów i innych związków wyznaniowych, których stosunki z Państwem są uregulowane odrębnymi aktami prawnymi. Są to:

1. Kościół Katolicki w Rzeczypospolitej Polskiej – Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzeczypospolitą Polską podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318), zwany dalej „Konkordatem”, oraz ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2019 r.  poz. 1347)., zwana dalej „ustawą katolicką”;
2. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny – ustawa z dnia z dnia 4 lipca 1991 r. o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 1726);
3. Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej – ustawa z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2015 r., poz. 43);
4. Kościół Ewangelicko-Reformowany w Rzeczypospolitej Polskiej – ustawa z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz. U. z 2015 r. poz. 483);
5. Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w Rzeczypospolitej Polskiej – ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2014 r., poz. 1712);
6. Kościół Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej – ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2015 r., poz. 169);
7. Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej – ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2014 r., poz. 1889);
8. Kościół Polskokatolicki w Rzeczypospolitej Polskiej – ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2014 r., poz. 1599.);
9. gminy wyznaniowe żydowskie tworzące Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej – ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2014 r., poz. 1798);
10. Kościół Katolicki Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej – ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2015 r., poz. 44);
11. Kościół Starokatolicki Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej – ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Starokatolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2015 r., poz. 14);
12. Kościół Zielonoświątkowy w Rzeczypospolitej Polskiej – ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Zielonoświątkowego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2015 r., poz. 13);
13. Wschodni Kościół Staroobrzędowy, nie posiadający hierarchii duchownej – rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o stosunku Państwa do Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego, nie posiadającego hierarchji duchownej (Dz. U. Nr 38, poz. 363, z późn. zm.);
14. Muzułmański Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej – ustawa z dnia 21 kwietnia 1936 r. o stosunku Państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 30, poz. 240, z późn. zm.);
15. Karaimski Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej – ustawa z dnia 21 kwietnia 1936 r. o stosunku Państwa do Karaimskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 30, poz. 241, z późn. zm.).

 

Wyżej wymienione ustawy zwane dalej będą „ustawami kościelnymi”.

Szczególną pozycję pod względem prawnym wśród wymienionych wyżej kościołów i związków wyznaniowych zajmuje Kościół Katolicki w Rzeczypospolitej Polskiej z uwagi na fakt, że byt prawny Kościół ten wywodzi z umowy międzynarodowej, jaką jest Konkordat. Przepisy ustawy katolickiej obowiązują tylko w zakresie nieregulowanym przez Konkordat.

Powiadomienia

Kościelne jednostki organizacyjne rodzajowo i indywidualnie wymienione w ustawach kościelnych mogą nabywać osobowość prawną na podstawie tych ustaw (z wyłączeniem ustawy katolickiej). Osobowość prawną wspomniane jednostki organizacyjne uzyskują z chwilą powiadomienia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o ich utworzeniu przez władzę kościelną. Powiadomienie powinno zawierać:

• nazwę kościelnej osoby prawnej;
• jej siedzibę;
• określenie granic terenu jej działania – w odniesieniu do osób o zasięgu terytorialnym.

Odpis powiadomienia z umieszczonym na nim potwierdzeniem odbioru jest dowodem uzyskania osobowości prawnej. W odniesieniu do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej w omawianej kwestii zastosowanie ma art. 4 ust. 2 Konkordatu. Zgodnie z tym przepisem Rzeczpospolita Polska uznaje osobowość prawną wszystkich instytucji kościelnych terytorialnych i personalnych, które taką osobowość uzyskały na podstawie przepisów prawa kanonicznego. Stosowne powiadomienie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, zgodnie z konstytucyjną zasadą równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych, następuje na takich samych zasadach, jak w przypadku pozostałych kościołów i innych związków wyznaniowych posiadających swoje ustawy kościelne. Pomocniczo stosowany jest w praktyce Wydziału Regulacji Prawnych dokument, opracowany przez Kościelną i Rządową Komisję Konkordatową, pn. Instrukcja dotycząca sposobu powiadamiania organów państwowych o uzyskaniu osobowości prawnej przez instytucje kościelne terytorialne i personalne (art. 4 ust. 2 Konkordatu) oraz powiadamiania o powoływaniu i odwoływaniu osoby sprawującej funkcje organu osoby prawnej.

Rozporządzenia

Kościelne jednostki organizacyjne i organizacje kościelne nie wymienione rodzajowo i indywidualnie w ustawach kościelnych (z wyłączeniem związków wyznaniowych, których status prawny regulują akty prawne przedwojenne), zgodnie z tymi ustawami mogą uzyskać osobowość prawną na podstawie rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie nadania osobowości prawnej. Wydział Regulacji Prawnych przygotowuje projekty takich rozporządzeń. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wydaje rozporządzenie w sprawie nadania osobowości prawnej kościelnej instytucji na podstawie wniosku złożonego przez właściwe władze kościołów i innych związków wyznaniowych. W odniesieniu do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie nabycia osobowości prawnej w drodze rozporządzenia, to jest w trybie art. 10 ustawy katolickiej, pomocniczo stosowany jest w praktyce Wydziału Regulacji Prawnych dokument, opracowany przez Kościelną i Rządową Komisję Konkordatową, pn. Instrukcja dotycząca zakresu i sposobu uzyskania osobowości prawnej przez instytucje kościelne na podstawie prawa polskiego (art. 4 ust. 3 Konkordatu).

Tryb powiadamiania o zmianach dotyczących osób prawnych kościołów i innych związków wyznaniowych

Zgodnie z ustawami kościelnymi władza kościelna (bądź właściwa władza kościelna) powiadamia niezwłocznie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o zmianach dotyczących nazwy i siedziby kościelnych osób prawnych, rodzajowo w tych ustawach wymienionych, o zmianie jej granic, połączeniu, podziale i zniesieniu kościelnej osoby prawnej. Przez władzę kościelną rozumie się organ kościoła lub innego związku wyznaniowego, uprawniony do jego reprezentowania. Przez właściwą władzę kościelną rozumie się organ właściwej kościelnej osoby prawnej.

Tryb powiadamiania o powołaniu i odwołaniu osoby sprawującej funkcje organu osoby prawnej

Zgodnie z ustawami kościelnymi, jeżeli ratyfikowane umowy nie stanowią inaczej, władza kościelna powiadamia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o powołaniu i odwołaniu osób sprawujących funkcje organu osób prawnych, rodzajowo w tych ustawach wymienionych. Powiadomienie obejmuje imię i nazwisko, obywatelstwo oraz miejsce zamieszkania danej osoby.

Wydawanie zaświadczeń o osobowości prawnej kościołów i innych związków wyznaniowych oraz o osobowości prawnej ich jednostek organizacyjnych

Departament Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych MSWiA w imieniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji wydaje zaświadczenia  o osobowości prawnej kościołów i innych związków wyznaniowych oraz o osobowości prawnej ich jednostek organizacyjnych. 

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wydaje wyżej wymienione zaświadczenia na podstawie art. 217 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 256, z późn. zm.) na wniosek właściwej władzy kościelnej (organu kościoła lub innego związku wyznaniowego lub jego osoby prawnej) lub osoby, która ubiega się o zaświadczenie ze względu na swój interes prawny w urzędowym potwierdzeniu określonych faktów lub stanu prawnego, jak również jeżeli urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego wymaga przepis prawa. 

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. bustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. z 2020 r. poz. 1546, z późn. zm.) wydanie zaświadczenia na wniosek podlega opłacie skarbowej. Opłata skarbowa wynosi 17 zł za każdy egzemplarz zaświadczenia. Wpłaty można dokonać w kasie Urzędu Dzielnicy Mokotów lub na rachunek bankowy  Centrum Obsługi Podatnika Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy: 21 1030 1508 0000 0005 5000 0070 z dopiskiem: opłata skarbowa za wydanie zaświadczenia.

Zaświadczenie powinno być wydane bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie siedmiu dni. 

Kościół Katolicki w Rzeczypospolitej Polskiej obrządek łaciński

Podstawa prawna działania

• Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz. U. Nr 51, poz. 318)
• Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz. U. z 2023 r., poz. 1966)

Adres siedziby

Skwer Księdza Kardynała Stefana Wyszyńskiego 6
01-015 Warszawa

Tytuł i nazwisko osoby kierującej

Metropolita Gdański Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski
Abp Tadeusz Wojda

Kościół Katolicki w Rzeczypospolitej Polskiej obrządek greckokatolicki (bizantyjsko-ukraiński)

Podstawa prawna działania

• Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz. U. Nr 51, poz. 318)
• Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz. U. z 2023 r., poz. 1966)

Adres siedziby

ul. bpa Jana Śnigurskiego 2a
37-700 Przemyśl

Tytuł i nazwisko osoby kierującej

Metropolita obrządku grecko-katolickiego
Abp Przemysko-Warszawski Eugeniusz Mirosław Popowicz

Kościół Katolicki w Rzeczypospolitej Polskiej obrządek ormiański

Podstawa prawna działania

• Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz. U. Nr 51, poz. 318)
• Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz. U. z 2023 r., poz. 1966)

Adres siedziby

ul. Miodowa 17/19
00-246 Warszawa

Tytuł i nazwisko osoby kierującej

Arcybiskup Metropolita Warszawski Ordynariusz wiernych pozbawionych ordynariusza własnego obrządku
Kardynał Kazimierz Nycz

Parafia bizantyjsko-słowiańska w Kostomłotach podporządkowana władzy delegowanej ordynariusza siedleckiego
Bpa Kazimierza Gurdy

Kościół Katolicki w Rzeczypospolitej Polskiej obrządek bizantyjsko-słowiański

Podstawa prawna działania

• Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz. U. Nr 51, poz. 318)
• Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz. U. z 2023 r., poz. 1966)

Adres siedziby

ul. Miodowa 17/19
00-246 Warszawa

Tytuł i nazwisko osoby kierującej

Arcybiskup Metropolita Warszawski Ordynariusz wiernych pozbawionych ordynariusza własnego obrządku
Kardynał Kazimierz Nycz

Parafia bizantyjsko-słowiańska w Kostomłotach podporządkowana władzy delegowanej ordynariusza siedleckiego
Bpa Kazimierza Gurdy

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

Podstawa prawna działania

Ustawa z dnia 4 lipca 1991 r. o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (Dz.U. z 2023 r. poz. 544)

Adres siedziby

Al. Solidarności 52
03-402 Warszawa

Tytuł i nazwisko osoby kierującej

Prawosławny Metropolita Warszawski i Całej Polski,
Zwierzchnik Kościoła, Przewodniczący Soboru Biskupów
Abp Sawa

Kościół Ewangelicko-Reformowany w Rzeczypospolitej Polskiej

Podstawa prawna działania

Ustawa z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz. U. z 2015 r. poz. 483)

Adres siedziby

ul. Radwańska 37
93–574 Łódź

Tytuł i nazwisko osoby kierującej

Biskup Kościoła Ewangelicko- Reformowanego RP
Ks. Przemysław Semko Koroza

Prezes Konsystorza Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP
Piotr Niewieczerzał

Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej

Podstawa prawna działania

Ustawa z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz.U. z 2023 r. poz. 509)

Adres siedziby

ul. Miodowa 21
00-246 Warszawa

Tytuł i nazwisko osoby kierującej

Prezes Konsystorza Biskup Kościoła
ks. Jerzy Samiec

Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w Rzeczypospolitej Polskiej

Podstawa prawna działania

Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz.U. z 2023 r. poz. 85)

Adres siedziby

ul. Mokotowska 12
00-561 Warszawa

Tytuł i nazwisko osoby kierującej

Zwierzchnik Kościoła
ks. sup. Andrzej Malicki

Kościół Starokatolicki Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej

Podstawa prawna działania

Ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Starokatolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz.U. z 2023 r. poz. 47)

Adres siedziby

ul. Kazimierza Wielkiego 27
09-400 Płock

Kościół Katolicki Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej

Podstawa prawna działania

Ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz.U. z 2023 r. poz. 8)

Adres siedziby

Felicjanów k/ Płocka
09-470 Bodzanów

Tytuł i nazwisko osoby kierującej

Przewodnicząca Rady Przełożonych Kościoła
Biskupka Damiana Szulgowicz

Wschodni Kościół Staroobrzędowy, nie posiadający hierarchji duchownej

Podstawa prawna działania

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 marca 1928 r. o stosunku Państwa do Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego, nie posiadającego hierarchji duchownej. (Dz. U. poz. 363, z późn. zm)

Adres siedziby

ul. Sejneńska 37a
16-400 Suwałki

Tytuł i nazwisko osoby kierującej

Prezes Naczelnej Rady Staroobrzędowców
Adam Pogorzelski

Muzułmański Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej

Podstawa prawna działania

Ustawa z dnia 21 kwietnia 1936 r. o stosunku Państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz. U. Nr 30, poz. 240 z późn. zm.)

Adres siedziby

ul. Grzybowa 42
15-052 Białystok

Adres korespondencyjny

ul. Mieszka I 14
15-050 Białystok 8

Tytuł i nazwisko osoby kierującej

Mufti Przewodniczący Najwyższego Kolegium Muzułmańskiego
Tomasz Miśkiewicz

Karaimski Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej

Podstawa prawna działania

Ustawa z dnia 21 kwietnia 1936 r. o stosunku Państwa do Karaimskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz. U. Nr 30, poz. 241 z późn. zm.)

Adres siedziby

ul. Newtona 9
01-482 Warszawa

Kościół Polskokatolicki w Rzeczypospolitej Polskiej

Podstawa prawna działania

Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz.U. z 2023 r. poz. 51)

Adres siedziby

ul. Wilcza 31 lok 3a
00-358 Warszawa

Tytuł i nazwisko osoby kierującej

Zwierzchnik Kościoła, Przewodniczący Rady Synodalnej
Biskup Andrzej Gontarek

Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej

Podstawa prawna działania

Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz.U. z 2022 r. poz. 2616)

Adres siedziby

ul. Foksal 8
00-366 Warszawa

Tytuł i nazwisko osoby kierującej

Przewodniczący Kościoła
Pastor Jarosław Dzięgielewski

Kościół Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej

Podstawa prawna działania

Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz.U. z 2023 r. poz. 1874)

Adres siedziby

Kancelaria Kościoła Chrześcijan Baptystów w RP
ul. Szczytnowska 35-39
04-812 Warszawa

Tytuł i nazwisko osoby kierującej

Przewodniczący Rady Kościoła
Prezbiter Marek Głodek

Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej

Podstawa prawna działania

Ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz. U. z 2014 r., poz. 1798)

Adres siedziby

ul. Twarda 6
00-950 Warszawa

Tytuł i nazwisko osoby kierującej

Przewodniczący Zarządu
Klara Kołodziejska – Połtyn

Kościół Zielonoświątkowy w Rzeczypospolitej Polskiej

Podstawa prawna działania

Ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Zielonoświątkowego w Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz. U. z 2015 r.,  poz. 13)

Adres siedziby

ul. Sienna 68/70
00-825 Warszawa

Tytuł i nazwisko osoby kierującej

Prezbiter Naczelny Przewodniczący Naczelnej Rady Kościoła
ks. bp Marek Kamiński