Definicje

„Obywatel UE” odnosi się do cudzoziemca, który jest obywatelem innego państwa członkowskiego UE/EOG lub Szwajcarii. Zgodnie z polskim prawem cudzoziemcem jest każdy, kto nie posiada obywatelstwa polskiego.

„Członek rodziny obywatela UE” odnosi się do cudzoziemca, który jest lub nie jest obywatelem UE:

1. małżonek obywatela UE,
2. bezpośredni zstępny obywatela UE lub jego małżonka, który nie ukończył 21 lat lub pozostaje na utrzymaniu obywatela UE lub jego małżonka,
3. wstępny w linii prostej obywatela UE lub jego małżonka pozostający na utrzymaniu obywatela UE lub jego małżonka – towarzyszący lub przebywający z tym obywatelem UE,
4. bezpośredni wstępny małoletniego obywatela UE, który sprawuje faktyczną opiekę nad tym małoletnim i na którego utrzymaniu ten małoletni obywatel UE pozostaje.
5. Wjazd

Obywatel UE może wjechać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie ważnego dokumentu podróży lub innego ważnego dokumentu potwierdzającego jego tożsamość i obywatelstwo.

Członek rodziny niebędący obywatelem UE, towarzyszący lub dołączający do obywatela UE, może wjechać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie ważnego dokumentu podróży i wizy, chyba że wiza nie jest wymagana. Karta pobytu wydawana członkowi rodziny na podstawie art. 10 lub 20 dyrektywy o swobodnym przemieszczaniu się w kraju UE zwalnia z obowiązku wizowego. Wjazd bez wizy możliwy jest również na podstawie ważnego zezwolenia na pobyt lub ważnej wizy długoterminowej, wydanych przez inne państwo strefy Schengen.

Prawo pobytu do 3 miesięcy

Obywatele UE i członkowie ich rodzin niebędący obywatelami UE mają prawo pobytu w Polsce przez okres do trzech miesięcy bez konieczności spełniania jakichkolwiek warunków pobytu innych niż wymóg posiadania ważnego dokumentu podróży. Obywatele UE mogą posiadać inny ważny dokument potwierdzający tożsamość i obywatelstwo.

Obywatele UE, którzy wjechali na terytorium Polski w celu podjęcia pracy, mogą przebywać w tym kraju bez konieczności spełniania warunków pobytu maksymalnie przez 6 miesięcy, chyba że po tym okresie wykażą, że nadal poszukują pracy i że mają realną szansę na zatrudnienie. W tym okresie obywatel UE jest zobowiązany do posiadania ważnego dokumentu podróży lub innego ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość i obywatelstwo.

Prawo pobytu powyżej 3 miesięcy

Jeżeli pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dłuższy niż 3 miesiące, obywatel UE i członek jego rodziny posiadający obywatelstwo UE są obowiązani zarejestrować swój pobyt, natomiast członek rodziny niebędący obywatelem UE jest zobowiązany do uzyskania karty pobytowej dla członka rodziny obywatela UE. Obowiązek zarejestrowania pobytu nie dotyczy obywateli UE, którzy korzystają z prawa pobytu w celu poszukiwania pracy, o którym mowa powyżej.

Aby zarejestrować obywatela UE (w tym członków jego rodziny będących jednocześnie obywatelami UE) i otrzymać kartę pobytową dla członka rodziny obywatela UE, obywatel ten musi spełniać warunki pobytu powyżej 3 miesięcy.

Obywatele UE mają prawo pobytu przez okres dłuższy niż 3 miesiące, jeżeli spełniają jeden z poniższych warunków:

1. są pracownikami lub osobami pracującymi na własny rachunek na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2. posiadają wystarczające środki finansowe dla siebie i członków rodziny, aby nie stanowić obciążenia dla systemu pomocy społecznej Rzeczypospolitej Polskiej w okresie pobytu oraz posiadają odpowiednie ubezpieczenie zdrowotne (są objęci powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym lub są osobami uprawnionymi do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji w rozumieniu art. 5 pkt 23 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub posiadają prywatne ubezpieczenie zdrowotne pokrywające wszelkie wydatki mogące powstać podczas pobytu w Polsce w związku z koniecznością udzielenia pomocy medycznej lub leczenia szpitalnego, w którym ubezpieczyciel zobowiązuje się do pokrycia kosztów świadczeń zdrowotnych udzielonych ubezpieczonemu bezpośrednio podmiotowi udzielającemu tych świadczeń na podstawie faktury wystawionej przez ten podmiot);
3. studiują lub odbywają szkolenie zawodowe w Rzeczypospolitej Polskiej oraz:

• posiadają wystarczające środki dla siebie i członków swojej rodziny, aby nie stanowić obciążenia dla systemu pomocy społecznej Rzeczypospolitej Polskiej w okresie pobytu oraz posiadają odpowiednie ubezpieczenie zdrowotne (jak wyżej),

4. pozostają w związku małżeńskim z obywatelem polskim.

Prawo stałego pobytu

Obywatel UE, który przebywał legalnie (zgodnie z warunkami prawa pobytu przez okres dłuższy niż 3 miesiące) na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nieprzerwanie przez okres pięciu lat, nabywa prawo stałego pobytu. Członek jego rodziny niebędący obywatelem UE nabywa prawo stałego pobytu po upływie zamieszkiwania wraz z obywatelem UE w Rzeczypospolitej Polskiej nieprzerwanie przez okres pięciu lat.

Obywatel UE lub członek rodziny niebędący obywatelem UE będący małżonkiem obywatela polskiego nabywa prawo stałego pobytu po upływie trzech lat nieprzerwanego legalnego pobytu (zgodnie z warunkami prawa pobytu przez okres dłuższy niż 3 lata) miesięcy) na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Ciągłości pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie naruszają nieobecności nieprzekraczające łącznie 6 miesięcy w roku. Ciągłości pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie naruszają nieobecności dłuższe niż 6 miesięcy z powodu:

1. odbycia obowiązkowej służby wojskowej albo
2. ważnej sytuacji osobistej, w szczególności ciąży, porodu, choroby, studiów, szkolenia zawodowego, oddelegowania, która wymaga pobytu poza tym terytorium, pod warunkiem że okres ten jest nie dłuższy niż 12 kolejnych miesięcy.

Obywatelowi UE, który nabył prawo stałego pobytu na warunkach określonych w niniejszym rozdziale, wydaje się na wniosek dokument potwierdzający prawo stałego pobytu.

Członek rodziny niebędący obywatelem UE, który nabył prawo stałego pobytu na warunkach określonych w niniejszym rozdziale, jest obowiązany uzyskać kartę stałego pobytu dla członka rodziny obywatela UE.

Członkowie rodzin obywateli polskich

Powyższe zasady wjazdu i pobytu dotyczą również tych samych kategorii członków rodziny obywatela RP powracającego do Polski po skorzystaniu ze swobody przemieszczania się – tj. cudzoziemców niebędących obywatelami UE, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:

• obywatel RP bezpośrednio przed przyjazdem na terytorium RP posiadał prawo pobytu powyżej 3 miesięcy lub prawo stałego pobytu w innym państwie członkowskim UE/EOG, w Konfederacji Szwajcarskiej lub w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej,
• małżeństwo z obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej zostało zawarte lub życie rodzinne z obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej rozwinęło się lub umocniło, przed pobytem w innym państwie członkowskim UE/EOG, w Konfederacji Szwajcarskiej lub w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej lub podczas pobytu w tym kraju, 
• obywatel RP zamierza ponownie zamieszkać na terytorium RP na stałe. 

Powyższe zasady wjazdu i pobytu dotyczą również cudzoziemca niebędącego obywatelem UE, który jest małżonkiem obywatela polskiego, który posiadał wcześniej obywatelstwo innego państwa członkowskiego UE/EOG, Konfederacji Szwajcarskiej lub Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U. z 2021 r. poz. 1697, z późniejszymi zmianami) wraz z aktami wykonawczymi.