Wydział Rejestru Kościołów i Innych Związków Wyznaniowych  prowadzi informatyczny Rejestr kościołów i innych związków wyznaniowych, zwany dalej „informatycznym Rejestrem”, do którego są wpisane kościoły i inne związki wyznaniowe niemające uregulowanej sytuacji prawnej w formie odrębnej ustawy oraz organizacje międzykościelne. Informatyczny Rejestr działa na podstawie ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2017 r., poz. 1153.) oraz rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 marca 1999 r. w sprawie rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych (Dz. U. Nr 38 poz. 374), zwanego dalej „rozporządzeniem”.

Informatyczny Rejestr składa się z dwóch działów:

1. działu A, do którego wpisuje się kościoły i inne związki wyznaniowe;
2. działu B, do którego wpisuje się organizacje międzykościelne. 

 

Zgodnie z § 5 ust. 1 rozporządzenia wpisowi do informatycznego Rejestru podlegają dane i informacje według następującego porządku:

1. liczba kolejna wpisu; 
2. data wpisu do rejestru i daty wpisów późniejszych zmian statutu; 
3. nazwa, adres siedziby kościoła lub innego związku wyznaniowego; 
4. teren działania kościoła lub innego związku wyznaniowego, członkostwo w organizacjach międzykościelnych, przynależność do organizacji o zasięgu międzynarodowym oraz zakres i formy wzajemnych stosunków;
5. informacja o podstawowych celach działalności i zasadach ich realizacji;
6. informacja o podstawowych źródłach i zasadach doktrynalnych;
7. organy, zasady i tryb ich ustanawiania, przekształcania i znoszenia; 
8. kompetencje organów; 
9. informacja o osobach pełniących funkcje kierowniczych organów wykonawczych, obejmująca: stanowisko, imię i nazwisko, datę urodzenia, miejsce zamieszkania, obywatelstwo, numer i cechy dokumentu tożsamości; 
10. informacja o osobach duchownych i zakonnych w myśl prawa państwowego;
11. informacja o sposobie reprezentowania kościoła lub innego związku wyznaniowego oraz zaciągania zobowiązań majątkowych; 
12. dane o jednostkach organizacyjnych mających osobowość prawną: nazwy, zasady tworzenia, znoszenia i przekształcania tych jednostek;
13. utworzone jednostki organizacyjne mające osobowość prawną (nazwy, siedziby);
14. dane o jednostkach organizacyjnych nie mających osobowości prawnej: nazwy, zasady tworzenia, znoszenia i przekształcania tych jednostek;
15. utworzone jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (nazwy, siedziby);
16. informacja o wystąpieniu organu rejestrowego lub prokuratora do sądu powszechnego o stwierdzenie niezgodności działania kościoła lub innego związku wyznaniowego z przepisami prawa lub jego statutem; 
17. data, sygnatura akt i treść decyzji o wykreśleniu z rejestru oraz o wyznaczeniu likwidatora; 
18. uwagi. 

 

W punktach księgi rejestrowej w dziale B zamieszcza się odpowiednie dane dotyczące organizacji międzykościelnych.

Wpis kościoła lub innego związku wyznaniowego do informatycznego Rejestru oraz aktualizacja wpisów, wynikająca ze zmiany statutu kościoła lub innego związku wyznaniowego, następuje na podstawie decyzji o wpisie do Rejestru.

Aktualizacja wpisów w informatycznym Rejestrze, dotycząca innych niż zmiana statutu informacji, to jest o:

1. osobach pełniących funkcje kierowniczych organów wykonawczych, obejmującej stanowisko, imię, nazwisko, datę urodzenia, miejsce zamieszkania, obywatelstwo, numer i cechy dokumentu tożsamości;
2. utworzonych jednostkach organizacyjnych mających osobowość prawną (nazwy, siedziby);
3. utworzonych jednostkach organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej (nazwy, siedziby);
4. zmianie adresu kościoła lub innego związku wyznaniowego;
5. wystąpieniu organu rejestrowego lub prokuratora do sądu powszechnego o stwierdzenie niezgodności działania kościoła lub innego związku wyznaniowego z przepisami prawa lub jego statutem, 

 

Następuje w formie wzmianki w informatycznym Rejestrze na podstawie powiadomienia dokonanego przez władze kościoła lub innego związku wyznaniowego.

Postępowanie administracyjne w sprawie wpisu do Rejestru

Zgodnie z art. 30 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2017 r., poz. 1153), zwanej dalej „ustawą", prawo wpisu do Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych, zwanego dalej "Rejestrem", jest realizowane przez złożenie Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji  deklaracji o utworzeniu kościoła lub innego związku wyznaniowego i wniosku o wpis do Rejestru. Prawo wniesienia wyżej wymienionego wniosku przysługuje co najmniej 100 obywatelom polskim posiadającym pełną zdolność do czynności prawnych, zwanych dalej „wnioskodawcami”. Wniosek powinien zawierać: 

1. listę zawierającą ich notarialnie poświadczone podpisy potwierdzające treść wniosku i deklaracji o utworzeniu Kościoła lub innego związku wyznaniowego, imię i nazwisko, datę urodzenia, miejsce zamieszkania, rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości oraz numer PESEL każdego z wnioskodawców;
2. informację o dotychczasowych formach życia religijnego i metodach działania kościoła lub innego związku wyznaniowego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 
3. informację o podstawowych celach, źródłach i zasadach doktrynalnych, obrzędach religijnych;
4. adres siedziby kościoła lub innego związku wyznaniowego oraz dane osób wchodzących do kierowniczych organów wykonawczych: 
   • imiona i nazwisko,
   • datę urodzenia,
   • adres zamieszkania,
   • nazwę, serię i numer dokumentu tożsamości,
   • nr PESEL;
5. statut.

 

Wnioskodawcy mogą wybrać spośród siebie, co najmniej pięcioosobowy komitet założycielski, reprezentujący ich w postępowaniu w sprawie wpisu do Rejestru.

W przypadku wybrania komitetu założycielskiego, wniosek o wpis do Rejestru powinien zawierać także podpisany przez wnioskodawców protokół z wyboru tego komitetu określający datę i miejsce wyborów oraz następujące dane osób wchodzących w jego skład: 

1. imiona i nazwisko;
2. datę urodzenia;
3. adres zamieszkania;
4. rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości;
5. nr PESEL.

 

Statut

 

Statut kościoła lub innego związku wyznaniowego powinien określać w szczególności:

1. nazwę kościoła lub innego związku wyznaniowego różną od nazw innych organizacji;
2. teren działania i siedzibę władz;
3. cele działalności oraz formy i zasady ich realizacji;
4. organy, sposób ich powoływania i odwoływania, zakres kompetencji oraz tryb podejmowania decyzji; 
5. źródła finansowania; 
6. tryb dokonywania zmian statutu; 
7. sposób reprezentowania na zewnątrz oraz zaciągania zobowiązań majątkowych; 
8. sposób nabywania i utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków;
9. sposób powoływania, odwoływania oraz kompetencje osób duchownych o których mowa w art. 12 ust. 3 ustawy, o ile kościół lub inny związek wyznaniowy przewiduje tworzenie takich stanowisk;
10. sposób rozwiązania kościoła lub innego związku wyznaniowego i przeznaczenie pozostałego majątku. 

 

Ponadto jeżeli kościół lub inny związek wyznaniowy przewiduje tworzenie jednostek organizacyjnych mających osobowość prawną, statut powinien określać ich nazwy, teren działania, siedziby, zakres uprawnień oraz zasady tworzenia, znoszenia i przekształcania tych jednostek,  ich organy, zakres kompetencji, tryb podejmowania decyzji, sposób powoływania i odwoływania tych organów, sposób reprezentowania na zewnątrz oraz zaciągania zobowiązań majątkowych, a także przeznaczenie majątku pozostałego po zakończeniu likwidacji osoby prawnej Kościoła lub innego związku wyznaniowego.

Jeżeli kościół lub inny związek wyznaniowy przewiduje tworzenie jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej, w statucie powinny być określone nazwy, zasady tworzenia, znoszenia i przekształcania tych jednostek.

Jeżeli kościół lub inny związek wyznaniowy stanowi część organizacji o zasięgu międzynarodowym, w statucie powinny być określone zakres i formy wzajemnych stosunków. 

W statucie należy posługiwać się w możliwie największym stopniu określeniami stosowanymi przez ustawodawcę w ustawie, jako tym akcie normatywnym, który stanowi podstawę do wpisu do Rejestru. Takie stanowisko zgodne jest również z podstawową zasadą legislacyjną, stanowiącą, że tym samym określeniom nadaje się to samo znacznie, a różnym określeniom znaczenie odmienne. W kwestiach technicznych przy budowaniu statutu pomocne będzie zapoznanie się z treścią 
§ 54 - 62 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej" (Dz. U. z 2016, poz. 283). 

Do wniosku o wpis do Rejestru wymagane jest nadesłanie oryginału dowodu uiszczenia opłaty skarbowej w wysokości 10 zł za wydanie decyzji w wyżej wymienionej sprawie. Zgodnie bowiem z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. z 2019 r., poz. 1000) wydanie decyzji podlega opłacie skarbowej. Wpłaty można dokonać na rachunek bankowy Centrum Obsługi Podatnika  21 1030 1508 0000 0005 5000 0070.

W trakcie postępowania w sprawie wpisu do Rejestru Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji może żądać od wnioskodawców wyjaśnień treści wniosku, a także zwracać się do odpowiednich organów państwowych o sprawdzanie prawdziwości zawartych we wniosku danych. 

Odmowa wpisu do Rejestru

 

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji odmawia wpisu do Rejestru jeżeli:

1. w trakcie postępowania w sprawie wpisu do Rejestru stwierdzi braki lub uchybienia w treści wniosku, które pomimo wezwania do ich usunięcia w terminie dwóch miesięcy nie zostały usunięte;
2. wniosek zawiera postanowienia pozostające w sprzeczności z przepisami ustaw chroniącymi bezpieczeństwo i porządek publiczny, zdrowie, moralność publiczną, władzę rodzicielską albo podstawowe prawa i wolności innych osób. 

 

Decyzje, o których mowa w pkt 1 i 2, powinny być wydane w terminie 3 miesięcy od daty wszczęcia postępowania o wpis do Rejestru. Na decyzje te może być wniesiona skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. 

Jeżeli nie zachodzą ostatnio wskazane okoliczności, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wydaje, w terminie 3 miesięcy od zgłoszenia deklaracji, decyzję o wpisie do Rejestru. Od decyzji administracyjnej w sprawie wpisu kościoła lub innego związku wyznaniowego do Rejestru również przysługuje prawo skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. 

Zmiany statutu

 

Zmiany statutu kościoła lub innego związku wyznaniowego wpisanego do Rejestru dokonuje się w trybie obowiązującym przy jego rejestrowaniu. 

Wykreślenie z Rejestru

 

Wykreśleniu z Rejestru podlega:

1. kościół lub inny związek wyznaniowy, którego sytuacja prawna i majątkowa została uregulowana w odrębnej ustawie;
2. kościół lub inny związek wyznaniowy,  który zawiadomił Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o zaprzestaniu swojej działalności;
3. kościół lub inny związek wyznaniowy, który utracił cechy warunkujące uzyskanie wpisu do Rejestru; dotyczy to w szczególności kościoła lub innego związku wyznaniowego, który w ciągu trzech lat nie odpowiedział na żądanie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji  i nie zaktualizował wpisów do Rejestru dotyczących danych i informacji o adresie siedziby kościoła lub innego związku wyznaniowego, imion i nazwisk, dat urodzenia, adresów zamieszkania, numerów i cech dokumentów tożsamości, numerów PESEL osób wchodzących do kierowniczych organów wykonawczych. 

 

Jednocześnie Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji  lub prokurator może wystąpić do sądu okręgowego o stwierdzenie niezgodności działania kościoła lub innego związku wyznaniowego z przepisami prawa, o których mowa w art. 27 ust. 1 ustawy, lub ze statutem, o którym mowa w art. 32 ustawy. 

W razie stwierdzenia prawomocnym wyrokiem sądu, że działalność kościoła lub innego związku wyznaniowego rażąco narusza prawo lub postanowienia statutu, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji i wykreśli z Rejestru ten kościół lub inny związek wyznaniowy. 

Likwidacja kościoła i innego związku wyznaniowego

 

Kościół lub inny związek wyznaniowy podlega wykreśleniu z Rejestru, w przypadku gdy:

1. jego sytuacja prawna i majątkowa  została uregulowana w odrębnej ustawie;
2. zawiadomił organ rejestrowy o zaprzestaniu swojej działalności;
3. utracił cechy warunkujące uzyskanie wpisu do Rejestru; dotyczy to w szczególności kościoła lub innego związku wyznaniowego, który w ciągu trzech lat nie odpowiedział na żądanie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji i nie zaktualizował wpisów do Rejestru dotyczących danych i informacji o adresie siedziby kościoła lub innego związku wyznaniowego, imion i nazwisk, dat urodzenia, adresów zamieszkania, numerów i cech dokumentów tożsamości, numerów PESEL osób wchodzących do kierowniczych organów wykonawczych;
4. stwierdzono prawomocnym wyrokiem sądu, że działalność kościoła lub innego związku wyznaniowego rażąco narusza prawo lub postanowienia statutu. 

 

W przypadkach, o których mowa w pkt 2, 3 i 4 wykreślenie z Rejestru następuje po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego. 

W przypadku, o którym mowa w pkt 2, likwidatorami są członkowie organu kościoła lub innego związku wyznaniowego uprawnionego do reprezentowania na zewnątrz i zaciągania zobowiązań majątkowych, jeżeli statut lub, w razie braku odpowiednich postanowień statutu, decyzja właściwego organu kościoła lub innego związku wyznaniowego nie stanowi inaczej. W razie braku możliwości ustalenia likwidatora oraz w przypadku, o którym mowa w pkt 2 i 3 Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, w drodze decyzji, zarządza likwidację i wyznacza likwidatora. 

Zgodnie z art. 37 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2019 r., poz. 713), w związku z art. 36 ust. 7 ustawy, likwidator powinien dokonywać czynności prawnych niezbędnych do przeprowadzenia likwidacji, podając do publicznej wiadomości informację o wszczęciu postępowania likwidacyjnego, np. w formie ogłoszenia w prasie oraz skierować do kościoła lub innego związku wyznaniowego pismo informujące o zakończeniu postępowania likwidacyjnego. Kopie tych ostatnio wymienionych dokumentów powinny być nadesłane do Wydziału Rejestru Kościołów i Innych Związków Wyznaniowych.

Wydawanie zaświadczeń o osobowości prawnej kościołów i innych związków wyznaniowych oraz o osobowości prawnej ich jednostek organizacyjnych.

Wydział Rejestru Kościołów i Innych Związków Wyznaniowych oraz  Wydział Regulacji Prawnych przygotowuje projekty zaświadczeń o osobowości prawnej kościołów i innych związków wyznaniowych oraz o osobowości prawnej ich jednostek organizacyjnych. 

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wydaje wyżej wymienione zaświadczenia na podstawie art. 217 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego. (Dz. U. z 2018 r., poz. 2096), na wniosek właściwej władzy kościelnej (organu kościoła lub innego związku wyznaniowego lub jego osoby prawnej) lub osoby, która ubiega się o zaświadczenie ze względu na swój interes prawny w urzędowym potwierdzeniu określonych faktów lub stanu prawnego, jak również jeżeli urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego wymaga przepis prawa. 

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. z 2020 r., poz.1546) wydanie zaświadczenia na wniosek podlega opłacie skarbowej. Opłata skarbowa wynosi 17 zł za każdy egzemplarz zaświadczenia. Wpłaty można dokonać na rachunek bankowy Centrum Obsługi Podatnika  21 1030 1508 0000 0005 5000 0070.

Zaświadczenie powinno być wydane bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie siedmiu dni. 

Wydawanie urzędowo poświadczonych odpisów i wyciągów z informatycznego Rejestru. 

Wydział Rejestru Kościołów i Innych Związków Wyznaniowych przygotowuje projekty wyciągów z Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych zawierających dane i informacje dotyczące kościołów i innych związków wyznaniowych wspinanych do tego Rejestru oraz urzędowo poświadczone odpisy z Rejestru. 

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wydaje wyżej wymienione odpisy i wyciągi na podstawie § 10 ust. 3 i 4 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 marca 1999 r. w sprawie rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych (Dz. U. Nr 38 poz. 374), na wniosek organu kościoła lub innego związku wyznaniowego lub osoby, która ma w tym swój interes prawny. 

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. z 2019 r., poz. 1000) wydanie urzędowo poświadczonego odpisu lub wyciągu na wniosek podlega opłacie skarbowej. Opłata skarbowa wynosi 5 zł od każdej stronicy w przypadku odpisu, natomiast w przypadku wyciągu - 5 zł od pełnej lub zaczętej stronicy. Wpłaty dokonuje się na rachunek bankowy Centrum Obsługi Podatnika  21 1030 1508 0000 0005 5000 0070.