Strategia Bezpieczeństwa Wewnętrznego UE na lata 2015-2020

Strategiczne oraz operacyjne ramy współpracy w zakresie zwalczania przestępczości poważnej i zorganizowanej wyznacza przede wszystkim Strategia Bezpieczeństwa Wewnętrznego UE na lata 2020-2025, przyjęta przez Radę ds. WSiSW w 2020 r. Strategia w sposób kompleksowy odnosi się do kwestii bezpieczeństwa, dostrzegając jego powiązanie z innymi sferami życia m.in. społecznego, gospodarczego, politycznego. W dokumencie dokonano horyzontalnej analizy współczesnych zagrożeń oraz zidentyfikowano strategiczne priorytety i związane z nimi działania w celu zintegrowanego przeciwdziałania zagrożeniom o charakterze cyfrowym i fizycznym w całym ekosystemie bezpieczeństwa.

Wzmacnianie współpracy operacyjnej i wymiany informacji 

Aktualny obraz przestępczości w UE charakteryzuje duża mobilność osób korzystających ze swobody przemieszczania się, wykorzystywanie nowych technologii przez środowiska przestępcze, a także umiejętność szybkiej adaptacji zorganizowanych grup przestępczych do nowych warunków i przenoszenia swojej działalności, ukierunkowanej na osiąganie zysków. Prawie 70% zorganizowanych grup przestępczych operuje w więcej niż trzech państwach członkowskich UE[1]. Wynikające z tego obrazu sytuacji wyzwania dla bezpieczeństwa wewnętrznego wymagają skoordynowanych działań w całej UE, dlatego stałym elementem polityki UE w zakresie przeciwdziałania i zwalczania przestępczości jest wzmacnianie wymiany informacji oraz współpracy operacyjnej organów ścigania. 

Na forum UE toczą się prace legislacyjne nad stworzeniem nowych ram prawnych lub udoskonaleniem istniejących, które wyposażą organy ścigania w efektywne narzędzia do zwalczania istniejących poważnych zagrożeń dla bezpieczeństwa obywateli, jak również godzących w interesy przedsiębiorstw i gospodarki UE. Ich skuteczne wdrożenie przyczyni się do poprawy funkcjonowania i zwiększenia odporności przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości poprzez ułatwienie efektywnej i szybkiej wymiany informacji oraz wzmocnienie współpracy operacyjnej między organami ścigania państw członkowskich UE.

EMPACT

W 2010 r. Unia Europejska stworzyła ideę wieloletniego Cyklu Polityki Bezpieczeństwa Unii Europejskiej (EUPC), którego celem było zwalczanie poważnej i zorganizowanej przestępczości międzynarodowej. Podstawę Cyklu stanowi Ocena zagrożenia poważaną i zorganizowaną przestępczością Europolu (EU SOCTA). Biorąc pod uwagę sprawozdanie końcowe z oceny realizacji EUPC, w 2021 r. przyjęto konkluzje Rady w sprawie stałej kontynuacji EUPC dotyczącej poważnej i zorganizowanej przestępczości międzynarodowej: EMPACT 2022+. W rezultacie zastąpiono termin “cykl polityki UE dotyczącej poważnej i zorganizowanej przestępczości międzynarodowej” nazwą “EMPACT” (Europejska Multidyscyplinarna Platforma przeciwko Zagrożeniom Kryminalnym), a EMPACT wdrożono jako stały i kluczowy instrument UE służący współpracy multidyscyplinarnej na rzecz zwalczania poważnej i zorganizowanej przestępczości międzynarodowej. 

Realizowane w ramach EMPACT działania uwzględniają zaangażowanie szerokiego spektrum podmiotów, w tym organów ochrony porządku prawnego oraz administracji publicznej państw członkowskich Unii Europejskiej, właściwych instytucji i agencji unijnych, państw trzecich i organizacje międzynarodowych a także sektora prywatnego.

W ramach mechanizmu EMPACT istotną rolę wypełnia Stały Komitet Współpracy Operacyjnej w zakresie Bezpieczeństwa Wewnętrznego (Komitet COSI), w którego pracach uczestniczą przedstawiciele MSWiA. Komitet COSI ułatwia, wspiera i wzmacnia koordynację działań operacyjnych podejmowanych przez organy państw członkowskich właściwe w dziedzinie bezpieczeństwa wewnętrznego. Zadaniem COSI jest m.in. zapewnienie spójności realizacji działań operacyjnych niezbędnych do umocnienia bezpieczeństwa wewnętrznego w Unii, w tym także skutecznej współpracy między właściwymi organami krajowymi i między agencjami UE. Ponadto Komitet COSI współpracuje także z właściwymi organami przygotowawczymi Rady, tak by wdrażanie priorytetów w zakresie zwalczania przestępczości było skoordynowane z innymi obszarami polityki, w szczególności z zewnętrznymi działaniami Unii.

Zapobieganie i zwalczanie terroryzmu

Terroryzm to jedno z największych zagrożeń dla bezpieczeństwa, stabilności, demokracji i praw podstawowych. Zapobieganie i zwalczanie terroryzmu stanowi priorytet we współpracy państw członkowskich Unii Europejskiej i jej wyspecjalizowanych agencji. Wsparcie w tym obszarze zapewniane jest przede wszystkim przez Agencję Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania (Europol), w ramach której funkcjonuje europejskie centrum ds. zwalczania terroryzmu. 

Ramy strategiczne działań prowadzonych przez państwa członkowskie UE i agencje wyznacza przyjęty w 2020 r. Plan dla UE w dziedzinie zwalczania terroryzmu. Plan ma na celu wzmacnianie zdolności i rozwój współpracy operacyjnej w obszarach przewidywania istniejących i powstających zagrożeń, zapobiegania atakom i przeciwdziałania radykalizacji, ochrony obywateli i infrastruktury oraz reagowania na ataki, które nastąpiły.

Podejmowane działania o charakterze legislacyjnym i pozalegislacyjnym koncentrują się przede wszystkim na wzmocnieniu wymiany informacji oraz współpracy operacyjnej właściwych organów, przeciwdziałaniu zagrożeniom związanym z zagranicznymi bojownikami terrorystycznymi, zapobieganiu radykalizacji, zwalczaniu finansowania terroryzmu oraz treści terrorystycznych w Internecie, opracowywaniu analiz zagrożeń, jak również ochronie przestrzeni publicznej, czy też ograniczaniu możliwości wykorzystywania przez terrorystów substancji niebezpiecznych.

Zwalczanie przestępczości narkotykowej

Zakres działań w ramach polityki antynarkotykowej określony został w Strategii UE w dziedzinie narkotyków na lata 2021–2025 obejmującej zarówno problematykę podaży, jak i popytu na narkotyki. Strategia ma na celu ochronę i podniesienie poziomu dobrostanu społeczeństw i jednostek, ochronę i promowanie zdrowia publicznego, zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa i dobrostanu publicznego oraz zwiększenie kompetencji zdrowotnych. Rada Unii Europejskiej przyjmuje również bardziej szczegółowe dokumenty strategiczne identyfikujące kluczowe obszary aktywności państw członkowskich Unii i instytucji oraz agencji unijnych w zakresie ograniczenia dostępności narkotyków, jak i wypracowania wspólnej reakcji na identyfikowane wyzwania.

Ważnym działaniem w obszarze ograniczenia podaży narkotyków są działania podejmowane w ramach multidyscyplinarnej platformy przeciwko zagrożeniom kryminalnym (EMPACT). W nowej edycji cyklu EMPACT, która wyznaczyła obszary priorytetowe na lata 2022-2025 Polska, tak jak w poprzedniej edycji, sprawuje przewodnictwo w priorytecie dotyczącym narkotyków syntetycznych oraz nowych substancji psychoaktywnych.

Stałym obszarem działań podejmowanych na forum Unii Europejskiej są dialogi w sprawach problematyki działań antynarkotykowych w relacjach z państwami i regionami spoza Unii, np. z USA, czy państwami Partnerstwa Wschodniego oraz regionu Ameryki Łacińskiej. 

Narkotyki stwarzają stałe, poważne zagrożenie w skali globalnej, zarówno w kontekście zagrożeń dla życia i zdrowia ludzi je zażywających, jak i działalności przestępczej związanej z ich produkcją i obrotem. Przestępczość narkotykowa nie zna granic, charakteryzując się globalnym zasięgiem.

Dzięki zintegrowanemu, zrównoważonemu i horyzontalnemu podejściu do problemu narkotyków na szczeblu krajowym, unijnym i międzynarodowym możliwe jest ograniczenie skali zagrożeń i ochrona zdrowia i życia obywateli.