Swobodny przepływ osób (SPO), jako jedna z czterech podstawowych swobód, stanowi fundamentalne prawo przyznane obywatelom Unii Europejskiej przez Traktaty. Zasada ta jest kamieniem węgielnym integracji europejskiej, stanowi ogromne wzbogacenie wolności osobistych obywateli i społeczeństw. Dodatkowo, swoboda przepływu osób postrzegana jest jako jedno z tych praw, które obywatele UE cenią najbardziej. Obywatelstwo Unii przyznaje każdemu obywatelowi UE prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, a zatem, każdy obywatel UE ma prawo podróżować po Unii oraz mieszkać, studiować, pracować, podejmować działalność gospodarczą w innym państwie członkowskim. Celem UE jest, by zasada swobody przepływu osób funkcjonowała na jej terytorium w sposób prosty i efektywny.

Zasady realizowania swobody przepływu osób uregulowane są w Dyrektywie 2004/38/WE w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich (…).

Warto wskazać, iż prawo swobodnego przemieszczania się i pobytu uzyskuje automatycznie członek rodziny obywatela Unii, nieposiadający unijnego obywatelstwa, niezależnie od jego przynależności państwowej. Dyrektywa określa także warunki zachowania prawa pobytu w goszczącym państwie członkowskim przez członka rodziny obywatela Unii w przypadku jego śmierci, wyjazdu, rozwodu, anulowania małżeństwa lub wygaśnięcia zarejestrowanego związku partnerskiego.

Prawa podstawowe oraz prawa wynikające z obywatelstwa unijnego stanowią fundament i priorytet Unii Europejskiej i państw członkowskich. Prawa te są realizowane poprzez ideę Europy bez barier, wolnej od uprzedzeń, nietolerancji i dyskryminacji.