Edukacja Ekologiczna

Podział administracyjny Polski na województwa, powiaty i gminy określa jednocześnie kompetencje przysługujące poszczególnym podmiotom władzy lokalnej. Wśród uwarunkowań prawnych i obowiązujących przepisów znajdują się również te, które bezpośrednio dotyczą obowiązków jednostek samorządu terytorialnego w kontekście ochrony klimatu. Właściwe zasady działań klimatycznych znajdują się m.in. w ustawie o samorządzie gminnym, ustawie o ochronie przyrody czy ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

Działania gmin muszą być jednak rozpatrywane nie tylko w ramach zgodności z przepisami prawnymi, ale również w oparciu o identyfikację potrzeb danej społeczności. Mogą dotyczyć wielu obszarów – począwszy od inwestycji, a kończąc na edukacji i budowaniu świadomości nt. potrzeb klimatycznych.

Wśród głównych możliwości dla samorządu terytorialnego w ramach działań proekologicznych znajdują się:

1. Skuteczne zarządzanie gospodarką odpadami – działania te mogą obejmować m.in. obowiązkowe stworzenie na terenie gminy Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych lub mobilnych punktów odbioru elektroodpadów lub innych frakcji odpadów.
2. Prowadzenie racjonalnej gospodarki wodami opadowymi – dotyczy to zarówno działań prowadzonych bezpośrednio przez władze lokalne, jak i samych mieszkańców.
3. Wykorzystanie energii odnawialnej – wśród rozwiązań w tym zakresie możemy wymienić m.in. zastąpienie istniejących jednostek i źródeł wytwarzania energii, jednostkami niskoemisyjnymi, wykorzystanie do oświetlania ulic i parków latarni zasilanych bateriami słonecznymi, zainstalowanie na budynkach należących do gmin paneli fotowoltaicznych. Skutecznym rozwiązaniem jest również prowadzenie dla mieszkańców bezpłatnych punktów doradztwa energetycznego, podczas których przekazana zostanie wiedza np. nt. możliwości płynących z programów, takich jak: „Mój Prąd”, w ramach którego istnieje możliwość uzyskania wsparcie finansowego na zakup i wdrożenie instalacji fotowoltaicznych w gospodarstwach domowych.
4. Modernizacja sieci dystrybucji ciepła – działanie to pozwala na ograniczenie strat ciepła, które będzie również związane z oszczędnościami finansowymi w budżecie gminy. Mieszkańcy mogą również ubiegać się o dofinansowanie do zakupu i montażu pompy ciepła w domach jednorodzinnych. O specjalne wsparcie w ramach programu resortu klimatu i środowiska „Moje ciepło” można ubiegać się do 2026 r.
5. Ochrona powierzchni zielonych w gminach – działania te mogą być związane m.in. z inicjatywą sadzenia drzew, racjonalnego planowania ew. wycinek czy budowy parków dla mieszkańców. W tym kontekście dużym wyzwaniem jest tworzenie Planów Zazieleniania Miast, ponieważ zgodnie ze Strategią UE na rzecz różnorodności biologicznej do 2030 r. miasta powyżej 20 tys. mieszkańców powinny przygotować takie dokumenty. Dobrym rozwiązaniem jest tworzenie Planu Zazieleniania Miasta jako elementu Miejskiego Planu Adaptacji do zmian Klimatu.
6. Wsparcie oddolnych inicjatyw proekologicznych – w tym celu przedstawiciele gminy mają m.in. możliwość wygospodarowania budżetu, który zostanie przeznaczony na inicjatywy związane z ochroną klimatu, zaproponowane przez mieszkańców.
7. Budowanie społecznej świadomości nt. konieczności ochrony klimatu oraz edukowanie społeczeństwa – działania te mogą odbywać się m.in. poprzez organizację warsztatów, konkursów plastycznych, wernisaży o tematyce proekologicznej lub zaproszenie do współpracy osób, które na co dzień zajmują się popularyzowaniem wiedzy nt. środowiska naturalnego (np. prelekcje w gminnych domach kultury lub w szkołach). Ważną inicjatywą może być również budowa systemów ostrzegania i informowania o zagrożeniach związanych ze zmianami klimatu dla mieszkańców.

To tylko niektóre z przykładów proekologicznych działań, które władze samorządowe mogą podejmować w celu ochrony klimatu. Posiadają one bardzo duże możliwości, związane
z uprawnieniami prawnymi, jednak kluczowym aspektem jest współdziałanie z mieszkańcami. To oni bowiem, tworząc społeczność lokalną, mogą być nie tylko inicjatorami i wykonawcami wielu inicjatyw, ale przede wszystkim mogą stać się beneficjentami korzystnych rozwiązań proekologicznych, zwiększając tym samym komfort życia obecnych i przyszłych pokoleń.

W ramach kampanii „Nasz Klimat” Ministerstwo Klimatu i Środowiska przygotowało specjalny pakiet edukacyjny dla gmin. Znajdują się w nim praktyczne wskazówki dotyczące lokalnych działań na rzecz ochrony klimatu, przykłady dobrych praktyk realizowanych w Polsce i innych krajach oraz zestaw materiałów graficzno-tekstowych do wykorzystania w promocji postaw proekologicznych wśród mieszkańców. Pakiet dostępny jest na stronie www kampanii, w zakładce Klimat dla samorządu.