- Bardzo się cieszę, że w wielu przypadkach nadania praw miejskich nowym miejscowościom, udało się naprawić błędy przeszłości i krzywdy historii – powiedział premier Mateusz Morawiecki. - W kilku przypadkach jest to przywrócenie praw miejskich, odebranych jeszcze po powstaniu styczniowym – dodał szef rządu.

- Od 1 stycznia 2021 roku na mapie administracyjnej Polski będziemy mieli 10 nowych miast. Tym samym w Polsce będą już łącznie 954 miasta – powiedział wiceminister Paweł Szefernaker. W przypadku wszystkich nowych miast, propozycja zmiany ich statusu uzyskała pozytywne opinie rad gmin i właściwych wojewodów. Nadanie statusu miasta było także poprzedzone konsultacjami społecznymi z mieszkańcami.  - Wielu z Państwa, samorządowców, na pewno w sposób aktywny uczestniczyło w tych konsultacjach razem z mieszkańcami gminy, analizując, czy to będzie dobry czas, aby taki wniosek złożyć – powiedział wiceminister. Jak dodał, uzyskanie statusu miasta to duży prestiż. – To są nowe nadzieje i możliwości, także związane z inwestowaniem oraz prowadzeniem działalności gospodarczej. To efekt determinacji, chęci i działań proobywatelskich dużej grupy mieszkańców – wyjaśnił wiceszef MSWiA.

O nadaniu statusu miasta decyduje m.in. stopień urbanizacji danego terenu – wszystkie nowe miasta wykazują cechy funkcjonalno-przestrzenne, które przesądzają o ich miejskim charakterze. Ponadto większość mieszkańców utrzymuje się z działalności pozarolniczej.

Jakie nowe miasta pojawią się w Polsce?

Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów 1 stycznia 2021 r. status miasta otrzymają:

• Kamieniec Ząbkowicki - w gminie Kamieniec Ząbkowicki, w powiecie ząbkowickim, w województwie dolnośląskim,
• Goraj - w gminie Goraj, w powiecie biłgorajskim, w województwie lubelskim,
• Kamionka - w gminie Kamionka, w powiecie lubartowskim, w województwie lubelskim,
• Sochocin - w gminie Sochocin, w powiecie płońskim, w województwie mazowieckim,
• Solec nad Wisłą - w gminie Solec nad Wisłą, w powiecie lipskim, w województwie mazowieckim,
• Wiskitki - w gminie Wiskitki, w powiecie żyrardowskim, w województwie mazowieckim,
• Dubiecko - w gminie Dubiecko, w powiecie przemyskim, w województwie podkarpackim,
• Wodzisław - w gminie Wodzisław, w powiecie jędrzejowskim, w województwie świętokrzyskim,
• Budzyń - w gminie Budzyń, w powiecie chodzieskim, w województwie wielkopolskim,
• Koźminek - w gminie Koźminek, w powiecie kaliskim, w województwie wielkopolskim.

Historia nowych miast

W przypadku miejscowości Goraj (województwo lubelskie, powiat biłgorajski), Kamionka (województwo lubelskie, powiat lubartowski), Sochocin (województwo mazowieckie, powiat płoński), Wiskitki (województwo mazowieckie, powiat żyrardowski), Wodzisław (województwo świętokrzyskie, powiat jędrzejowski), Koźminek (województwo wielkopolskie, powiat kaliski) zmiana jest przywróceniem „praw miejskich” utraconych w wyniku represji carskich po powstaniu styczniowym. Goraj posiadał prawa miejskie w latach 1398–1869, Kamionka w latach 1458–1869, Sochocin w latach 1385–1869, Wiskitki w okresie 1595–1869, Wodzisław od 1366 do 1869, a Koźminek od XIV w. do 1870 r.

W przypadku miejscowości Budzyń (województwo wielkopolskie, powiat chodzieski) proces lokacji rozpoczął się już w pierwszej połowie XV w. (według źródeł Budzyń wymieniany jest jako miasto królewskie w 1458 r.). Król Władysław IV Waza w 1641 r. potwierdził prawa miejskie Budzynia oraz jego herb. Również kolejni władcy Polski dokonywali potwierdzenia praw miejskich Budzynia. W 1934 r. Budzyń utracił status miasta, podobnie jak Dubiecko (województwo podkarpackie, powiat przemyski), które posiadało je od 1407 r. i utraciło w wyniku zmian administracyjnych i tworzenia tzw. gmin zbiorowych

Solec nad Wisłą (województwo mazowieckie, powiat lipski) posiadał prawa miejskie od XIV w. do 1869 r., kiedy to utracił je na mocy decyzji Komitetu Urządzającego Królestwa Polskiego. Miejscowość zachowała w sposób nienaruszony dawną oryginalną strukturę topograficzną zabudowy, która istnieje co najmniej od schyłku XVIII w. 

Jedyną miejscowością, która nie posiadała wcześniej praw miejskich, jest Kamieniec Ząbkowicki (województwo dolnośląskie, powiat ząbkowicki), który obecnie pełni m.in. rolę istotnego, czterokierunkowego węzła kolejowego, przez który przechodzą linie kolejowe Wrocław-Międzylesie i Legnica-Katowice. Na terenie miejscowości znajduje się szereg zabytków np. Zespół Rezydencjalno-Parkowy na Górze Zamkowej wraz z pałacem księżnej Marianny Orańskiej, Zespół Klasztorny Cystersów wraz z kościołem klasztornym (obecnie parafialnym) budowanym etapami począwszy od I połowy XIV w. i Kościół Ewangelicki wzniesiony w latach 1882–1885 (obecnie pełniący funkcję gminnej sali wystawienniczej).

W tym roku do MSWiA wpłynęło 37 wniosków samorządów gminnych dotyczących ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz zmiany siedziby władz gminy.

Według danych GUS (stan na dzień 1 stycznia 2020 roku) dotychczas funkcjonowały w Polsce 944 miasta. Były to 302 gminy miejskie oraz 642 miasta położone w gminach miejsko-wiejskich.

 

fot. Adam Guz / KPRM