Serwis Służby Cywilnej

26 czerwca 2023 r. w Dzienniku Ustaw RP została ogłoszona ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw. Przedstawiamy najważniejsze informacje o tym, jakie zmiany wprowadza nowelizacja, i od kiedy one obowiązują.

4 sierpnia 2023 r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw. Ustawa ta wprowadza zmiany w art. 97 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. z 2022 r. poz. 1691, z późn. zm.). 

wejście w życie: 27 czerwca 2023

Uchwalone przepisy uniemożliwiają zatrudnienie w korpusie służby cywilnej, o którym mowa w ustawie, oraz w urzędach państwowych, o których mowa w ustawie z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych, osób, które w okresie od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. pracowały lub pełniły służbę w organach bezpieczeństwa państwa lub były współpracownikami tych organów w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów. Przepisy te oznaczają niemożność kontynuowania stosunków pracy osób już zatrudnionych, które wypełniły powyższe przesłanki, oraz wykluczają zatrudnienie takich osób w przyszłości.

Kierownicy urzędów niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od dnia wejścia w życie przepisów mieli przekazać prezesowi Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu listy wszystkich zatrudnionych członków korpusu służby cywilnej oraz urzędników państwowych i innych pracowników, o których mowa w ustawie o pracownikach urzędów państwowych, urodzonych przed dniem 1 sierpnia 1972, w celu sprawdzenia treści złożonych przez nich oświadczeń. Prezes IPN w terminie do 5 miesięcy od dnia otrzymania listy, przekaże zwrotnie kierownikom urzędów informacje o osobach, które złożyły oświadczenia potwierdzające pracę, służbę lub współpracę z organami bezpieczeństwa państwa. Stosunki pracy tych osób wygasną po upływie 30 dni od dnia otrzymania przez kierownika urzędu informacji od Prezesa IPN.

Osoby, które do tej pory nie składały oświadczeń lustracyjnych są obowiązane do ich złożenia w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy. W przypadku zadeklarowania pracy, służby lub współpracy z organami bezpieczeństwa ich stosunki pracy wygasną po upływie 15 dni od dnia złożenia oświadczenia. Po upływie terminu do złożenia oświadczenia lustracyjnego wygasną również stosunki pracy osób, które były zobowiązane do jego złożenia, a tego nie zrobiły.

wejście w życie: 27 września 2023

Nowe zadanie Szefa Służby Cywilnej

Ustawa wprowadza również zmianę w zakresie ustawowych obowiązków Szefa Służby Cywilnej. Nowym ustawowym zadaniem będzie prowadzenie działań promujących służbę cywilną. Dodanie tego przepisu ma wzmocnić podstawę prawną dla realizacji zadań o charakterze promującym, które dotyczą zatrudnienia w służbie cywilnej.

Ustanowienie Dnia Służby Cywilnej i Odznaki Honorowej za Zasługi dla Służby Cywilnej

W związku z 100. rocznicą uchwalenia ustawy z dnia 17 lutego 1922 r. o państwowej służbie cywilnej ustanowiono Dzień Służby Cywilnej, który (dla uczczenia uchwalenia pierwszej ustawy dotyczącej problematyki służby cywilnej) będzie obchodzony właśnie w dniu 17 lutego.

Ponadto ustanowiono Odznakę Honorową za Zasługi w zakresie działalności państwowej na rzecz służby cywilnej. Przyznanie Odznaki Honorowej za Zasługi dla Służby Cywilnej będzie formą dostrzeżenia, wyróżnienia i docenienia ciężkiej pracy i starań osób, które w działalności na rzecz prawidłowego, sprawnego i skutecznego funkcjonowania administracji rządowej stanowią wzór do naśladowania.

Zmiany w systemach czasu pracy

Zmiany umożliwią stosowanie w służbie cywilnej szerszego niż dotychczas katalogu systemów i rozkładów czasu pracy. Znowelizowane przepisy wprowadzają (poza nadal obowiązującymi systemami: podstawowym i równoważnym) dodatkowe systemy czasu pracy:

• zadaniowy,
• skróconego tygodnia oraz
• system czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.

W podstawowym i równoważnym systemie czasu pracy zmianie ulegnie sposób określania długości okresu rozliczeniowego - z tygodni na miesiące.

Urzędy będą mogły ustalić maksymalny czas trwania okresu rozliczeniowego do 4 miesięcy. Umożliwi to korzystanie z dłuższych okresów rozliczeniowych (z obecnie maksymalnie 8 lub 12 tygodni).

Uelastycznienie zasad tworzenia i funkcjonowania komisji dyscyplinarnych

Znowelizowane przepisy dopuszczą zmiany we wspólnych komisjach dyscyplinarnych w trakcie trwania kadencji oraz odłączenie się urzędu od wspólnej komisji dyscyplinarnej bez wpływu na ich byt prawny. Ustawa przewiduje również możliwość rozwiązania wspólnej komisji dyscyplinarnej – przed upływem jej kadencji – na mocy aktu woli wszystkich stron porozumienia o jej utworzeniu.

Nowelizacja ustawy o KSAP

Uchwalone przez Sejm przepisy zmieniają również ustawę o Krajowej Szkole Administracji Publicznej im. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego. Ich celem jest dostosowanie działalności KSAP do zmieniających się warunków w jakich funkcjonuje oraz do potrzeb administracji publicznej. Wprowadzono m.in. równoległą ścieżkę kształcenia dla pracowników administracji publicznej – łączącej naukę z równoczesną pracą zawodową, w formie kształcenia dualnego. Będzie to program dla osób już zatrudnionych w administracji publicznej, które mają doświadczenie zawodowe analogiczne do możliwości ubiegania się o uzyskanie mianowania w służbie cywilnej. Decyzję o trybie kształcenia Słuchaczy w kolejnych latach będzie podejmował Prezes Rady Ministrów na wniosek dyrektora KSAP.

Czas pracy, komisje dyscyplinarne

Ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw wprowadziła także nowe regulacje, dotyczące:

1. w zakresie czasu pracy:

a) dłuższych okresów rozliczeniowych,

b) dodatkowych systemów czasu pracy,

c) zarządzeń w sprawie dni wolnych.

2. w zakresie komisji dyscyplinarnych: uelastycznienie zasad ich tworzenia.

Przepisy te weszły w życie 27 września 2023 r.

wejście w życie: 1 stycznia 2024

Zmiany w zasadach rekompensaty za pracę w godzinach nadliczbowych

Ustawa z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw wprowadza zmiany w art. 97 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej, które umożliwiają (oprócz czasu wolnego) przyznanie także wynagrodzenia pracownikowi służby cywilnej za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych. Urzędnikowi służby cywilnej za pracę w godzinach nadliczbowych wykonywaną w porze nocnej udziela się czasu wolnego w tym samym wymiarze albo wypłaca wynagrodzenie.

Dodatkowo, urzędnikowi służby cywilnej, do którego jest stosowany system czasu pracy inny niż system, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta za pracę w niedzielę przysługiwał będzie dzień wolny od pracy w najbliższym tygodniu, a za pracę w święto inny dzień wolny, albo wynagrodzenie za czas przepracowany w tych dniach.

Natomiast osobie zajmującej wyższe stanowisko w służbie cywilnej, z wyłączeniem dyrektora generalnego urzędu i kierownika urzędu, za pracę w godzinach nadliczbowych wykonywaną na polecenie przełożonego (w porze nocnej, dniu wolnym wynikającym z rozkładu czasu pracy oraz niedzielę i święto albo w dniu wolnym udzielonym w zamian za pracę w niedzielę i święto) będzie możliwość udzielenia czasu wolnego w tym samym wymiarze albo wynagrodzenia.

Wniosek o wypłatę wynagrodzenia składa się w formie pisemnej w postaci papierowej albo elektronicznej do dyrektora generalnego urzędu, za pośrednictwem bezpośredniego przełożonego, w terminie 14 dni po dniu zakończenia okresu rozliczeniowego. Rozpatrywany jest on w terminie 14 dni od dnia jego złożenia.. O wypłacie rekompensaty w formie wynagrodzenia (zamiast czasu/dnia wolnego) decyduje zatem dyrektor generalny (kierownik) urzędu.

wejście w życie: po upływie 7 dni od dnia opublikowania w Dzienniku Ustaw RP komunikatu Prezesa Rady Ministrów o gotowości systemu teleinformatycznego do uruchomienia

Uproszczenie możliwości ogłaszania naboru na stanowisko, o które może ubiegać się także osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego

Cudzoziemcy będą mogli ubiegać się o wszystkie stanowiska pracy, o ile w ogłoszeniu o naborze nie zostanie zastrzeżone, że na konkretnym stanowisku może być zatrudniony wyłącznie obywatel polski. Decyzje w tym zakresie będą podejmować dyrektorzy generalni (kierownicy) urzędów.

Zmiana podstawowej formy aplikowania na stanowisko na formę elektroniczną

Ustawa wprowadza regulację, zgodnie z którą składanie dokumentów w formie elektronicznej jest podstawową (domyślną) formą aplikowania na stanowisko pracy. Jednocześnie nadal będzie możliwość składania dokumentów w postaci papierowej. Urząd organizujący nabór będzie miał obowiązek przyjąć dokumenty złożone przez kandydata w każdej z tych form – to kandydat będzie decydował w jaki sposób chce je wnieść. Przepisy zobowiązują również szefa służby cywilnej do stworzenia i utrzymywania systemu teleinformatycznego, który będzie służył m.in. do elektronicznego aplikowania na oferty pracy.

Umożliwienie komisji przeprowadzającej nabór, zwanej dalej „komisją naborową”, wyłonienia więcej niż pięciu najlepszych kandydatów

Komisja naborowa będzie mogła wyłonić więcej niż 5 najlepszych kandydatów – proporcjonalnie do liczby stanowisk, na które prowadzony jest nabór. Tym samym nie będzie już ograniczenia do 5 liczby stanowisk, na które można ogłosić i prowadzić jeden nabór.

Zmiana zasad wyłaniania kandydatów przez komisję naborową

Zmiana zakłada, że komisja naborowa będzie wyłaniać nie więcej niż 5 najlepszych kandydatów spośród osób, które spełniły wymagania niezbędne. Komisja będzie brać pod uwagę zarówno poziom spełniania wymagań niezbędnych, jak i dodatkowych. Oznacza to, że o tym, którzy z kandydatów zostaną wyłonieni (tzn. są najlepsi), komisja zdecyduje na podstawie oceny poziomu spełniania przez nich wszystkich wymagań na stanowisko, przy czym zadaniem komisji będzie wyważenie proporcji w tym zakresie.

Doprecyzowanie regulacji dotyczących informacji publicznej związanych z kandydatami, którzy biorą udział w naborze

Nowelizacja usuwa dotychczasowe wątpliwości interpretacyjne w tym zakresie. Odtąd informacją publiczną dotyczącą kandydatów do pracy w służbie cywilnej będą imiona, nazwiska i informacje o wyłonionych kandydatach odnoszące się do wymagań na stanowisko pracy (ich wyniki uzyskane w toku naboru).

Nabory, które będą trwały w dniu wejścia w życie nowych przepisów, będą prowadzone na podstawie przepisów dotychczasowych.