Serwis Służby Cywilnej

Nie. W urzędzie małżonkowie nie mogą być ze sobą w stosunku podległości służbowej, tzn. jedno nie może być przełożonym drugiego¹. Ta sama zasada dotyczy rodziców i dzieci, dziadków i wnuków oraz rodzeństwa. W tym zakazie mieszczą się również relacje między zięciem, synową a teściami.

Wspomniany zakaz dotyczy zarówno podległości bezpośredniej, jak i pośredniej.

1. art. 79 ustawy o służbie cywilnej

Odpowiedź zależy od statusu osoby zatrudnionej w służbie cywilnej. Każdy członek korpusu służby cywilnej musi uzyskać zgodę dyrektora generalnego (kierownika urzędu) na dodatkowe zatrudnienie, tj. świadczenie pracy na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania i wyboru. Natomiast tylko urzędnicy służby cywilnej i osoby powołane na wyższe stanowiska musza uzyskać zgodę na dodatkowe zarobkowanie, np. w formie umowy zlecenia, umowy o dzieło i działalności gospodarczej¹.

Podejmując jakąkolwiek działalność poza służbową członek korpusu musi pamiętać, że nie może być ona sprzeczna z obowiązkami wynikającymi z ustawy i podważać zaufania do służby cywilnej.

1. art. 80 ustawy o służbie cywilnej

Tak, pod warunkiem, że zajmują oni następujące stanowiska:

• dyrektora generalnego urzędu,
• dyrektora departamentu (jednostki równorzędnej) i jego zastępcy
• naczelnika wydziału (jednostki równorzędnej) w urzędach naczelnych i centralnych organów państwowych,
• głównego księgowego, kierownika urzędu rejonowego i jego zastępcy oraz głównego księgowego w urzędach terenowych organów rządowej administracji ogólnej,
• kierownika urzędu i jego zastępcy - w urzędach terenowych organów rządowej administracji specjalnej,
• równorzędne pod względem płacowym ze stanowiskami wyżej wymienionymi,
• w Krajowej Administracji Skarbowej.

Osoby te podlegają ograniczeniom m.in. w podejmowaniu działalności gospodarczej, członkostwie w radach nadzorczych i zarządach spółek, spółdzielni i fundacji¹.

1. art. 4 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne

Członkowie korpusu służby cywilnej są objęci ograniczeniami wynikającymi z ustawy antykorupcyjnej¹. Szczególnie należy zwrócić uwagę na zakaz zatrudnienia lub wykonywania innych zajęć u przedsiębiorcy, w stosunku do którego członek korpusu brał udział w wydaniu rozstrzygnięcia w sprawach indywidualnych².

Zakaz obowiązuje przez rok od momentu zaprzestania zajmowania stanowiska lub pełnienia funkcji i obejmuje członków korpusu służby cywilnej, zajmujących stanowiska kierownicze:

• dyrektora generalnego, dyrektora departamentu (jednostki równorzędnej) i jego zastępcy oraz naczelnika wydziału (jednostki równorzędnej) - w urzędach naczelnych i centralnych organów państwowych,
• dyrektora generalnego urzędu wojewódzkiego, dyrektora wydziału (jednostki równorzędnej) i jego zastępcy oraz głównego księgowego, kierownika urzędu rejonowego i jego zastępcy oraz głównego księgowego - w urzędach terenowych organów rządowej administracji ogólnej,
• kierownika urzędu i jego zastępcy - w urzędach terenowych organów rządowej administracji specjalnej,
• pracowników urzędów państwowych, w tym członków korpusu służby cywilnej, zajmujących stanowiska równorzędne pod względem płacowym ze stanowiskami wymienionymi powyżej,
• innych niż wymienieni powyżej członków korpusu służby cywilnej zatrudnionych w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw finansów publicznych,
• innych niż wymienieni powyżej członków korpusu służby cywilnej zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych Krajowej Administracji Skarbowej³:

Istnieje możliwość zwolnienia ze wspomnianego wcześniej zakazu. W tym celu osoba, której zakaz dotyczy musi złożyć wniosek do Komisji wnioski o wyrażenie zgody na zatrudnienie osób, które pełniły funkcje publiczne.

Szczegóły na stronie Komisji Rozpatrującej Wnioski o Wyrażenie Zgody na Zatrudnianie Osób, Które Pełniły Funkcje Publiczne.

Dodatkowy urlop, który przysługuje urzędnikowi służby cywilnej na mocy ustawy o służbie cywilnej¹, jest urlopem wypoczynkowym. Ustawa ta reguluje kwestie dotyczące jego wymiaru, w tym wzrostu wymiaru i okresu, od którego jest on uzależniony. W pozostałym zakresie stosuje się przepisy Kodeksu pracy regulujące tematykę urlopów wypoczynkowych.

1. art. 105 ustawy o służbie cywilnej

Czas pracy członków korpusu służby cywilnej regulują przepisy ustawy o służbie cywilnej[1] oraz akty wykonawcze wydane na jej podstawie[2]. W przypadku gdy dana kwestia nie została uregulowana w ww. przepisach, zastosowanie mają powszechnie obowiązujące przepisy prawa pracy.

W służbie cywilnej można stosować systemy czasu pracy[1] wyłącznie określone w ustawie o służbie cywilnej. Są to następujące systemy czasu pracy:

- podstawowy - w którym czas pracy nie może przekraczać ośmiu godzin na dobę i średnio 40 godzin tygodniowo w okresie rozliczeniowym, który nie może być dłuższy niż 4 miesiące,

- równoważny - w którym w uzasadnionych przypadkach dopuszczalne jest przedłużenie czasu pracy do 12 godzin na dobę i średnio 40 godzin na tydzień w okresie rozliczeniowym, który nie może być dłuższy niż 4 miesiące;

- zadaniowy - może być stosowany przy wykonywaniu zadań, które ze względu na rodzaj i ich organizację stanowią zamknięty zespół czynności, a ich wykonanie jest całkowicie zależne od pracownika. Zadania ustalane przez pracodawcę nie mogą przekraczać ogólnych norm czasu pracy, tj. 8 godzin dziennie i średnio 40 godzin tygodniowo;

- skróconego tygodnia - w którym dobowy wymiar czasu pracy może zostać wydłużony do 12 godzin przy jednoczesnym skróceniu wymiaru tygodniowego czasu pracy. Zastosowanie tego systemu nie jest uzależnione od rodzaju organizacji pracy, co daje możliwość jego elastycznego kształtowania. Zasady jego stosowania są wypracowywane w drodze porozumienia stron stosunku pracy na wniosek pracownika;

- tzw. weekendowy - w którym praca jest świadczona w soboty, niedziele i święta. Jest to system zwykle wykorzystywany w przez osoby pracujące w niepełnym wymiarze etatu  Należy pamiętać, że w tym przypadku okres rozliczeniowy również wynosi 1 miesiąc.

W związku z tym, że omówione powyżej systemy czasu pracy zostały uregulowane w ustawie o służbie cywilnej brak jest podstaw prawnych do zastosowania w tym zakresie regulacji ogólnych zawartych w Kodeksie pracy[2] Należy też zaznaczyć, że regulamin pracy, określając prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników związane z porządkiem w zakładzie pracy, powinien ustalać, w szczególności systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy[3].

Za organizację czasu pracy w urzędzie odpowiedzialny jest dyrektor generalny (kierownik) urzędu. Przy ustalaniu rozkładu i wymiaru czasu pracy musi on wziąć pod uwagę, aby praca w urzędzie była:

- wykonywana od poniedziałku do piątku, nieprzerwanie przez 8 godzin każdego dnia;

- rozpoczynana nie wcześniej niż o godzinie 7.00 i nie później niż o godzinie 10.00[1].

Godziny otwarcia urzędu nie stoją na przeszkodzie  stosowaniu w urzędach zarówno ruchomego czasu pracy jak i indywidualnego rozkładu czasu pracy, pod warunkiem zapewnienia, iż urząd jako całość będzie efektywnie wykonywał swoje zadania zgodnie z zasadami określonymi w zarządzeniu. Czym innym są godziny pracy urzędu (w rozumieniu jego dostępności dla interesantów lub współpracy z innymi urzędami), a czym innym godziny pracy poszczególnych pracowników, które powinny być przez przełożonych tak ustalone, aby w godzinach pracy urzędu obsada pracownicza była adekwatna do wykonywanych zadań.

W urzędach, w których wykonywane są zadania związane z obsługą interesantów, rozkład i wymiar czasu pracy pracowników powinien być ustalony w taki sposób, aby co najmniej w jednym dniu tygodnia zadania te były wykonywane w godzinach między 8.00 a 18.00 (godziny otwarcia urzędu).

Praca w godzinach nadliczbowych jest rekompensowana czasem wolnym albo wynagrodzeniem, przy czym przepisy różnicują w tym zakresie uprawnienia pracowników służby cywilnej, urzędników służby cywilnej i osób powołanych na wyższe stanowiska w służbie cywilnej[1].

Pracownikowi służby cywilnej za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych można udzielić czasu wolnego w tym samym wymiarze albo wypłacić wynagrodzenie.

Urzędnikowi służby cywilnej za pracę w godzinach nadliczbowych wykonywaną w porze nocnej można udzielić czasu wolnego w tym samym wymiarze albo wypłacić wynagrodzenie. Dodatkowo, urzędnikowi służby cywilnej, do którego jest stosowany system czasu pracy inny niż tzw. system weekendowy (w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta) za pracę w niedzielę przysługuje dzień wolny od pracy w najbliższym tygodniu, a za pracę w święto inny dzień wolny, albo wynagrodzenie za czas przepracowany w tych dniach.

Osobie zajmującej wyższe stanowisko w służbie cywilnej, z wyłączeniem dyrektora generalnego urzędu i  kierownika urzędu, za pracę w godzinach nadliczbowych wykonywaną na polecenie przełożonego (w porze nocnej, dniu wolnym wynikającym z rozkładu czasu pracy oraz niedzielę i święto albo w dniu wolnym udzielonym w zamian za pracę w niedzielę i święto) przysługuje czas wolny w tym samym wymiarze albo wynagrodzenie.

Udzielenie czasu wolnego albo dnia wolnego przysługującego członkowi korpusu służby cywilnej z tytułu wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych powinno co do zasady nastąpić w okresie rozliczeniowym, w którym wystąpiła praca w godzinach nadliczbowych, w czasie uzgodnionym z przełożonym.

Wynagrodzenie może być wypłacone wyłącznie po złożeniu przez pracownika wniosku o wypłatę wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, złożonego w formie pisemnej, w postaci papierowej albo elektronicznej, do dyrektora generalnego urzędu, za pośrednictwem bezpośredniego przełożonego, w terminie 14 dni po dniu zakończenia okresu rozliczeniowego. Wniosek jest rozpatrywany w terminie 14 dni od dnia jego złożenia. O wypłacie rekompensaty w formie wynagrodzenia (zamiast czasu/dnia wolnego) rozstrzyga dyrektor generalny urzędu[2].

Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych ustalane jest na podstawie godzinowej stawki wynagrodzenia należnego w miesiącu, w którym nastąpiła praca w godzinach nadliczbowych. Stawkę tę ustala się, dzieląc miesięczne wynagrodzenie przez normę godzin czasu pracy w danym miesiącu. Należy przy tym pamiętać o obniżeniu normy czasu pracy za każde święto przypadające w innym dniu niż niedziela.

Rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych w służbie cywilnej zależy od posiadanego statusu pracowniczego członka korpusu służby cywilnej, tj. pracownika, urzędnika, czy osoby zatrudnionej na wyższym stanowisku w służbie cywilnej.

W przypadku wypłaty wynagrodzenia zgodnie z zasadami opisanymi w pyt. 10 - przy obliczaniu godzinowej stawki wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych członka korpusu służby cywilnej zatrudnionego na część etatu należy brać pod uwagę miesięczną normę czasu pracy obowiązującą indywidualnie członka korpusu służby cywilnej, wynikającą z jego wymiaru czasu pracy. Wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy oblicza się zatem mnożąc wymiar tego etatu przez wymiar obowiązujący pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy.

Obowiązek ustalenia systemów i rozkładów czasu pracy oraz okresów rozliczeniowych wynika z ogólnych przepisów prawa pracy[1]. W świetle przepisów ustawy o służbie cywilnej czas pracy członków korpusu służby cywilnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i średnio 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie dłuższym niż 4 miesiące. Natomiast w przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy i jej organizacją mogą być stosowane rozkłady czasu pracy, w których jest dopuszczalne przedłużenie czasu pracy do 12 godzin na dobę. W tych rozkładach czas pracy nie może jednak przekraczać średnio 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie dłuższym niż 4 miesiące[2].

Odpowiedzialność za organizację pracy ponosi dyrektor generalny urzędu[3].

Ochronny charakter mają przepisy ustawy o służbie cywilnej, które przewidują, że praca w godzinach nadliczbowych powinna być zlecana tylko gdy wymagają tego potrzeby urzędu[1]. Normy ochronne czasu pracy zostały natomiast określone w Kodeksie pracy. Zlecając pracę w godzinach nadliczbowych przełożony musi mieć na uwadze prawo pracownika do nieprzerwanego 11-godzinnego odpoczynku dobowego i 35-godzinnego odpoczynku w każdym tygodniu pracy[2].

Tak. Wprowadzenie w urzędzie rozkładu czasu pracy, który przewiduje różne godziny rozpoczynania i kończenia pracy lub przedział czasowy, w którym należy rozpocząć pracę, odbywa się na podstawie Kodeksu pracy[1]. O wprowadzeniu tego rozkładu czasu pracy decyduje dyrektor generalny (kierownik) urzędu w porozumieniu z przedstawicielami pracowników lub związkami zawodowymi.

Tak. Decyzję podejmuje dyrektor generalny (kierownik) urzędu, który powinien wziąć  pod uwagę konieczność zapewnienia funkcjonowania i ciągłości pracy urzędu, warunków jego działania, a także właściwej organizacji pracy. Pracę zdalną w urzędzie można wprowadzić zgodnie z przepisami Kodeksu pracy.