Edukacja Ekologiczna

Według definicji zaproponowanej przez Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) pod pojęciem „zmian klimatu” kryje się długotrwałe przekształcanie elementów klimatu, które mogą utrzymywać się następnie przez wiele lat. Niektóre z nich są zjawiskiem naturalnym i wynikają z procesów odbywających się w przyrodzie lub w następstwie ekstremalnych zjawisk pogodowych. W ostatnim czasie obserwujemy jednak przyspieszenie tego procesu w wyniku działalności człowieka (energetyka, przemysł, rolnictwo, transport). Tempo przemian klimatycznych nieustannie się zwiększa i dotyka wszystkich krajów na ziemi, nie tylko tych charakteryzujących się wysokim rozwojem przemysłu.

Które elementy zmian klimatu są szczególnie widoczne w XXI wieku?

Poziom gazów cieplarnianych

Sukcesywnie rośnie stężenie gazów cieplarnianych w atmosferze. Dotyczy to dwutlenku węgla, metanu oraz podtlenku azotu. W porównaniu do okresu sprzed epoki przemysłowej poziom tych trzech gazów zwiększył się kolejno o 149%, 262% oraz 123%. Analizując wyłącznie emitowany przez człowieka dwutlenek węgla, każdego roku do atmosfery trafia 30-40 miliardów ton tego gazu cieplarnianego i emisje te rosną. To jeden z głównych powodów przyspieszenia tempa zjawisk związanych ze zmianami klimatu.

Wzrost temperatury powietrza

W porównaniu do czasu sprzed intensywnego rozwoju przemysłu średnia temperatura na świecie statystycznie zwiększyła się o 1,1 °C, a lata 2011-2020 zostały uznane za najcieplejszą dekadę w historii. Tylko w naszym kraju w tym okresie odnotowano średnio 13 dni z temperaturą min. 30 °C, podczas gdy jeszcze w latach 70. były to 4 dni. Zmniejsza się również liczba dni mroźnych. Stały wzrost temperatury powietrza może doprowadzić m.in. do wymierania endemicznych gatunków zwierząt, stepowienia wielu terenów oraz stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka.

Topnienie pokrywy lodowej

W ciągu ostatnich 20 lat przyspieszeniu uległ proces topnienia lodowców i lądolodów. Badania wykazały, że pokrywa lodowa i lodowce stanowią na całym świecie 68 proc. zasobów wody pitnej, jednak w ostatnich latach z Ziemi zniknęło aż 28 bilionów ton lodu, m.in. 2,5 bilionów ton z pokrywy lodowej Antarktyki, 7,6 bilionów ton lodu morskiego z Arktyki oraz 3,8 bilionów ton pokrywy lodowej Grenlandii. W przypadku Grenlandii, która naturalny okres topnienia pokrywy lodowej przechodzi w okresie od czerwca do września, w ostatnim roku odnotowano blisko dwukrotne przekroczenie normy. Główną przyczyną tych problemów jest rosnąca średnia temperatura powietrza, również w regionach tzw. wieloletniej zmarzliny. Topnienie lodowców doprowadza do odsłaniania dużych terenów ziemi i naraża ją na jeszcze większe oddziaływanie promieni słonecznych, a tym samym powoduje podnoszenie się temperatury gleby. To z kolei przyczynia się do jeszcze szybszego zjawiska topnienia lodowców.

Wzrost poziomu wód w morzach i ocenach

Regularne topnienie naturalnej pokrywy lodowej na świecie staje się również przyczyną innych problemów klimatycznych. Warto wspomnieć, że główną przyczyną podnoszenia poziomu wód oceanów nie jest samo dostarczanie wody z lodu, tylko rozszerzalność temperaturowa wody pod wpływem wyższej temperatury oceanów. Według danych NASA obecnie poziom wód w morzach
i oceanach podnosi się średnio o 3,4 mm rocznie. Warto zaznaczyć, że jeszcze pod koniec lat 90. ubiegłego wieku współczynnik ten wynosił 2,2 mm rocznie. Może mieć to negatywne skutki m.in. dla społeczeństw zamieszkujących tereny przybrzeżne. Mogą one dotyczyć ryzyka szkodliwych powodzi, które mogą doprowadzić do zniszczenia dorobku życia oraz wymusić konieczność migracji. Podtapiane są porty i nadmorskie wsie, małe i średnie miasta , a także metropolie. Zaburzeniu ulec może również gospodarka określonych regionów, które często oparte są m.in. na rybołówstwie czy transporcie morskim.

Ekstremalne zjawiska atmosferyczne

Zmiany klimatu wpływają również na zwiększenie częstości występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych. Jednym z nich są długotrwałe upały oraz rekordy temperatur, które dotykają kolejnych regionów Ziemi. Ich skutkiem były m.in. intensywne pożary, które objęły swoim zasięgiem ogromne przestrzenie lasów. Kolejnym aspektem są gwałtowne burze i opady atmosferyczne, które z kolei stają się bezpośrednią przyczyną powodzi, w tym powodzi błyskawicznych. Ponadto silne huragany, trąby powietrzne i cyklony niosą poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Nasilające się gwałtowne zjawiska pogodowe niosą bezpośrednie konsekwencje także dla człowieka, ponieważ zniszczeniu ulegają uprawy rolne. Cierpi na tym nie tylko praca rolnika, ale gorsze plony wpływają na całą gospodarkę.

Konsekwencje zmian klimatu nie są jedynie problemem przyszłych pokoleń – ich skutki dotyczą każdego z nas. Ich tempo i zasięg wymagają zdecydowanych działań, związanych nie tylko z przeobrażeniami w przemyśle, transporcie czy polityce energetycznej, ale także w prywatnych gospodarstwach domowych.