Dżuma

Dżuma to wysoce zakaźna choroba człowieka i zwierząt wywołana przez bakterie Yersinia pestis. Jest to choroba, która w przeszłości powodowała największe w dziejach świata epidemie, dzisiaj zaś nie stanowi większego zagrożenia, choć jej niebezpieczeństwo nie wygasło ze względu na istnienie rezerwuaru tego zarazka. Wśród zwierząt źródłem bakterii są gryzonie, a przede wszystkim szczury (ale też dzikie króliki, myszy, nornice itp.). Najbardziej wrażliwe na dżumę są gryzonie, koty, człowiek. Niektóre zwierzęta (np. psy, konie, krowy i ptaki) są mało wrażliwe bądź niewrażliwe.

Według WHO corocznie na świecie odnotowuje się od 1000 do 3000 przypadków dżumy.
W USA średnio rocznie występuje 10-15 zachorowań na tę chorobę. Obszary, w których zdarzają się jeszcze ogniska dżumy to tereny wiejskie lub o niskim stanie sanitarnym:

Ameryka Północna - w USA są to przede wszystkim Teksas, Arizona, Oklahoma, Nowy Meksyk, Colorado, Oregon, Nevada, oraz południowo-zachodnia Kanada,
Ameryka Południowa - Boliwia, Peru, Brazylia, sporadycznie Argentyna, Ekwador, Wenezuela,
Afryka - głównie rejony południowe i południowo-wschodnie tj. RPA, Kenia, Namibia, Mozambik, Uganda, Tanzania, Lesoto, Zair, Senegal, Zimbabwe, Madagaskar,
Azja - Chiny, Mongolia, Wietnam, Indie, Indonezja, Kambodża, Nepal, Iran.

Drogi zakażenia ludzi:

rozsiewanie przez szczury i pchły - pchły ludzkie bardzo często pasożytują na szczurach domowych. W organizmie pchły bakterie Y. pestis mogą przeżyć do 1 miesiąca, stąd możliwe jest roznoszenie zarazka pomimo nieobecności szczurów,
rozsiewanie przez gryzonie polne i leśne, które mogą zakażać się dżumą w warunkach naturalnych (np. poprzez odchody),
droga kropelkowa lub poprzez aerozol z człowieka na człowieka.

Wyróżnia się 3 postaci dżumy: płucną, węzłową (dymieniczą) i posocznicową.

Postać płucna - rozwija się w płucach; do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub poprzez aerozol zawierający bakterie Y. pestis (np. pył z zakażonymi odchodami gryzoni). Drobnoustrój przenosi się poprzez kontakt bezpośredni z osobą/zwierzęciem chorym na postać płucną dżumy. Towarzyszą jej następujące objawy: gorączka, dreszcze, ból głowy, osłabienie, kaszel, ciężki oddech, ból w klatce piersiowej, czasem odkrztuszanie wodnistej lub krwistej plwociny. Przebiega gwałtownie i jest jedną z najbardziej zaraźliwych i niebezpiecznych chorób zakaźnych człowieka. Postać ta może być powikłaniem nie leczonej postaci węzłowej lub może towarzyszyć postaci posocznicowej.

Postać węzłowa (dymienicza) - najczęściej obecnie występująca postać dżumy. Rozwija się najczęściej wskutek ugryzienia przez zakażone zwierzę, bądź gdy skażone bakteriami materiały mają kontakt z uszkodzoną skórą. Tej postaci choroby towarzyszą powiększone i bolesne węzły chłonne tzw. dymienice (stąd też nazwa) oraz gorączka, dreszcze, ból głowy, osłabienie. Ta postać dżumy nie przenosi się przez kontakt z chorym.

Postać posocznicowa - rozwija się, gdy pałeczki dżumy namnażają się we krwi i są przez nią roznoszone po całym organizmie. Towarzyszą jej następujące objawy: gorączka, dreszcze bóle głowy i brzucha, osłabienie, krwotok wewnętrzny, wstrząs. Może także dochodzić do zaburzeń krążenia, które powodują martwicę palców. Ta postać stanowi powikłanie nie leczonych postaci dymieniczej i płucnej. Postać posocznicowa także nie szerzy się poprzez bezpośredni kontakt.

Choroba rozwija się szybko, przeciętnie w ciągu kilku dni od momentu zakażenia bakterią
Y. pestis, dlatego bardzo ważny jest jak najszybszy kontakt z lekarzem w przypadku zaobserwowania niepokojących objawów. Leczenie, aby było skuteczne, musi być podjęte jak najszybciej (najlepiej w ciągu 24h od wystąpienia objawów). Polega ono na podawaniu odpowiednich antybiotyków. Istnieje co prawda szczepionka, ale udowodniono jej skuteczność jedynie przeciwko postaci dymieniczej, natomiast nie zapobiega i nie zmniejsza objawów w dżumie płucnej. Nie jest ona dostępna w Europie.

Zapobieganie narażeniu na zakażenie pałeczkami dżumy:

unikanie kontaktu z dziki gryzoniami,
stosowanie repelentów przeciwko pchłom,
przestrzeganie zasad higieny osobistej, szczególnie mycie rąk,
kontrola liczebności gryzoni (deratyzacja na terenach o niskim stanie sanitarnym, na terenach wiejskich i w małych miastach, gdzie zazwyczaj gryzonie polne i leśne występują w większej ilości),
odpowiednia gospodarka odpadami, które stanowią dla dzikich gryzoni źródło pokarmu, a zatem są elementem wabiącym je na tereny zamieszkałe przez ludzi i zwierzęta domowe i gospodarskie,
regularne stosowanie u zwierząt domowych i gospodarskich preparatów przeciwpchelnych.